مناره‌ های دارالضیافه

اصفهان را می‌توان یکی از شهرهای اصیل ایران برای مشاهده معماری پس از اسلام به حساب آورد. این شهر بناهای باشکوه و چشم‌نواز بسیاری را در خود جای داده است؛ آثار ارزشمندی که امروزه آن را به یکی برترین مقاصد گردشگری داخلی تبدیل کرده‌اند. از جمله این آثار می‌توان به مناره‌های دارالضیافه اشاره کرد. قدمت این مناره‌ها به قرن هشتم هجری قمری بازمی‌گردد و در مرکز شهر اصفهان همچنان باپرجا هستند. با کجارو همراه باشید.

نگاهی به تاریخ معماری اسلامی در ایران نشان می‌دهد که قدمت اکثر مناره‌ها در ایران، به‌ویژه در استان اصفهان به عصر سلجوقی و صفوی می‌رسد؛ چراکه این شهر در دوره‌های مذکور، به‌عنوان پایتخت، از اهمیت خاصی برخوردار بود و اوج معماری خود را در همین دوران‌ها طی کرده است.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: Haaft)

مناره در لغت به‌معنای نشانی است که در راه از سنگ و خشت بر پا می‌کنند و به‌معنای چراغ پایه نیز به کار می‌رود. در گذشته برای هدایت مسافران، چراغی روی مناره روشن می‌کردند. همچنین از مناره به‌عنوان محلی برای گفتن اذان استفاده می‌شد و نمادی برای پیروزی نیز به شمار می‌رفت.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: Haaft)

اگر گشتی در اصفهان بزنیم، مناره‌های بسیاری را در سطح شهر خواهیم دید که به معماری بناها جذابیت خاصی داده‌اند و بر زیبایی آن‌ها افزوده‌اند. مناره‌های دارالضیافه از مناره‌ها و جاهای دیدنی اصفهان به شمار می‌رود. تاریخ بنای مناره‌های دارالضیافه را به قرن هشتم هجری نسبت داده‌اند. این اثر در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ با شماره ثبت ۲۷۲ به ثبت ملی رسید.

مناره‌های دارالضیافه در چهارراه ابن سینا، در خیابان کمال قرار گرفته است. برای دسترسی می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به این مکان، ایستگاه میدان شهدا است که حدود چهار کیلومتر از آن فاصله دارد و مسافت باقی‌مانده را باید با تاکسی یا پیاده طی کنید. اگر از اتوبوس استفاده می‌کنید، می‌توانید در میدان امام علی پیاده شوید و باقی مسیر را پیاده تا مقصد بروید. (مشاهده روی نقشه)

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: امیرحسین مقتدائی)

بر اساس تزیینات و سبک معماری، قدمت مناره‌‌های دارالضیافه به دوره ایلخانی می‌رسد. برخی نیز معتقدند مناره‌ها مربوط به دوره سلطان سنجر سلجوقی است؛ اما چون کتیبه‌های مناره‌ها به‌علت گذشت زمان و فرسایش از بین رفته‌اند، تاریخ دقیق ساخت مناره‌ها را نشان نمی‌دهند. بررسی معماری مناره‌ها و تزیینات آن‌ها نشان می‌دهد که مناره‌ها مربوط به دوره ایلخانی بوده است.

عکس‌ از خبرگزاری ایمنا (عکاس: محسن هیئتیان)

برخی بر این عقیده‌اند که مناره‌های دارالضیافه بازمانده‌هایی از عمارتی بوده‌اند که به مرور از بین رفته‌ است. واژه دارالضیافه در لغت، مکانی برای مهمانی یا پذیرایی را به ذهن تداعی می‌کند. بنابراین می‌توان گفت این عمارت مهمانسرایی بوده است که شاید مسجدی نیز در کنار خود داشته است. عمارت و مسجد به مرور زمان از بین رفته‌اند و مناره‌ها برجای مانده‌اند. عده‌ای نیز بر این عقیده‌اند که این مکان به نام دارالضیا مشهور بوده است و از مناره‌ها برای هدایت مسافران استفاده می‌شد. بدین‌ ترتیب که بر فراز مناره‌ها آتش روشن می‌کردند تا از راه دور دیده شود. برخی دیگر نیز بانی مناره‌ها را شخصی به نام ضیا دانسته‌اند که نام مناره‌ها از آن گرفته شده است.

مناره‌ها در ظاهر به‌عنوان سازه‌هایی ضعیف و کم تعادل به نظر می‌رسند؛ اما در واقعیت، بسیار پردوام هستند. دلیل دوام مناره‌ها به مسقف نبودن آن‌ها برمی‌گردد؛ به‌طوری که بارش بر آن‌ها تاثیر چندانی ندارد و فرسایش در آن‌ها دیرتر رخ می‌دهد. مناره‌های دارالضیافه نیز از این خصایص مجزا نیستند.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Kiana Mz)

تمامی مناره‌ها از چهار بخش اصلی با نام‌های پایه، ساقه، سرپوش و راس تشکیل می‌شوند و از نظر ظاهری، از پایین به بالا دارای یک ساق و در فراز، دارای یک طوق به‌عنوان گلوگاه هستند. در بالای گلوگاه قسمتی به‌شکل چتر قرار دارد که به آن نعلبکی می‌گویند و در بالاترین قسمت مناره، بخشی به نام تاج وجود دارد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Kiana Mz)

بالای سر در، دو گلدسته زیبای مدور آجری وجود دارد که به مقرنس‌کاری و کاشی معرق رنگین آذین‌بندی شده‌اند و دارای پوششی از کاشی فیروزه‌ای در بافت شطرنجی و آجری هستند. ارتفاع این مناره‌ها ۳۸ متر است و روی پایه‌های هشت ضلعی بنا شده‌اند. کتیبه مقرنس بالای مناره‌ها با خط ثلث روی کاشی لاجوردی نوشته شده؛ اما از آن چیز خاصی بر جای نمانده است و تنها بخشی از یک آیه دیده می‌شود که همین امر نظریه مسجد بودن مناره‌ها را پر رنگ‌تر می‌کند.

در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانید از مناره‌های دارالضیافه دیدن کنید و بازدید از آن رایگان است. مسلما روز امکان تماشای جزئیات بیشتری را می‌دهد و عکس‌های متعددتری را می‌توانید تهیه کنید. شب‌ها نیز با نورپردازی، مناره‌های دارالضیافه جلوه‌ای متفاوت به خود می‌گیرند.

عکس‌های گالری از خبرگزاری ایمنا (عکاس: محسن هیئتیان)

نویسنده: زهرا آذرنیوش