- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- تبلیغات در کجارو
در روزگاران گذشته که هنوز لوله‌کشی آب وجود نداشت، آب انبارها وظیفه تامین آب اهالی شهرها و روستاها را برعهده داشتند و معمولا در شهرهای کویری ساخته می‌شدند. یکی از این بناها که به‌دلیل معماری خود شهرت زیادی دارد، آب‌انبار وکیل شیراز، یادگار باشکوه کریم خان زند است که با نام موزه آب انبار وکیل نیز شناخته می‌شود. با لوله‌کشی آب به مرور زمان آب‌انبار وکیل کاربری اولیه خود را از دست داد و به موزه آب شیراز و کافه تبدیل شد. در این موزه می‌توانید شاهد ماکت‌هایی از سازه‌های آبی قنات‌ها، سدها و آب‌انبارهای استان فارس باشید. با کجارو همراه شوید تا اطلاعات بیشتری از این بنا کسب کنید.
با آب‌انبار وکیل شیراز آشنا شوید:
آب‌انبار وکیل در محله تاریخی ارگ کریم خان شیراز و در فاصله نزدیکی از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی شیراز چون مسجد وکیل، حمام وکیل و بازار وکیل قرار دارد.
آب‌انبار وکیل در حدود هشت کیلومتری (۱۵ دقیقه با خودرو) مرکز شهر شیراز واقع شده است. این آب‌انبار از فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب شیراز کمتر از ۱۵ کیلومتر (۲۵ دقیقه با خودرو)، از ایستگاه راه‌آهن شیراز کمتر از ۲۵ کیلومتر (۳۵ دقیقه با خودرو) و از پایانه مسافربری شهید کاراندیش، کمتر از پنج کیلومتر (۱۰ دقیقه با خودرو) فاصله دارد.
منبع عکس:وب سایت shirazgasht، عکاس: نامشخص
برای دسترسی به آب‌انبار وکیل، سه راه پیش روی شما قرار می‌گیرد.
آب‌انبار وکیل مانند سایر آب انبارها سازه‌ای شگفت‌انگیز محسوب می‌شود. در واقع این بنا حوضی بزرگ و مسقف است که در زیرزمین قرار دارد. در این سازه آب باران، جویبارهای فصلی یا قنات را ذخیره می‌کردند تا آب موردنیاز بسیاری از مردم شیراز در تمام فصول سال، خصوصا تابستان تامین شود. مردم کوزه‌های خود را به این آب‌انبار می‌بردند تا با پر کردن آن‌ها، نیاز آب خود را برطرف کنند.
منبع عکس: گوگل‌مپ، عکاس: ameer mahmoud
برای تصفیه کردن آب داخل مخزن آب‌انبار وکیل، درون آن نمک پاشیده می‌شد. علاوه بر این، سازه به‌دلیل طراحی فوق‌العاده‌ای که داشت، از آلوده یا تبخیر شدن آب جلوگیری می‌کرد. یکی دیگر از نکات جالب‌توجه آب‌انبار این بود که می‌توانست آب را کاملا خنک نگه دارد.
خبر خوب در مورد موزه آب‌انبار وکیل این است که بازدیدکنندگان می‌توانند به‌صورت کاملا رایگان از آن دیدن کنند. این موزه همه‌روزه، حتی روزهای تعطیل سال نیز پذیرای گردشگران است؛ اما در ساعت‌های مشخصی می‌توان از آن بازدید کرد. ساعت کاری موزه آب‌انبار وکیل از ساعت ۹:۳۰ شروع می‌شود و ساعت ۲۳ نیز پایان می‌یابد. برای تماشای تمام قسمت‌های موزه آب‌انبار وکیل و ماکت‌ها کافی است حدود ۱۵ دقیقه زمان صرف کنید.
شهر شیراز در دوره زندیه، به‌عنوان پایتخت ایران انتخاب شد؛ به همین خاطر نیاز این شهر به آب افزایش پیدا کرد. با اینکه در هر محله آب‌انباری اختصاصی وجود داشت، لازم بود که آب انبارهای عمومی نیز احداث شوند. از این‌رو کریم‌خان زند، اولین حاکم زندیان، دستور داد که در نقاط مختلف شهر و همچنین در نزدیکی بازار وکیل شیراز آب‌انبارهایی بنا کنند. آب‌انبار وکیل در سال ۱۱۸۰ هجری قمری و هم‌زمان با مسجد وکیل احداث شد.
