زندان هارون الرشید

شهرری از کهن‌ترین شهرهای جهان به شمار می‌آید و امروزه، به‌عنوان منطقه بیست تهران شناخته می‌شود. تاریخ پیدایش ری به زمان اقوام آریایی می‌رسد و تاریخ سکونت در این شهر به ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. ری تنها منطقه باستانی استان تهران است که دارای آثار تاریخی و مکان‌های دیدنی زیادی است. زندان هارون یکی از آثار تاریخی و جاهای دیدنی تهران در شهرری است. با کجارو همراه باشید.

به فاصله ۱۰ کیلومتری در شرق حرم حضرت عبدالعظیم، در سمت چپ جاده قدیم خراسان و در دامنه کوه‌های مسگرآباد، در میان یک دره، آبادی کوچک و بی‌خانواری جای گرفته است که دارایی آن منحصر به چند مزرعه و چند صد درخت انار و انجیر می‌شود. تنها نشانه این آبادی چنارهای کهنسالی است که اطراف استخر کاشته شده‌اند. زندان هارون الرشید در همین منطقه واقع شده است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: محمد رضا فتحی)

به نظر می‌رسد زندان هارون الرشید که با نام‌های زندان هارون‌ و زندان خان نیز شهرت دارد، مربوط به سده‌ چهارم هجری قمری است. این سازه یکی از قدیمی‌ترین بناهای شهرستان ری به حساب می‌آید.

عکس از صفحه اینستاگرام boomgardi_gardeshgari (عکاس: نامشخص)

نام زندان در دوران قدیم بدین بنا اطلاق شده است و امروزه هم به همین نام خوانده می‌شود و اطلاق این نام ریشه در افسانه‌ها دارد. گذشت زمان و حوادث گوناگون لطمه‌های زیادی به بنا وارد آورده‌اند که تا اندازه‌ای آن‌ها را مرمت کرده‌اند. این زندان تاریخی، در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شماره ثبت ۴۰۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

زندان هارون الرشید در ۱۳ کیلومتری شرق تهران و در ۱۰ کیلومتری جاده تهران به خراسان، در دامنه کوه‌های مسگرآباد قرار دارد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: هادی بهروزی)

طبق گفته‌ها، به‌نظر می‌رسد زندان هارون الرشید در دوران آل‌بویه ساخته شده است و از آن به‌عنوان سلول‌ انفرادی برای حبس زندانیان استفاده می‌شد. البته هیچ سندی مبنی بر زندان بودن این بنا وجود ندارد و در هیچ یک از نسخه‌های تاریخی دراین‌باره صحبتی نشده است. همچنین گروهی دیگر از محققان معتقدند این بنا در واقع آتشکده‌ای باستانی بوده است و به همین دلیل آن را متعلق به دوران ساسانی می‌دانند. به عقیده آندره گدار نیز زندان هارون متعلق به دوران سلجوقیان است و یکی از استحکامات نظامی آن عصر بوده است.

عکس از صفحه اینستاگرام banovane_shahrerey (عکاس: مهدی وحیدی)

زندان هارون الرشید همچون سایر آتشگاه‌ها که مرتفع یا در بلندی دامنه کوه‌ها ساخته می‌شدند، بنا شده است. ظرافت‌کاری و علاقه‌مندی‌های خاصی در ساختمان بنا به‌کار رفته است و شکل متقارن خشک غیرعادی که به آن داده‌اند، نشان می‌دهد بنیان این عمارت با علایق مذهبی و مقرارت روحانی توام بوده است.

عکس‌های گالری از صفحه اینستاگرام banovane_shahrerey (عکاس: مهدی وحیدی)

بنای زندان به‌شکل مکعب مستطیل به ارتفاع ۹ متر و به‌صورت دو طبقه ساخته شده است و از طول و پهنای یکسانی برابر با ۳۰ متر برخوردار است. زندان هارون دارای ساختاری متشکل از لاشه سنگ و گچ است و با سنگ‌های آتشفشانی بنا شده است.

زندان هارون الرشید تحت نظر اداره اوقاف است و توسط این اداره، به یک شخص اجاره داده شده است. بنابراین امکان ورود عموم به بنا وجود ندارد. همچنین تنها با اخذ مجوز از اداره میراث فرهنگی شهرری می‌توان به محوطه اطراف زندان هارون وارد شد.

عکس‌های گالری از علی اصغر میرزازاده نافع

نویسنده: بهاره غنچه