خانه سرتیپ سدهی

دوره قاجار را می‌توان اوج شکوه عمارت‌های تشریفاتی در طول تاریخ قلمداد کرد؛ زمانی که حکمرانان مناطق مختلف برای نمایش اقتدار خود، به‌ ساخت بناهای مجلل روی می‌آوردند. خانه سرتیپ سدهی یکی از بناهای تاریخی به‌جای‌مانده از عصر قاجار است که از جاهای دیدنی خمینی‌ شهر محسوب می‌شود.

• آدرس: استان اصفهان، خمینی شهر، ابتدای خیابان توحید (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌عکاس:‌ Majid eslamdoust

خانه سرتیپ سدهی یا سرتیپ سده‌ای، از جاذبه‌های خمینی‌ شهر به شمار می‌رود. این بنا در محله لادره‌فروشان و بلوار توحید واقع‌شده است.

برای دسترسی به خانه سرتیپ سدهی از میدان عصارخانه در مرکز خمینی‌ شهر، وارد خیابان مرکزی غربی شوید و از آن طریق به‌سمت بلوار منتظری حرکت کنید. پس از ورود به بلوار منتظری، به‌سمت چپ بپیچید و با طی مسافت ۱٫۵ کیلومتری به خانه سرتیپ سدهی برسید.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Masoud Ebi

خانه سرتیپ سدهی یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی خمینی‌ شهر است که با تلفیقی از معماری ایرانی و فرنگی، نمونه‌ای منحصربه‌فرد از سازه‌های معاصر محسوب می‌شود. این خانه هم‌اکنون تحت مالکیت و نظارت شهرداری خمینی‌ شهر و سازمان میراث فرهنگی قرار دارد و به موزه مردم‌شناسی خمینی‌ شهر تبدیل شده‌ است. نام این مجموعه در ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ۵۴۴۴ در فهرست آثار ملی به‌ثبت رسید.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌عکاس: Mehrdad-shefaee

«سرتیپ محمدحسن خان امینی سدهی» فرزند یاور خان بود که پدرش از منصب‌داران و نظامی‌های دوره قاجار محسوب می‌شد. خود سرتیپ فرمانده فوج جلالی ظل‌السلطان، حاکم وقت اصفهان بود. وی در دوران انقلاب مشروطیت، سال‌های جنگ جهانی اول، هرج‌ومرج، قحطی و بیماری، بااقتدار تمام نسبت به امنیت بخش وسیعی از اصفهان همت گماشت. از سرتیپ چهار فرزند برجای ماند که هرکدام دارای خانه‌های تاریخی جداگانه و هم‌جوار با دیوان‌خانه بوده‌اند.

خانه سرتیپ سدهی در دوران قاجار و زمان حکومت ناصرالدین‌شاه ساخته شده است. روایت است که حاکم اصفهان برای بازدید از خمینی‌ شهر برنامه‌ریزی کرده بود و از آنجایی سرتیپ سدهی خانه‌ را برای پذیرایی در شان حاکم نمی‌دانست، با اخذ مهلتی شروع به ساخت عمارتی مجلل در مکانی مناسب کرد. سرتیپ سدهی موفق شد تا بین سال‌های ۱۳۱۵ تا ۱۳۱۶ هجری قمری، مجموعه‌ای باشکوه را برای این میزبانی آماده کند. از آن پس، عمارت مذکور به محل استقرار خانواده سرتیپ سدهی در خمینی‌ شهر طی دوره‌های مختلف تبدیل شد و اکنون نیز کاربری موزه‌ای دارد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: رضا جلالی

معماری خانه سرتیپ سدهی به‌صورت تلفیقی از معماری ایرانی و فرنگی است. فرم معماری و رنگ‌های مورداستفاده در تزیین ساختمان، به سبک معماری قاجاری تعلق دارد. در این نوع معماری تامین روشنایی، گرمای زمستان و خنکی تابستان، بیشتر از طریق عوامل طبیعی همچون نور خورشید و جریان هوا انجام می‌شد. کل مجموعه در زمینی در حدود ۳,۸۰۰ متر مربع احداث‌ شده است.

در میان کوچه‌ای تاریخی، میدان کوچکی قرار دارد که خانه سرتیپ با سردری باشکوه و مجلل، مشرف‌ به آن است. این سردر با گچ و رسمی‌بندی پوشش داده‌ شده و یکی از زیباترین سردرهای تاریخی خمینی‌ شهر است. سردر دو سکو بزرگ و چهار طاقچه و رف در طرفین خود دارد. درب خانه سرتیپ با نقوش سایر درب‌ها متفاوت است. دالان ورودی به چهار خانه تاریخی (سرتیپ سدهی و فرزندانش) منتهی می‌شود.