منبع عکس: گوگل‌مپ، عکاس: علی طاهرزاده
آب‌انبار وکیل شیراز تا سال‌ها برای تامین آب موردنیاز مردم شیراز به کار می‌رفت. با گذر زمان و در سال ۱۳۳۱ شمسی آب از طریق لوله‌کشی به منازل مردم راه پیدا کرد؛ در نتیجه آب‌انبارهای شهر بدون استفاده باقی ماندند. اگرچه که آب‌انبار وکیل کاربرد اولیه خود را از دست داده بود، عظمت و شکوه آن باعث شد که در سال ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی ایرانی ثبت شود.
در بهمن سال ۱۳۸۸، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس، کاربری آب‌انبار وکیل را تغییر داد و از آن به‌عنوان موزه سازه‌های آبی فارس یاد کرد. در سال نیز «موزه گالری آب شیراز» در آب‌انبار وکیل افتتاح شد. هم‌اکنون بازدیدکنندگان می‌توانند ماکت‌هایی از سازه‌های آبی شیراز، حمام‌ها، قنات‌ها، سدها و آب‌انبارهای استان فارس را در این موزه مشاهده کنند. در واقع ماکت‌ها به این منظور ساخته شده‌اند که نشان دهند مردم استان فارس در گذشته چگونه آب مورد نیاز خود را تامین می‌کردند.
شاید برای شما سوال پیش بیاید که چرا به این آب‌انبار، وکیل می‌گویند؟ کریم خان زند به خود لقب وکیل الرعایا یا همان نماینده مردم را داده بود؛ او در دوره حکومت، بناهای متعددی ساخت که بسیاری از آن‌ها را با نام وکیل معرفی کرد. از جمله این آثار تاریخی می‌توان به مسجد وکیل، حمام وکیل و بازار وکیل اشاره کرد.
برای ورود به آب‌انبار باید از سردری طاقی شکل گذر کنید. پس از عبور از در، ۲۷ پله سنگی را می‌بینید که شما را به زیرزمین می‌رسانند. پله‌ها با سنگ گندمک حجاری‌شده ساخته شده‌اند. در انتهای پله‌ها از طریق یک دریچه وارد آب‌انبار می‌شوید. جالب است بدانید که در گذشته کسی اجازه ورود به این بخش از آب‌انبار را نداشت. دلیل این موضوع، جلوگیری از آلوده شدن آب بود؛ اما اکنون می‌توانید به‌راحتی داخل این بنا بروید و از معماری منحصربه‌فرد آن دیدن کنید.
منبع عکس: وب‌سایت shirazgasht، عکاس: نامشخص
اگرچه بنای آب‌انبار وکیل را در دوره زندیه ساخته‌اند، به گفته مورخان در ساخت آن از طراحی و معماری دوران صفویه استفاده شده است. این آب‌انبار مخزن مستطیل‌شکل، بزرگ و مستحکمی دارد که محل ذخیره سازی آب محسوب می‌شد. علت استحکام زیاد مخزن این بود که بتواند در برابر فشارهای آب مقاومت داشته باشد و آسیب نبیند؛ چراکه حجم زیاد آب می‌تواند به بدنه مخزن فشار کند. به بالای بنا که نگاه کنید، سقف طاقی شکل را می‌بینید که روی ستون‌های عظیم‌الجثه قرار گرفته است و فضایی تماشایی را خلق کرده‌اند.
یکی از بخش‌های آب‌انبار وکیل، بادگیرها هستند. وظیفه بادگیرها این بود که هوای داخل فضا را تهویه کنند. در واقع آن‌ها هوای گرم را از فضای درونی خارج می‌کردند و هوای مطبوع و خنک را داخل بنا می‌فرستادند. این سازوکار به‌قدری موثر بود که باعث می‌شد آب مانند آب یخ سرد باشد. تزیینات آجری بادگیرها، آن‌ها را جذاب کرده است.
بخش دیگر آب‌انبار، کانال‌ها هستند که آب را از بیرون به داخل مخزن می‌فرستادند. کانال‌ها از جنس ساروج و سنگ ساخته شده و طول آن‌ها یک متر و عرض‌شان نیم متر بود. معمولا قنات رکن آباد آب مخزن را تامین می‌کرد.
