- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- تبلیغات در کجارو
مجموعه تاریخی عباس‌آباد بزرگ‌ترین باغ دوره صفوی ایران به شمار می‌رود و به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی بهشهر، سالانه میزبان گردشگران زیادی می‌شود. دریاچه عباس‌آباد نیز با انبوهی از درختان که دورتادور آن قد برافراشته‌اند و با آواز پرندگان، در کنار بقایای عمارت تاریخی، یکی از بهترین مقاصد برای کسب آرامش و فرار از فضای پر دود و دم شهری است.
باغ تاریخی عباس‌آباد از آثار تاریخی و جاهای دیدنی استان مازندران است که در دامنه رشته‌کوه‌های البرز واقع شده است. این باغ یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین باغ‌های تاریخی ایران محسوب می‌شود و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این مجموعه تاریخی به دستور شاه عباس اول صفوی در سال‌های ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ ساخته شده است. وسعت این باغ غیرکویری ایران به ۵۰۰ هکتار می‌رسد. مجموعه عباس‌آباد شامل باغ، دریاچه، حمام و... می‌شود.
عکس از siyan.blogfa.com (عکاس: نامشخص)
مجموعه تاریخی عباس‌آباد در استان مازندران، در فاصله ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)
اگر از تهران راهی می‌شوید، وارد جاده هراز شوید و مسیر جاده آمل را در پیش بگیرید. در کمربندی آمل یک خروجی در سمت راست قرار دارد که به‌سمت بابل، قائمشهر و ساری می‌رود. وارد این خروجی شوید و مسیر را ادامه دهید تا بعد از ساری، به بهشهر برسید.
عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: آرمان گوهری نسب)
در ورودی بهشهر وارد بلوار هاشمی‌نژاد شوید و مسیر را ادامه دهید تا به بلوار امام رضا برسید. در بلوار امام رضا، نرسیده به هتل عباسپور، ورودی جاده عباس‌آباد در سمت راست شما قرار دارد. وارد جاده شوید و با عبور از رستوران قصر، مسیر را ادامه دهید. در انتهای مسیر، یک خروجی در سمت راست قرار دارد که مستقیم به مجموعه عباس‌آباد می‌رود. در صورتی که مسیر را ادامه دهید به تالار و رستوران هشت بهشت می‌رسید و می‌توانید از آنجا پیاده به‌سمت دریاچه بروید.
مجموعه تاریخی عباس‌آباد از بخش‌های مختلفی تشکیل میشد که از برخی از آن‌ها اثری به‌جای نمانده است. در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: علی پورحمزه)
دریاچه طبیعی عباس آباد وسعتی بالغ بر ۱۰ هکتار دارد که در زمان آبگیری ارتفاع آب در آن به ۱۸ متر می‌رسد. در مرکز دریاچه مصنوعی عباس آباد بهشهر بنایی آجری به‌شکل چهارطاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن، بستر بنایی با مصالح چوب و سقفی سفالی را تشکیل می‌داد. چهارطاقی مذکور در زمان آبگیری سد به زیر آب می‌رود و تنها سطح فوقانی آن به‌سان جزیره‌ای بیرون از آب قرار می‌گیرد. از شگفتی‌های این عمارت، عدم وجود پله آجری در بنا و اطراف چهارطاقی است. آب دریاچه از آب‌های ذوب شده زمستانی اطراف تامین می‌شود که با کمک کانال‌های جمع‌آوری به دریاچه می‌ریزند و در تابستان جهت آبیاری شالیزارهای برنج و تامین آب روستاهای اطراف مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
عکس از knowledge.eramblog.com (عکاس: نامشخص)
احتمالا عمارت میان دریاچه در ابتدا برای مقاوم‌سازی سد ایجاده شده بود و بعدها به آن کاربری تفریح داده‌اند. جهت کاربری تفریحی عمارت داخل استخر، دسترسی به آن از طریق یک پل چوبی اسکله مانند که در جهت شمال بنای مذکور ایجاد کرده بودند، امکان‌پذیر میشد. اما بنای عمارت علاوه بر کاربردی تفریحی دارای کاربری علمی و فنی در سد سازی بوده‌است؛ چراکه از فشار آب جلوگیری می‌کند و مانع از تخریب سد می‌شود. این دریاچه به‌دلیل دسترسی مناسب، آثار باستانی، آب‌و‌هوای مناسب و بسیاری زیبایی‌های طبیعی دیگر از مکان‌های محبوب برای گردشگران است.
باغ تاریخی عباس‌آباد، بر بالای تپه‌ای طبیعی احداث شده است، بدین ترتیب که مهندسان دوره صفوی با بریدن تپه و ایجاد پله و صفه، باغی مطبق و پلکانی را ایجاد و در بالاترین قسمت تپه اقدام به عمارت‌سازی کردند. این باغ بر اساس شواهد به‌دست آمده، یکی از بی‌نظیرترین باغ‌های ایرانی است.
عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: علیرضا جواهری)
معماری در باغ و باغ‌سازی کاملا به‌صورت قرینه انجام پذیرفته که سبب زیبایی آن شده است. مهندسان و معماران دوره صفوی با احداث باغ به روش پلکانی و مطبق و همچنین با به‌کارگیری سطوح شیب‌دار و لوله‌های سفالی، علاوه بر زیبایی، موسیقی آب را در باغ ایجاد کرده‌اند که سبب آرامش افراد مستقر در باغ می‌شود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تاج محل و کاخ الحمرا نیز نمونه‌های باغ ایرانی هستند که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده‌اند.
