- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- تبلیغات در کجارو
بسیاری از مکان های دیدنی تهران در محدوده شهرری قرار دارند. این منطقه تاریخی میزبان سازه‌های کهن بسیاری است که یکی از آنها با نام آتشکده بهرام ری مشهور است. تپه میل یا آتشکده بهرام در ۱۲ کیلومتری جنوب شرق شهرری قرار دارد. با کجارو همراه باشید.
یکی از آتشکده‌های معروف در ایران که امروزه باز‌مانده‌هایی از معماری آن دیده می‌شود، تپه میل یا آتشکده بهرام در شهرری است. سابقه این بنا را به عهد ساسانیان نسبت داده‌اند و آن را آتشکده بهرام گور دانسته‌اند. آتشکده را از این جهت تپه میل نامیده‌اند که دو پایه بزرگ بنا که برجای مانده‌اند، از دور شباهت زیادی به میل دارند.
عکس از باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: فروغ طاهرخانی)
تپه میل یا آتشکده بهرام در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. تپه میل در حدود ۱۲ کیلومتر از سمت جنوب شرق با حرم شاه عبدالعظیم فاصله دارد و بر فراز تپه‌ای بلند قرار گرفته است. این تپه در استان تهران و نزدیک پایتخت‌نشینان قرار گرفته است. از این‌رو علاقه‌مندان به تاریخ و معماری باستانی ایران می‌توانند در گذر از تهران از این بنای زیبا و فاخر دیدن کنند.
آتشکده بهرام ری در ۱۲ کیلومتری جنوب شرق شهرری به سوی ورامین و بر بلندای تپه‌ایی پهناور در روستای چالطرخان قرار دارد. برای دسترسی به این مکان باید در جاده ورامین حدود ۱۲ کیلومتر پیش بروید تا به ورودی جاده فرعی روستاهای چالطرخان و عشق‌آباد برسید. وارد جاده چالطرخان شوید. در ابتدای مسیر تپه وسیع میل به چشم می‌خورد. از پایین تا بالای تپه مسیری تعبیه شده است که می‌توانید برای مشاهده نزدیک بنا از آن استفاده کنید. (مشاهده روی نقشه)
عکس از باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: فروغ طاهرخانی)
آتشکده نیایشگاه زرتشتیان است که در آن، آتش در جایگاه ویژه خود قرار گرفته است و مهم‌ترین نیایش‌ها و مراسم دینی در آن انجام می‌شود. از جمله نیایش‌هایی که در این آتشکده‌ها خوانده می‌شود، نیایش‌های موجود در یسنا و گات‌های اوستا است. این آتشکده‌ها که در سراسر ایران می‌توان بازمانده‌های آنها را دید، در عهد رسمیت دین زرتشت در ایران پا گرفته‌اند و سابقه اکثر آنها به دوره ساسانیان می‌رسد. بعد از ورود اسلام به ایران، این آتشکده‌ها کارکرد خود را از دست داده یا خاموش شدند و برخی نیز جای خود را به مساجد دوره اسلامی دادند.
عکس از باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: فروغ طاهرخانی)
برخی بر این نظر هستند که آتشکده بهرام گور به دست اسکندر ویران شده است. اگر ساخت آتشکده به دوره ساسانیان بازگردد، اسکندر پیش از ساسانیان به ایران حمله کرده است و نمی‌تواند آن را خراب کرده باشد. با این نظریه می‌توان گفت شاید تپه میل در زمان حمله اعراب به ایران خراب شده باشد.
عکس از باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: فروغ طاهرخانی)
اما اگر قدمت این آتشکده به پیش از دوره ساسانی، یعنی زمان هخامنشیان برسد، می‌توان نظریه حمله اسکندر را پذیرفت. در این مورد اگر به منابع تاریخی رجوع کنیم، در تاریخ طبری آمده که پیش از این آتشکده، آتشکده دیگری در ایران وجود نداشته است. به این مفهوم که تپه میل کهن‌ترین آتشکده در ایران است. وی در کتاب خود آورده است که یزدگرد پس از شکست در جلولا به ری آمد و آتش مقدس را از این آتشکده به مرو برد. از طرف دیگر مسعودی نیز در مروج‌الذهب، ساخت آتشکده ری را به فریدون نسبت می‌دهد و قدمت آن را به پیش از زرتشت می‌رساند. مسعودی در کتاب خود آورده است که اعراب با صلح وارد ری شدند و هیچ آسیبی به آتشکده وارد نکردند. اگر سخن مسعودی را بپذیریم، آتشکده بعد از حمله اعراب به ایران نیز سالم بوده است. بنابراین صحبت در مورد زمان دقیق ساخت آتشکده و خرابی آن و ارائه یک نظر قطعی در این مورد کار آسانی نیست و تا به دست آمدن یک سند قطعی در این مورد از طریق باستان‌شناسی، نمی‌توان هیچ‌یک از این نظرات را به‌طور کامل رد یا تایید کرد.