منبع عکس‌ها: وب‌سایت shirazgasht، عکاس: نامشخص
کافه آب‌انبار وکیل شیراز در سال ۱۴۰۰ شمسی در موزه آب شیراز، افتتاح شد. این کافه در حال حاضر (۱۴۰۳)، تعداد ۱۶ میز چهار نفره دارد و با انواع نوشیدنی‌های گرم و سرد، بستنی و کیک از گردشگران پذیرایی می‌کند. نشستن در این فضای هنری و میل کردن یک نوشیدنی می‌تواند بسیار لذت‌بخش باشد. طبق نظر کاربران، فضای کافه و رفتار کارکنان بسیار دلنشین و رضایت‌بخش است. همچنین نمایشگاه‌های هفتگی از آثار هنرمندان شیراز در موزه گالری آب برگزار می‌شود؛ در این نمایشگاه امکان خرید آثار چوبی، خط و خوش‌نویسی، نقاشی و دیگر آثار هنرمندان را خواهید داشت.
کافه آب‌انبار وکیل شیراز؛ منبع عکس: اینستاگرام Cofevakil، عکاس: نامشخص
در نزدیکی آب‌انبار وکیل جاذبه‌های تاریخی و دیدنی زیادی وجود دارند. به همین خاطر پیشنهاد می‌کنیم به آن‌ها نیز سر بزنید تا تجربه‌های جدیدی کسب کنید.
ارگ کریم خان زند مکانی است که اولین حاکم دوران زندیه، یعنی کریم خان زند، در آن زندگی می‌کرد. دیدن عمارتی که روزی محل زندگی یکی از حاکمان بزرگ ایران بوده است، می‌تواند حس و حال عجیبی داشته باشد! البته این بنا در طی تاریخ چندین بار تغییر کاربری داد و به دارالحکومه امرایی، زندان شهربانی و در نهایت به موزه تبدیل شد. متاسفانه در دوره‌ای که از ارگ به‌عنوان زندان استفاده می‌کردند، بنا آسیب‌های بسیاری دید.
منبع عکس: گوگل‌مپ، عکاس: پژمان حسینی
وقتی وارد بنای ارگ کریم خان زند می‌شوید، وسعت آن شما را متعجب می‌کند. مساحت ارگ، ۱۳,۰۰۰ متر مربع و زیربنای آن ۴,۰۰۰ متر مربع است. یک بخش از ارگ مسکونی و قسمت دیگر آن کاربرد نظامی داشت. معماران در قسمت بیرونی بنا طرح‌های ساده‌ای به کار برده‌اند؛ اما داخل بنا به هنر کاشی‌کاری، مقرنس‌کاری، نقاشی و... مزین شده است.
حمام وکیل یکی از دیدنی‌های جذاب شیراز محسوب می‌شود که با ورود به آن احساس می‌کنید در گذشته سفر کرده‌اید! این حمام اکنون به موزه تبدیل شده است و در آن مجسمه‌هایی وجود دارند که شبیه کتاب گویا هستند! حمام وکیل در دوره کریم خان زند ساخته شده است و در آن زمان این بنا نه‌تنها جهت حمام کردن، بلکه برای برگزاری مراسم‌هایی مانند خواستگاری، جشن تولد، حنابندان، چله نوزاد و... نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. مجسمه‌ها نوع پوشش و نحوه برگزاری مراسم‌ها را به‌خوبی نشان می‌دهند و به همین خاطر بازدیدکنندگان حال و هوای مردم گذشته را به‌خوبی درک خواهند کرد.
منبع عکس: گوگل‌مپ، عکاس: فرشاد حافظ الکتب
در حمام وکیل شیراز نقاشی‌های دلربایی از صحنه معراج، لحظه ملاقات شیرین و فرهاد، تصویر حضرت یوسف (ع) در چاه، تصویر حضرت علی (ع) و نقشی از شیخ صنعان و دختر نصرانی را تماشا کنید.
