کاروانسرای عباسی قصر شیرین

قصر شیرین یکی از شهرهای استان کرمانشاه است که در نزدیکی مرز ایران و عراق قرار دارد. سرپل ذهاب در شمال شرق و گیلان‌غرب در جنوب شرق قصر شیرین قرار دارند. قدمت این شهر به پیش از اسلام می‌رسد؛ جاذبه‌های تاریخی موجود در این شهر گواه این ادعا هستند. یکی از این آثار تاریخی، کاروانسرای عباسی است که از مهم‌ترین جاهای دیدنی قصر شیرین محسوب می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم شما را با این اثر تاریخی آشنا کنیم که متاسفانه در زلزله‌ اخیر کرمانشاه آسیب جدی دیده است.

• آدرس:استان کرمانشاه، قصرشیرین، میدان شهدا (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ| عکاس: Eh San

کاروانسرای عباسی قصر شیرین قدمتی به درازای حکومت صفویه دارد. نام این بنا در فهرست آثار ملی ایران نیز دیده می‌شود. البته لازم به ذکر است که بخشی از این بنا در دوران پهلوی ساخته شده و جدیدتر از بخش‌های دیگر است. این بنا در خیابان شهدای قصر شیرین قرار دارد و در تاریخ هشتم مردادماه ۱۳۸۱، با شماره‌ ۵۸۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

برای دسترسی به کاروانسرای عباسی باید به میدان شهدا در مرکز شهر قصر شیرین بروید. در میدان به‌سمت خروجی شمالی حرکت کنید و وارد خیابان شهدا شوید. پس از طی مسافت چند‌صد متری، کاروانسرای عباسی قصر شیرین در سمت چپ شما نمایان می‌شود.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکس: Peraw

کاروانسرای عباسی قصر شیرین در دوران صفویه ساخته شد. این کاروان‌سرا را سر راه زائران عتبات عالیات و کربلای معلی، با ۶۰ متر طول و عرض و پنج متر ارتفاع در زمینی به مساحت ۳,۶۰۰ متر مربع ساختند. کاروانسرای عباسی قصر شیرین در دوره پهلوی به‌صورت جامع مرمت شد و بخش‌های بیشتری را نیز به آن افزودند.

زلزله‌ای به‌شدت ۷٫۳ ریشتر در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۹۶، سبب تخریب بخش عمده‌ای از کاروانسرای تاریخی عباسی قصر شیرین شد. پیش از زلزله در این بنا، حجره‌ها و رواق‌هایی به شیوه‌ معماری سنتی وجود داشت که در آن‌ها، فروشندگان به فروش و عرضه‌ کالاهای خارجی وارداتی می‌پرداختند. گردشگرانی که به قصر شیرین می‌رفتند، برای خرید کالاهای وارداتی با قیمت مناسب، به این بنای تاریخی سر می‌زدند.

در دوران جنگ تحمیلی، بخش عظیمی از کاروانسرای عباسی قصر شیرین تخریب شد. چند سال قبل این کاروان‌سرا به‌مدت ۱۰ سال و هزینه‌ای حدود ۱ میلیارد تومان مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. این بازسازی‌ها با هدف جلوگیری از تخریب بنا و ایجاد سفره‌خانه‌ سنتی، چایخانه‌ سنتی، عکاسخانه، محلی برای عرضه‌ محصولات صنایع دستی و فرهنگی، سوغات محلی و نان و شیرینی‌های محلی انجام گرفت. امروزه کاروانسرای عباسی قصر شیرین از جاذبه های گردشگری قصر شیرین به شمار می‌رود.

عکس‌ از گوگل‌مپ| عکاس: Eh San

هنگام ساخت کاروانسرای عباسی قصر شیرین، برای تهیه خشت خام و آجر از خاک اطراف شهر استفاده کردند؛ ملاط به‌کاررفته در بنا نیز از نوعی ساروج است که برای تهیه آن از مخلوطی از آهک، خاکستر و سفیده‌ تخم‌مرغ بهره بردند.

