خانه منجم باشی

خانه منجم‌ باشی به‌عنوان نماد شهر لنگرود شناخته می‌شود و گردشگران بسیاری در سفر به گیلان از این خانه زیبا و تاریخی دیدن می‌کنند. این بنا دارای جذابیت خاصی در معماری و سادگی است. با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، خانه منجم‌ باشی از آثار ملی ایران به شمار می‌رود.

خانه منجم‌ باشی که به خاندان منجم باشی تعلق دارد، از آثار دوره قاجاریه است و از تماشایی‌ترین جاهای دیدنی لنگرود محسوب می‌شود. این خانه به‌صورت مجموعه معماری بود، متشکل از دارای بخش‌های مختلف بیرونی، اندرونی، خانه، مسجد و حمام که امروزه این مجموعه از هم جدا شده است.

عکس از سایت arch-houseguilan.ir (عکاس: نامشخص)

خانه منجم‌ باشی در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۳۷۰ ثبت آثار ملی شد.

خانواده منجم‌ باشی خانواده‌ای متمکن و معروف بودند که هنگام روی کار آمدن آقا محمدخان، صاحب مقام و عنوان شدند و لقب منجم‌ باشی گرفتند. چند نفر اولیه این خاندان به علم نجوم تسلط داشتند؛ به همین علت آن‌ها را منجم‌ باشی می‌نامیدند. این خاندان از نیمه دوم قرن دوازدهم قمری و تا پایان قرن سیزدهم، یعنی نزدیک به ۱۰۰ سال در گیلان حکومت می‌کردند و صاحب نام بودند.

عکس از ataland.com (عکاس: نامشخص)

اصالت خانواده منجم‌ باشی به منطقه‌ شرق گیلان برمی‌گردد. نخستین فرد این خاندان «میرزا صادق» نام داشت که در سال۱۲۱۲ هجری قمری جسد آقامحمدخان را برای دفن به کربلا برد. یکی از نوادگان وی، میرزا موسی منجم‌ باشی، به فرمانروایی گیلان رسید و در سال ۱۲۲۰ هجری قمری قوای روس را در روستای پیله داربن رشت شکست سختی داد. از آن پس افراد این خاندان تا مدت‌های زیاد در گیلان حاکمیت و وزارت داشتند.

خانه منجم‌ باشی از جاذبه های گردشگری استان گیلان به حساب می‌آید و در فشکالی محله و مجاور بازار لنگرود سبز میدان قرار گرفته است.

خانه منجم‌ باشی یک مجموعه ساختمانی محسوب می‌شود. ورودی اصلی ساختمان مهتابی است که سردر ورودی هلالی شکل دارد و حاوی گچ‌بری‌های ساده است. خانه منجم باشی از دو طبقه تشکیل می‌شود. طبقه فوقانی شامل یک سالن پذیرایی و سه اتاق است. جلوی اتاق‌ها ایوانی به عرض یک متر و طول ۱۰ متر وجود دارد که چهار ستون چوبی سقف آن را سر پا نگه داشته‌اند. بام بنا به‌شیوه سنتی گیلان واشن‌ریزی شده و چوب یا سفال پوش است. لبه را به‌شیوه سربندی سه پوش و چکش برگردان ایجاد کرده‌اند.

عکس از ataland.com (عکاس: نامشخص)

این خانه در داخل نیز دارای تزیینات گچ‌بری است که به‌شکل گل در اطراف درب و پنجره‌های ساختمان دیده می‌شود و رنگ‌های خاصی در آن‌ها به کار برده شده است. اتاق های داخل ساختمان به‌شیوه قدیمی ساخته شده‌اند و دارای تاقچه‌های کوچک و بزرگ هستند. همچنین در زیر تاقچه‌های خانه در برخی اتاق‌ها، تزیینات گچ‌بری مشاهده می‌شود. درب و پنجره‌های داخلی ساختمان نیز به‌شکل هلالی تعبیه شده‌اند؛ اما برخی پنجره‌های کوچک بالای درب‌ها، به‌شکل مربع هستند. در تزیینات قسمت هلالی برخی از درب‌های اتاق‌ها، به نظر می‌رسد تزییناتی به‌شکل نوشته «یا علی» از دو طرف به‌صورت قرینه تعبیه شده‌اند. این شکل از تزیینات می‌تواند دلیلی بر مذهب شیعه صاحبان خانه و احترام به امام اول شیعیان باشد.

طبقه فوقانی بنا دارای ایوانی است که در داخل بنا قرار دارد و دارای نرده‌های چوبی است. این نرده‌های چوبی زیبا، نمای خاصی به چشم‌انداز داخلی ساختمان داده‌اند. نمای بیرونی بنا نیز مانند خانه‌های شمال ایران است و بنا سقف و تیرک‌های چوبی دارد. ستون‌های باریک چوبی و کاربرد چوب در نمای بیرونی ساختمان، بر زیبایی آن تاثیرگذار بوده است. بنا همچنین در قسمت‌های بیرونی گچ‌بری و تزیینات دارد.

عکس از سایت arch-houseguilan.ir (عکاس: نامشخص) متن مورد نظر

ساختمان منجم باشی دارای حیاط و محوطه نیز است. این محوطه درختان، گل‌ها و فضای سبز زیبایی دارد. همچنین باغچه، حوض و فواره در آن به چشم می‌خورد. در محوطه حیاط نرده‌های زیبایی از چوب قرار دارد که بر زیبایی آن، تاثیر فوق‌العاده‌ای گذاشته‌اند. در درون محوطه، برخی ابزارآلات برای استراحت و تفریح دیده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به نیمکت و تاب بازی کودکان اشاره کرد. دیوار محوطه با بلوک‌هایی از سیمان ساخته شده است که به نظر می‌رسد به دوره‌های بعد تعلق دارد و در تعمیرات ساختمان از آن‌ها استفاده شده است.

در برخی اتاق‌های ساختمان، تصاویری از برخی مردان و زنان خاندان منجم‌ باشی قرار گرفته‌اند که به معرفی اعضای این خاندان می‌پردازند. در خانه اسباب و اثاثیه‌ای قرار دارد که مربوط به خاندان منجم‌ باشی است. در اتاق‌ها مبلمان و میزهایی قرار دارد که یادگاری از این خاندان است و گردشگران می‌توانند به‌عنوان آثار بازمانده از این خاندان از آن‌ها دیدن کنند.

عکس‌های گالری از سایت‌های arch-houseguilan.ir و asrotravel.ir (عکاسان: نامشخص)

نویسنده: زهرا آذرنیوش