مهم‌ترین و شاخص‌ترین بخش این مجموعه، دیوان‌خانه است. ساخت دیوان‌خانه در سال ۱۳۱۵ هجری قمری آغاز شد و در سال ۱۳۱۶ هجری قمری به اتمام رسید. دیوان‌خانه سه قسمت عمده دارد که شامل تالار، بخش تابستان‌نشین و بخش زمستان‌نشین می‌شود. تالار با دو اتاق، پستو و گوشواره و یک ایوان باشکوه، در شمال خانه قرار دارد.

بخش زمستان‌نشین دارای یک اتاق سه‌دری و یک اتاق پنج‌دری و نارنجستان است و بخش تابستان‌نشین اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری، ظرفشویخانه و حوض‌خانه دارد. این بنای زیبا که از خشت خام و آجر ساخته‌ شده، دارای تزیینات بسیار چشم‌نوازی همچون گچ‌بری، منبت‌کاری، آینه‌کاری، پارچه‌های سقفی و پنجره‌های گره‌چینی‌شده است. بدنه تالار نیز با نقاشی، گچ‌بری و آینه‌کاری تزیین شده است و سقف آن را با نوعی پوشش مثل کاغذدیواری پوشانده‌اند. سقف تالار نیز مسطح است.

ایوان اصلی خانه، چهار ستون بلند به ارتفاع ۶ متر دارد. بدنه ایوان اصلی پوشیده از نقاشی‌های زیبا است. ایوان با ۱۱ درب و پنجره بالایی، به اتاق‌های تالار و گوشواره مرتبط می‌شود. سقف ایوان روی ستون‌های گچ‌بری‌شده با سرستون‌های برگ کنگری قرار دارد؛ از این رو، شکل بیرونی آن دارای شباهت انکارناپذیری با عمارت باغ ارم شیراز است.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکاس: Sevak alexandrian

شاه‌نشین، در واقع زیباترین بخش خانه سرتیپ سدهی است. در این قسمت بخاری، گچ‌بری، نقاشی پشت آینه و کتیبه‌های زیبایی دیده می‌شود. حوض‌خانه این عمارت یکی از زیباترین حوض‌خانه‌های قاجار محسوب می‌شود که به سبک فرنگی ساخته‌ شده است. حوض‌خانه چهار ایوان با سقف‌های مسطح و جناغی دارد و با نقاشی‌هایی از جمله موتیف‌های اسلیمی و پل و پرندگان تزیین شده است.

در سال ۱۳۸۴، احداث موزه مردم‌شناسی خمینی‌ شهر در بخش دیوان‌خانه خانه تاریخی سرتیپ امینی سدهی به تائید شورای اسلامی شهر رسید. با در نظر گرفتن كاربری موزه، طرح تاسیسات و ادامه روند مرمت برحسب كاربری ادامه یافت و بودجه مرمتی آن توسط شهرداری و اعتبارات دولتی تامین شد. سرانجام در سال ۱۳۸۸، موزه مردم‌شناسی خمینی‌ شهر آمادگی پذیرایی از مردم را پیدا کرد.

موزه سرتیپ سدهی دربرگیرنده تجهیزات شكار، پول‌های رایج، وسایل كار و زندگی روزانه، پوشش مردم و همچنین بعضی اشیای كاربردی در زمان قاجار است. وسایل مورداستفاده در مناسبات خاص مانند سوگواری یا عروسی را هم در این خانه به‌نمایش گذاشته‌اند. برخی از این وسایل توسط وراث سرتیپ، به‌صورت رایگان در اختیار موزه قرار گرفته‌اند.

عکس‌‌ها از وب‌سایت Wikipedia | عکاس:‌ درفش کاویانی

• ساعت بازدید از خانه سرتیپ سدهی: روزهای اداری از ساعت ۸:۰۰ تا ۱۴:۰۰
• هزینه بازدید از خانه سرتیپ سدهی (در سال ۱۴۰۱): ۲,۰۰۰ تومان
• تلفن: ۰۳۱۳۳۶۷۵۶۱۵

• آدرس:استان اصفهان، خمینی شهر، محله فتح آباد، خیابان شریعتی جنوبی، انتهای پنجشنبه بازار (نمایش روی نقشه)

مسجد جامع خوزان واقع در خمینی شهر، در محله قدیمی فتح‌آباد قرار دارد. این مسجد در قرن هشتم هجری قمری در زمان ایلخانان مغول ساخته شد؛ هرچند برخی ساخت اصل مسجد را به دوره سلجوقی نسبت می‌دهند. از جمله تزیینات مسجد جامع خوزان می‌توان به مقرنس‌کاری و قطاربندی به‌همراه گچ‌بری، تزیینات معقلی، کاشی‌کاری و مشبک گچی و آجری اشاره کرد.

• آدرس:‌ استان اصفهان، پنج کیلومتری خمینی‌‌ شهر (مشاهده در نقشه)

چشمه لادر که یکی از مناطق دیدنی استان اصفهان است، در پنج کیلومتری خمینی شهر قرار دارد. بازدید از چشمه لادر مستلزم تهیه بلیط ورودی و پرداخت هزینه پارکینگ است.

نویسنده: فاطمه محمدی / پوریا محمدی پیوند