حمام را به‌گونه‌ای طراحی کرده‌اند که حتی در روزهای گرم سال آب و هوای مطبوع و خنکی دارد. اگر شلوغی کلافه‌تان می‌کند، روزهای تعطیل خصوصا عید نوروز به این بنا سر نزنید. اگر می‌خواهید در فضایی آرام موزه را ببینید، اردیبهشت و اوایل پاییز را برای بازدید انتخاب کنید. فقط به این نکته توجه داشته باشید که موزه بعضی از ایام سال مانند تاسوعا، عاشورا، شهادت امام علی (ع) و برخی از مناسب‌های مذهبی فعالیت ندارد.
مسجد وکیل یکی دیگر از یادگاری‌های کریم خان زند و از جاهای دیدنی استان فارس است. این جاذبه گردشگری مساحتی بیش از ۱۱,۰۰۰ متر مربع دارد. با ورود به این مسجد بخش‌های متنوعی مانند حیاط کوچک (حیاط خلوت)، شبستان‌ها، طاق مروارید و... را خواهید دید. معماران برای تزیین بنا از هنرهایی مانند کاشی‌کاری، حجاری، مقرنس‌کاری، خطاطی و... بهره گرفته‌اند. به همین دلیل با نگاه کردن به‌جای‌جای مسجد می‌توان تصاویر هنری و خاصی را مشاهده کرد.
منبع عکس: گوگل‌مپ، عکاس: رامین گودرزی
حضور در مسجد وکیل باعث می‌شود که حس و حال معنوی و بی‌نظیری را تجربه کنید و روح و جان تان احیا شود. این مسجد در واقع تجلی فرهنگ، مذهب و هنر مردم در دوران زندیه است. به گفته مورخان در ساخت بنا مرغوب‌ترین مصالح به کار رفته‌اند.
مسجد وکیل شیراز در برخی از روزهای سال مثل رحلت امام خمینی (ره)، تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، شهادت امام جعفر صادق (ع) و رحلت پیامبر اکرم (ص) فعالیت ندارد. شیرازی‌ها این بنا را با نام مسجد سلطانی نیز می‌شناسند. از این‌رو اگر می‌خواهید از بومی‌ها در مورد آدرس سوال بپرسید، به این نام هم اشاره کنید.
آرزوی خیلی از افراد این است که بتوانند در زمان سفر کنند و با زندگی مردم در گذشته آشنا شوند؛ اگر شما هم جزو این گروه هستید، حتما به موزه پارس، قدیمی‌ترین موزه استان فارس، سر بزنید. در این موزه آثار زیادی وجود دارند که از دوره‌های مختلف تاریخ به‌جای مانده‌اند و گردشگران را با سبک زندگی گذشتگان آشنا می‌کنند.
منبع عکس: گوگل‌مپ، عکاس: مجید سهیلی‌نیا
از جمله آثار موجود در موزه پارس می‌توان به نقاشی‌های مربوط به دوران زندیه، جعبه‌های آرایشی لاکی دوره صفویه، قلمدان‌های لاکی، قاب‌های آینه لاکی کتیبه‌دار، قرآن دست‌نویس به خط محقق متعلق به قرن ۹ هجری، طلسم با حروف ابجد دوره قاجار و... اشاره کرد.
به غیر از آثار تاریخی، بنای موزه پارس نیز توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. در ساخت این عمارت از هنرهایی مانند کاشی‌کاری، نگارگری، نقش‌های آجری، مقرنس‌کاری و... بهره گرفته‌اند. این بنا در محوطه باغ نظر ساخته شده است و به همین خاطر فضای بیرونی دلنشینی دارد. باغ با حوض‌های دل‌انگیز، درختان کهن‌سال و گل‌های زیبا از گردشگران دلربایی می‌کند. مقبره کریم خان زند، اولین حاکم دوران زندیه، در این موزه قرار دارد؛ همین موضوع باعث شده است که محبوبیت موزه پارس در بین گردشگران دوچندان شود.
منبع عکس: گوگل‌مپ، عکاس: رامین گودرزی
آیا شما در سفر به شیراز، از موزه آب‌انبار وکیل دیدن کرده‌اید؟ لطفا تجربه بازدید خود را برای همراهان کجارو بنویسید تا دیگران از نظرات شما بهره‌مند شوند.
منبع عکس کاور: گوگل مپ. عکاس: ابراهیم معتمد
نویسنده: فاطمه ساعدی
آثار ملی ایران