حصن کیفا

«حصن کیفا» که از مکان های دیدنی ترکیه به شمار می‌آید، نام شهری باستانی با قدمت ۱۰ هزار سال است که به‌زودی شاهد غرق شدن آن خواهیم بود.

کشور ترکیه شهرهای زیبای زیادی دارد. اما ماجرای شهری به نام «حصن کیفا» (Hasankef)، در این کشور با سایر شهرهای آن کمی متفاوت است. این شهر زیبا و جالب، سرگذشتی شنیدنی را در دفتر خاطرات خودت به ثبت رسانده است و امروزه به‌عنوان یکی از شهرهای دنیا شناخته می‌شود که طولانی‌ترین زمان اشغال‌ شدن را به خود اختصاص داده است.

حصن کیفا یا «حسن کیف»، در حال حاضر توجه بسیاری از محققان، باستان‌شناسان و گردشگران را به خود جلب ساخته است. این شهر باستانی و کهن، سا‌‌ل‌های زیادی را تحت تصرف امپراتوری‌های روم، بیزانس و عثمانی بوده است و همین تاریخچه‌ی باستانی این شهر قدیمی، باعث شده تا گردشگران زیادی از بناها و غارها و دژهای باقی‌مانده از دوران مختلف، بازدید کنند. این شهر باستانی در کرانه‌ی رودخانه‌ی دجله، در استان باتمان و در بخش جنوبی کشور ترکیه است. در این شهر می‌توان جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی متعددی را مشاهده کرد. معماری این ناحیه از کشور ترکیه منحصربه‌فرد بوده و در نوع خود جالب و تماشایی است.

حِصن در لغت به‌معنای قلعه و دژ و کیفا نیز به‌معنای صخره است. با توجه به اظهارات «یاقوت حموی»، واژه‌ی کیفا ریشه‌ی ارمنی داشته و در واقع به شهری با استحکامات نظامی گفته می‌شود.

اما آنچه امروزه برسر زبان‌ها و به‌قول معروف نقل مجلس بسیاری از باستان‌شناسان و محققان و حتی گردشگران است، سرگذشت عجیب و شاید غم‌انگیزی است که در انتظار این شهر پرآشوب با قدمت ۱۰ هزار ساله است. به گزارش Agence-France Presse، حصن کیفا به‌دلیل اثرات پروژه‌ی «سد ایلیسو» (Ilisu)، به شهری شناور تبدیل شده است که طی سال‌های اخیر بنای اصلی آن تقریبا ناپدید و از نظرها پنهان شده است.

با توجه به اظهارات «گاردین»، جمعیتی بالغ بر ۸۰ هزار نفر در حصن کیفا زندگی می‌کنند و یکی از طولانی‌ترین دوران سکونت‌ را در سراسر دنیا به خود دیده است. بر اساس این گزارش، گونه‌های در حال انقراضی از جاندارانی همچون «لاک‌پشت فرات» و «هدهد نوک قرمز»، به‌دلیل بالا آمدن آب در حال خطر نابودی هستند. دولت کشور ترکیه نیز گفته که پروژه‌ی سدسازی در این منطقه، خدمات مناسب و قابل‌توجهی را در برای ساکنان و نیز کل ناحیه ایجاد کرده است که می‌توان به تولید برق بیشتر اشاره کرد.

همچنین دولت وعده داده است که علاوه بر اینکه ساکنان فعلی این شهر تاریخی می‌توانند در مکانی دیگر سکونت داشته باشند، موزه‌ای ارزشمند از آثار باقی‌مانده‌ای را که در این مکان یافت شده و وجود دارد، ایجاد خواهد کرد. در حال حاضر مسئولان ترکیه از حفاظت و به نمایش گذاشتن تنها برخی از ۳۰۰ آثار ارزشمند باستانی و تاریخی در حصن کیفا خبر داده است. این در حالی است که برخی از فعالان محیط زیست و بومی‌ها با نظر اعلام شده از سوی آن‌ها موافق نبوده و اعتقاد ایشان بر این است که اقدامات و کارهای دولت کافی نیست.

«ارکان آیبوگا»، متخصص آبشناسی «دانشگاه Bauhaus» کشور آلمان و سخنگوی جنبش زنده نگه‌داشتن حصن کیفا، به مجله‌ی Smithsonian گفته است:

تنها ثمره‌ی این سد برای ما، نابودی و سرنگونی خواهد بود. ما پیشینه‌ی تاریخی خود را کاملا از دست خواهیم داد و این موضوع نه‌تنها به میراث محلی و بومی ما، بلکه به میراث جهانی ما برمی‌گردد.

بسیاری از زیبایی‌ها و جاذبه‌های تاریخی حصن کیفا به‌دلیل وجود هزاران غاری است که به دست بشر ایجاد شده است و نمی‌توان در کنار دیگر بناهای تاریخی، آن‌ها را حفظ کرد. دولت ترکیه در حال پر کردن غارها است تا در هنگام وقوع سیلاب‌ها از فرسایش این آثار تاریخی و ارزشمند، پیشگیری کند.

گفتنی است که طرح ساخت چنین سدی، برای نخستین مرتبه در دهه‌ی ۵۰ میلادی مطرح شد و در نهایت در سال ۲۰۰۶ به تائید رسید. کنسرسیوم «سد ایلیسو»، پس از اعلام بانک جهانی در سال ۲۰۰۸ میلادی، مبنی بر عدم موفقیت خود در حفظ استانداردهای محافظت از میراث فرهنگی در طی این پروژه، از ادامه‌ی سرمایه‌گذاری خودداری و آن را متوقف کرد. این در حالی است که این پروژه یک بار دیگر شروع شده و در سال‌های اخیر نیز پیشرفت‌هایی را به خود دیده است.

برخی از کارشناسان و باستان‌شناسان اعلام کرده‌اند که با پایان پروژه ساخت سد در حسن کیف، متاسفانه بیش از ۳۰۰ اثر باستانی و نزدیک به ۲۰۰ زیستگاه به نابودی کشیده خواهد شد. همین امر نیز سبب شده است که ساکنان این منطقه‌ی باستانی و حتی ساکنان دیگر نقاط کشور ترکیه و سراسر جهان، به‌شدت خشمگین و معترض شده‌اند.

چراکه تصاویر و فیلم‌هایی از انهدام و فروریختن قلعه‌های سنگی که اخیرا از سر گرفته شده است، منتشر شده و این در حالی است که دولت کشور ترکیه این اقدامات را به‌دلیل مستحکم ساختن مخزن سد، بعد از احداث آن و نیز گسترش و توسعه‌ی صنعت گردشگری در آینده در شهر باستانی حصن کیاف عنوان کرده است. جالب است بدانید که این شهر ۱۰ هزارساله، در اواخر دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی، عنوان میراث باستانی درجه‌ی یک را از سوی «اداره‌ی کل حفاظت از آثار باستانی ترکیه» به خود اختصاص داده است. این عنوان بر اساس نظر متخصصان و کارشناسان به این منطقه از ترکیه داده شده است؛ چراکه ایشان اعتقاد دارند که این منطقه ۹ گزینه از ۱۰ گزینه‌ی لازم جهت به رسمیت شناخته شدن به‌عنوان میراث جهانی را از طرف سازمان جهانی یونسکو، دارا است.

_{نویسنده: محبوبه حسنی}