آتشکده بهرام شهرری با سنگ، ساروج، خشت و گل ساخته شده است. در اطراف تپه نیزارهایی وجود دارد که نشان می‌دهد این مکان، زمانی دریاچه بوده و سپس خشک شده است. ارتفاع تپه میل حدود ۱۸ متر از سطح دشت‌های اطراف است و حدود ۲۵ متر پهنا و ۲۰ متر درازا دارد. پیرامون این تپه بلند، تپه‌های کم‌ارتفاع کوچک‌تر پراکنده شده‌اند که تپه میل، مشرف بر آنها قرار گرفته است. این مجموعه منطقه‌ای به وسعت ۸۰۰ در ۹۰۰ متر را در بر می‌گیرد. بالای تپه، بنای اصلی آتشکده در قسمت شرقی برپا است. بنا به‌صورت تالار ستون‌داری است که دو ردیف ستون چهارگوشه سه‌تایی دارد و به سه بخش تقسیم می‌شد. جهت آتشکده به‌صورت شرقی-غربی است. در جبهه شرقی، ایوانی بود که چهار ستون مدور داشت. بخشی از بنای آتشکده ری در زمان حمله اسکندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به‌صورت دو میل باقی ماند.
عکس از باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: فروغ طاهرخانی)
آنچه امروزه از بنای آتشکده بهرام شهرری برجای مانده، یک جفت قوس هلالی با نقطه بیضی است و قسمت غربی بنا تا حدود بسیاری از بین رفته است. در طول محور اصلی تالار، راهروی کم‌عرض تونل مانندی سراسر طول تالار را از زیر طی می‌کند که از منتهی‌الیه غرب، راهروی هم‌عرض دیگری بر آن عمود می‌شود. ورودی اصلی راهروی زیرین در جبهه شرقی، زیر ایوان اصلی است.
مهم‌ترین ویژگی بنا تزیینات گچ‌بری آن است که روی دیوارهای تالار اصلی نقش بسته‌اند. این گچ‌بری‌ها شامل طرح‌های هندسی هستند که گاهی خود نیز نقش اصلی را دربر می‌گیرند و طرح‌های حاشیه‌ای شامل نقش‌های هندسی هستند که این طرح‌ها بیشتر به‌عنوان قاب‌سازی یا حاشیه برای نقش اصلی به کار رفته‌اند. طرح‌های گیاهی که با الهام از طبیعت روی گچ نقش بسته‌اند، به‌صورت انتزاعی نشان داده شده‌اند و برگرفته از عادات و عقاید دینی آن زمان هستند. روی این گچ‌بری‌ها، نقش‌هایی از حیوانات وجود دارد. در تصویر آنچه امروزه از این تزیینات باقی مانده است، می‌توان نقش ماهی را مشاهده کرد که بسیار طبیعی به نظر می‌رسد.
عکس‌های گالری از باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: فروغ طاهرخانی)
در خرداد ماه سال ۱۳۹۵ به‌دلیل طوفانی که در شهرری به وقوع پیوست، سازه حفاظتی بنا با آسیب جدی روبه‌رو شد. به همین دلیل برای مدتی این مکان تعطیل شد تا مورد مرمت و بازسازی قرار گیرد. در این آسیب‌دیدگی، سازه اصلی بنا مورد مرمت قرار گرفت و خوشبختانه به فضای خشتی بنا آسیبی وارد نشده بود. گچ‌بری‌های زیبای این بنای مهم نیز کمترین آسیب را دیدند.
بازدید از آتشکده بهرام ری رایگان است و نیازمند پرداخت هزینه‌ای نیستید. اما به‌دلیل تعمیرات ممکن است امکان بازدید وجود نداشته باشد. این مجموعه دارای امکاناتی مانند سرویس بهداشتی و پارکینگ است. ساعات بازدید از ۸ صبح آغاز می‌شود و تا ۶ عصر ادامه دارد. روزهای جمعه این مجموعه تعطیل است.
عکس از باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: فروغ طاهرخانی)
نویسنده: زهرا آذرنیوش
آثار ملی ایران