معماری و طراحی این کاروانسرا نظیر دیگر کارونسراهای ایران، منطبق با شرایط اقلیمی منطقه است؛‌ به‌گونه‌ای که در تابستان هوای خنک و زمستان‌ها هوای گرمی داشته باشد. ورودی کاروان‌سرا در ضلع جنوبی بنا واقع شده و طاق‌دار است و در هر دو طرف آن سکویی قرار دارد. همچنین در ورودی، هشتی گنبدداری مشاهده می‌شود که از طریق آن می‌توان وارد حیاط شد. چهار ایوان بزرگ با طاق جناغی در چهار طرف حیاط کاروان‌سرا جای گرفته‌اند و در اطراف حیاط مرکزی، چند اتاق ساخته شده است؛ در مقابل هرکدام از این اتاق‌ها، ایوان کوچکی قرار دارد و پشت اتاق‌ها نیز اصطبل‌های بزرگی برای نگهداری از حیوانات ساخته شده است.

داخل هر راهرو، دالان، شبستان و چند حجره دیده می‌شود. حجره‌ها نیز طاق‌های هلالی شکلی دارند و از طریق رواق‌ها، به اتاق‌های کوچک‌تری وصل می‌شوند. در گذشته زمانی که کاروان‌های زیارتی و تجارتی در تابستان به کاروان‌سرای عباسی می‌رسیدند، بار خود را داخل اتاقک‌ها می‌گذاشتند و استراحت می‌کردند؛ در فصل زمستان نیز برای این کار، از دالان‌های درونی کاروان‌سرا استفاده می‌کردند که گرم‌تر بود.

برای حفظ و حراست از این کاروان‌سرا، در چهار ضلع دیوارهای آن، برج‌های نگهبانی احداث شده بود که نگهبانان بتوانند از آن در مقابل حمله‌ دزدها و غارتگران محافظت کنند. شاید بتوان طاق‌های گنبدی این کاروان‌سرا را شاهکار معماری آن در نظر گرفت که به‌منظور استحکام بنا ایجاد شده‌اند.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکس: Peraw

در سال ۱۳۸۷ بود که در قسمتی از کاروانسرای عباسی قصر شیرین، موزه‌ مردم‌شناسی را افتتاح شد. در این موزه ابزار زندگی کشاورزی و عشایری، پوشاک محلی کردهای جنوب کردستان و ابزار زندگی عشایر این منطقه به نمایش گذاشته شده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ| عکاس: مهرداد علی‌دوست

• به‌واسطه قرارگیری در مرکز شهر، می‌توانید از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی برای دسترسی به کاروانسرای عباسی قصر شیرین استفاده کنید.
• کاروانسرای عباسی قصر شیرین در محدوده پرترافیک شهر قرار دارد و جای پارک به‌سختی پیدا می‌شود.
• برای کمک به اقتصاد محلی از غرفه‌های فروشگاهی موجود در کاروانسرای عباسی قصر شیرین خرید کنید.
• بازدید از کاروانسرای عباسی قصر شیرین رایگان است؛ اما برای بازدید از موزه مردم‌شناسی باید هزینه ورودی پرداخت کنید.
• ساعت فعالیت کاروانسرای عباسی قصر شیرین از ۷:۳۰ صبح تا ۲۱:۰۰ است.
• در اطراف کاروانسرای عباسی قصر شیرین امکانات رفاهی، فروشگاه و رستوران‌های متعددی وجود دارد.

• آدرس:استان کرمانشاه، شمال شهر قصر شیرین (مشاهده در نقشه)

یکی از مهم‌ترین آثار معماری به‌جای از دوران باستان در غرب ایران، چهارقاپی قصر شیرین محسوب می‌شود. قدمت این بنای ارزشمند که از آثار ملی ایران نیز است، به اواخر دوره حکومت ساسانیان بازمی‌گردد. این بنا همچون بسیاری از آثار معماری پس از اسلام، دارای گنبد و طاق‌نما است.

• آدرس: استان کرمانشاه، شمال شهر قصر شیرین (مشاهده در نقشه)

کاخ خسرو که تنها ویرانه‌ای از آن باقی مانده است، یکی از آثار مهم دوره ساسانی محسوب می‌شود. این عمارت با مساحتی حدود ۲۸,۰۰۰ متر مربع روی سکوی بلندی قرار گرفته است و در شمال شهر قصر شیرین قرار دارد. عمارت خسرو یکی از آثار ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران نیز به شمار می‌رود.

نویسنده: مینا رهبری/ پوریا محمدی پیوند