باغ گلشن راز شبستر (آرامگاه شیخ محمود شبستری)

باغ گلشن راز یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان شرقی است که بیشتر شهرت و محبوبیت آن به‌علت وجود آرامگاه شیخ محمود شبستری، شاعر و عارف برجسته و مشهور قرن هفتم است. شیخ محمود شبستری از علما و فضلای عصر خود بود و به‌دلیل داشتن مثنوی گلشن راز شهرت جهانی پیدا کرد. مقبره وی که از آثار دوره ایلخانی به حساب می‌آید، در تاریخ دهم مهرماه سال ۱۳۸۰ هجری شمسی با شماره ثبت ۴۱۹۷ در شبستر ثبت ملی شد و همواره علاقه‌مندان عرفان و گردشگران بسیاری از ایران و جهان را به‌ خود جذب می‌کند.

باغ گلشن راز در دل شهرستان شبستر در استان آذربایجان شرقی واقع شده است.

• آدرس: استان آذربایجان شرقی، شبستر، خیابان گلشن راز (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیر مجتهدی)

آرامگاه شیخ محمود شبستری در قرن هفتم در دوره ایلخانیان ساخته شد و در باغ گلشن راز شبستر قرار دارد. شکل و طراحی این مجموعه به سبک معماری سنتی ایرانی-اسلامی است که مدفن شیخ در وسط آن به‌صورت نگین یک انگشتر می‌درخشد.

این بنا در زمان قاجار توسط حاج میرزا آغاسی، وزیر محمدشاه تجدید عمارت شد. این آرامگاه علاوه بر شیخ محمود شبستری، عارف دیگری با نام بها‌الدین یعقوب تبریزی را در خود جای داده است که گفته می‌شود، استاد شیخ محمود شبستری بود. به این شکل، آرامگاه دارای دو سنگ قبر است.

در سال ۱۲۲۹ هجری شمسی دو قطعه سنگ نوشته مرمر با خط نستعلیق برجسته روی قبرها نصب شد. سنگ مزار شیخ محمود شبستری سال وفات وی را ۶۹۹ هجری شمسی ذکر کرده است. در کتاب روضات‌الجنان، شیخ ابی بابا و شیخ محمود شبستری معاصر یکدیگر بوده‌اند و در یک سال فوت کرده‌اند؛ بنابراین احتمالا شیخ محمود شبستری در حدود سن ۵۰ سالگی درگذشته است. قبر شیخ در سال ۱۲۵۹ هجری شمسی بنا به فرمان میرزا حسین سپهسالار مورد مرمت قرار گرفت.

منبع عکس گالری: گوگل مپ (عکاس: حمید صدقی‌نژاد، Maryam Yogalife Kariminia، Hessam 32 TJDD)

در باغچه مقبره، چند قطعه سنگ حجاری‌شده وجود دارد که سه قطعه از آن‌ها جالب و دارای ارزش هستند. دو قطعه دیگر شبیه به صندوق به نظر می‌رسند که احتمالا از سنگ‌های پایه در ورودی باغچه بودند. قطعه سنگ دیگر دارای پایه سنگی مقرنس مشعلی است که از نوع سنگ‌های کبود معمولی به حساب می‌آید.

امروزه مجموعه آرامگاه شیخ به‌صورت یک مجموعه فرهنگی-هنری مورد استفاده قرار می‌گیرد و از جاهای دیدنی شبستر به شمار می‌رود. در حال حاضر در این مجموعه کلاس‌های مختلف علمی و فرهنگی برگزار می‌شود؛ ضمن اینکه این محل دارای کتابخانه عمومی و تخصصی در زمینه ادب و عرفان اسلامی، سالن کنفرانس و چایخانه سنتی است.

این مجموعه در تاریخ دهم مهرماه سال ۱۳۸۰ هجری شمسی با شماره ثبت ۴۱۹۷ در شبستر ثبت ملی شد و همواره علاقه‌مندان عرفان و گردشگران بسیاری از ایران و جهان را به‌ خود جذب می‌کند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حمید صدقی‌نژاد)

شیخ سعدالدین محمود شبستری از عرفای قرن هفتم و هشتم هجری قمری است که در ایام سلطنت گیخاتو در شبستر متولد شد و در زمان سلطان محمد خدابنده و ابوسعید بهادر در شهر تبریز زندگی کرد و به شهرت رسید. شیخ به سفرهای بسیار رفت و با علمای حجاز و مصر و شام دیدار و کسب دانش کرد. شیخ محمود شبستری در بیان شرح حال خود اشاره می‌کند که به کرمان نیز سفر داشته و در آنجا تاهل اختیار کرده و در کرمان دارای فرزند شده است. فرزندان وی برخی نیز اهل قلم و کمالات بوده‌اند.

شیخ محمود شبستری طبق نوشته سنگ قبرش در سال ۷۲۰ هجری قمری وفات کرده است. برخی تاریخ فوت وی بر مزارش را درست نمی‌دانند و احتمال می‌دهند که در طول زمان و به‌دلیل تجدید بنا تغییر کرده باشد.

در مورد مذهب شیخ محمود شبستری نیز اختلافاتی وجود دارد. برخی وی را پیرو مذهب سنت دانسته‌اند و برخی دیگر وی را پیروی شیعه اسماعیلیه معرفی و علت آن را نوشتن تفاسیر اسماعیلیان بر گلشن راز شیخ ذکر کرده‌اند.

شهرت شیخ محمود شبستری بیشتر به‌واسطه مثنوی گلشن راز است که در سال ۶۹۶ هجری شمسی در پاسخ به سوال از مسائل عرفانی اهالی خراسان سروده بود. این مثنوی ۱۰۰۰ بیت دارد و یکی از جذاب‌ترین کتاب‌های عرفانی محسوب می‌شود. اروپاییان نیز گلشن راز را به زبان‌های انگلیسی و آلمانی ترجمه و چاپ کرده‌اند. مثنوی گلشن راز از قرن ۱۷ و ۱۸ میلادی در بین فلاسفه غرب همچون کانت نیز مطالعه شده بود.

شیخ علاوه بر کتاب گلشن راز، کتاب دیگری به نام مثنوی سعادت‌نامه با ۳۰۰۰ بیت دارد که مشتمل بر حکایات و تمثیلات است و شرح حال و آثار پنج نفر از عرفای مشهور تبریز در قرن ششم نیز در آن به چشم می‌خورد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حنا عابدینی)

• بازدید از این محل رایگان است.
• اگر علاقه‌مند به فلسفه و عرفان هستید، بازدید از باغ گلشن راز را از دست ندهید که محیطی آرام‌بخش و روحانی دارد.

نویسنده: زهرا آذرنیوش/ بازنویسی: صدیقه شجاعی