محوطه تاریخی سراب مورت

محوطه تاریخی سراب مورت یکی از جاهای دیدنی گیلانغرب محسوب می‌شود که در حاشیه شرقی این شهر و در کنار سراب مورت قرار دارد. در این محوطه سه تپه تاریخی کشف شده که پیرامون آن‌ها با بوته‌های مورت (مورد)، از گیاهان مقدس زرتشتیان احاطه شده است. کاخ اربابی، تپه تاریخی و آتشکده باستانی از جمله آثار مهم تاریخی این محوطه هستند. در این میان، تپه سراب مورت در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

• آدرس: استان کرمانشاه، شهرستان گیلانغرب، پنج کیلومتری شرق شهر گیلانغرب، روستای سراب (نمایش روی نقشه)

سراب مورت در پنج کیلومتری شرق شهر گیلان‌غرب و در حاشیه‌ روستای سراب واقع شده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیر سلیمی)

محوطه تاریخی سراب مورت از جاذبه‌های گیلانغرب است که به‌لطف وجود چشمه‌های آب و درختچه‌های دارویی مورت به‌عنوان یکی از تفریحگاه‌های استان شناخته می‌شود. در حقیقت، نام این محوطه از سراب جاری در این منطقه و بوته‌های مورت (مورد) گرفته شده است که پیرامون آن می‌رویند. مورت در نزد زرتشتیان از اهمیت و تقدسی خاص برخوردار بوده است؛ به‌طوری که این گیاه را نماد اهورامزدا می‌دانستند و امروزه نیز از آن در آتشکده‌ها برای انجام مراسم استفاده می‌کنند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: وحید فراهانی)

حفاری به‌منظور لوله‌گذاری شبکه انتقال آب از سد زاگرس به اراضی پایین‌دستی در یکی ازروستاهای گیلانغرب صورت گرفت که باعث شد، محوطه‌ای باستانی سر از خاک بیرون آورد. در نتیجه عملیات حفاری با ممانعت میراث فرهنگی متوقف شد. در این حفاری، چندین قطعه اشیای باستانی از جمله کوزه سفالی به دست آمد که به اداره میراث فرهنگی منتقل و موضوع به مسئولان میراث فرهنگی استان کرمانشاه منعکس شد تا کارشناسان مربوطه برای بررسی وضعیت منطقه به محل اعزام شوند.

طی بررسی‌های باستان‌شناختی در این منطقه، سه محوطه تاریخی شناسایی شده‌اند که به نظر می‌رسد یکی از دلایل شکل‌گیری این محوطه وجود بوته‌های مورت و سراب باشد. محوطه شمالی این منطقه اخیرا مورد کاوش قرار گرفته است که در نتیجه آن بخشی از بنای حکومتی (قلعه اربابی) مربوط به دوره اشکانی شناسایی شد.

تپه سراب مورت جنوبی اثری از دوره اشکانی و ساسانی است که در ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۵۴۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: وحید فراهانی)

کاخ اربابی، بنایی تاریخی با قدمت ۲,۵۰۰ سال و متعلق به دوره اشکانی به حساب می‌آید که شامل دو قسمت رسمی و خصوصی می‌شود. نقشه کاخ اربابی از جمله نقشه‌های برتر معماری باستانی دنیا به شمار می‌رود. این کاخ از سنگ، ملاط، گچ و آجر ساخته و از راهروها، تالار تشریفات، اتاق تخت‌نشین حاکم، محل زندگی خصوصی حاکم و واحدهای اداری، دفتر منشی و اتاق گنبد خانه تشکیل شده است.

تالار تشریفات وسعتی برابر با ۱۱ در ۱۶ متر دارد و با توجه به گچبری‌های آن می‌توان نتیجه گرفت که تالار مذکور در زمان اشکانی با پلاک و گچ‌بری تزیین شده است. این بخش پوششی از طاق‌آهنگ آجری دارد که به‌طور کامل تخریب شده و بقایای آن در کف تالار بر جای مانده است. راهروهایی به طول ۵۰ و عرض سه متر در اطراف این قسمت از تالار وجود دارد که به‌وسیله آن‌ها می‌توان وارد قسمت‌های اداری شد.

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که پس از دوره ساسانی در دوره امویه نیز از این بنا مجددا استفاده شده و سپس در دوره سلجوقی، به کارگاه صنعتی تبدیل شده است. همچنین پس از آن در دوره ایلخانی به‌عنوان محلی برای اطراق کوچ‌نشینان در بخشی از سال به‌ویژه بهار و پاییز بود. با توجه به قبوری که در سطح این محوطه پیدا شده، ظاهرا در دوره قاجاریه کاربری قبرستان داشته است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیر سلیمی)

آتشکده سراب مورت از بناهای تاریخی مربوط به اواخر دوره ساسانی به شمار می‌رود که در ضلع جنوبی کاخ اربابی بنا شده است. در بخش جنوبی آتشکده، اتاق‌هایی وجود دارد که در گذشته به‌عنوان کارگاه استفاده می‌شدند. قلوه‌سنگ رودخانه‌ای با ملاط گچ و ساروج و شفته آهک از جمله مصالحی هستند که در ساخت این بنا به کار رفته است.

آتشکده سراب، فضایی مرکزی به‌عنوان محل آتشدان دارد. در بخش شمالی آن ایوانی با دو ستون گچ‌بری قرار دارد که بخشی از دیوارهای قطور آن مشهود است. چهار در ورودی در چهار طرف آتشکده قرار دارد که بر این اساس می‌توان حدس زد، در اطراف این بنای مذهبی، اتاق‌هایی وجود داشته است که به احتمال زیاد روحانیان زرتشتی (موبدان) در آنجا زندگی می‌کردند.

ساماندهی آتشکده باستانی در سال‌های اخیر در دستور کار قرار گرفت که شامل فنس‌کشی در اطراف آن برای محافظت از این سازه تاریخی و همچنین امکان دسترسی و بازدید گردشگران از بنا می‌شد.

منبع عکس: سایت goftemanezagros.ir (عکاس: نامشخص)

• وجود درختان مورت در منطقه، دریاچه پرورش ماهی و مناظر دلفریب، چشم هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند و می‌تواند محل مناسبی برای بازدید و تفریح گردشگران باشد.
• سد گیلانغرب در فاصله حدود هفت کیلومتری سراب مورت قرار دارد که برای تفریح و پیک‌نیک می‌توانید از آن بازدید کنید.

نویسنده: فرناز رهبران رنجبر/ بازنویسی: صدیقه شجاعی