سد دریاچه با گنجایش ۶۰۰ هزار مترمکعب از نوع مخزنی است. این سد توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۷۴۵ در زمره آثار تاریخی و فرهنگی ایران قرار گرفته و بنای آن از دوره صفویه، در دره‌ای عمیق احداث شده است. مصالح عمده سازه مذکور، سنگ، آجر و ملاط ساروج است. سد سه دریچه خروجی دارد و در پشت آن پشت‌بندی قرار دارد که دارای دو گونه کاربری است، پشت‌بند سد و مرکز تخلیه و چاه تخلیه آب.
عکس از siyan.blogfa.com (عکاس: نامشخص)
منبع تامین‌کننده آب مخزن سد، آب سرچشمه است. مهندسان سازنده سد به‌گونه‌ای آن را طراحی کرده‌اند که هرگاه احساس میشد مخزن سد، حداکثر آبگیری را انجام داد و انرژی پتانسیل آب در حال فشار روی دیوار سد است، آب از دریچه خروجی سد تخلیه نشود. زیرا در آن حالت تخلیه آب از دریچه، موجب تخریب بیشتر سد می‌شود. ساخت تونل زیرزمینی در زمان صفویه و مرتبط کردن آن به جرز مرکزی چهارطاقی عمارت و همچنین خارج کردن تونل در پایین دست دیواره سد موجب شده است فشار آب از دیواره سد کاسته و به‌سمت مرکز، هدایت شود. بر بالای چهارطاقی آثار فواره و حوض موجود است. آبرسانی به این بنا از طریق لوله‌های سفالی انجام میشد که آب چشمه فرادست را به آنجا هدایت می‌کرد.
در فاصله تقریبی دو کیلومتری شمال باغ، بر بالای کوه مشرف بر دشت بهشهر و خلیج میانکاله، بقایای آثار معماری از دوره صفوی شناسایی شده است که به نظر می‌رسد محل احتمالی کاخ باغ بوده باشد. با توجه به موقعیت ساختاری بنای شناسایی شده بر بالای کوه و همچنین کشف سفال‌های پوشش بام لعابدار با لعاب‌های آبی، آبی فیروزه‌ای، سبز و قهوه‌ای و عدم دستیابی به بقایای معماری کاخ در کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه اصلی باغ، می‌توان گفت محل کشف‌شده مکان احتمالی کاخ پادشاهان صفوی در عباس‌آباد باشد.
عکس‌های گالری از ویکی‌پدیا (عکاسان: علی پورحمزه، مصطفی معراجی و آرمان گوهری نسب)
در ضلع غربی باغ و متصل به آن و در سطحی پایین‌تر از باغ، بنای حمام تاریخی با زیر بنایی به وسعت ۱۶۰ متر مربع قرار دارد. بر اساس بررسی‌های به عمل آمده، پوشش سقف بنای حمام، گنبدی شکل و مصالح عمده سازه آن، آجر است و از تزیینات کاشی و ملاط ساروج در آن استفاده کرده‌اند. آب از قسمت شرقی بنای حمام از طریق لوله‌های سفالی (تنبوشه/به‌کاررفته در داخل دیوارهای بنای حمام)، بعد از عبور از ضلع شمالی دیوار حمام، وارد ضلع غربی میشد و خزانه آب گرم را پر می‌کرد. سپس آب در خزانه بعد از گرم شدن از طریق لوله‌های سفالی (تنبوشه)، دیگر حوض‌های موجود فضای گرمخانه را پر می‌کرد. روش آبرسانی آب سرد بنای حمام مذکور مانند آب گرم انجام می‌پذیرفت. بدین ترتیب آب سرد از طریق لوله‌های سفالی بعد از عبور از ضلع شرقی حمام با پر کردن حوضی در بالا دست (خارج از بنای حمام) از طریق لوله‌های سفالی (تنبوشه)، حوض‌های موجود در فضای سربینه و گرمخانه را پر می‌کرد. به بیانی دیگر هر حوض در فضای سربینه حمام تاریخی عباس‌آباد بهشهر دارای دو سیستم آبرسانی آب سرد و آب گرم است که این نکته از اهمیت‌های تاریخی این مکان به شمار می‌رود.
عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: MZ Mirzaei)
در واقع فضای گرمخانه محل شست‌و‌شو و استحمام بوده که در ضلع جنوب شرقی احداث شده است. بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، فضای گرمخانه بنای حمام تاریخی عباس‌آباد دارای حوض‌های متعدد بود. حوض‌های متعدد در بنای این حمام، بیان‌کننده رعایت بهداشت و عدم استفاده از خرانه به‌صورت عمومی است. علاوه بر مورد فوق و با توجه به خاک‌برداری‌های انجام شده، مشخص شده که فضای گرمخانه مزین به کاشی با لعاب‌هایی به رنگ‌های مختلف بوده است.
محوطه گلباغ یا ایستگاه توزیع آب به فاصله ۶۰۰ متری از باغ واقع شده است. این گلباغ در حقیقت در ادامه شیبی قرار داشته است؛ به‌نحوی که شیب را بریده‌اند و آن را به‌صورت یک سطح تقریبا صاف در آورده‌اند. آب چشمه به محوطه فوق هدایت میشد، سپس با گردش در حوض‌های متعدد به آرامش و تصفیه می‌رسید و بعد از آن به پیروی از سطح شیب‌دار و همچنین لوله‌های سفالی به‌سمت باغ اصلی حرکت می‌کرد. وسعت منطقه گلباغ در حدود ۳۵۰۰ متر مربع است و بر اساس بقایای معماری برج محوطه گلباغ در دوره صفویه، به‌لحاظ اهمیت در امر آبرسانی، توسط نگهبانانی محافظت شده است.
عکس از siyan.blogfa.com (عکاس: نامشخص)
در این مجموعه دو برج آجری به قطر هفت متر و به ارتفاع ۱۴ متر از دوران صفویه به یادگار مانده‌اند. مصالح عمده سازه مذکور، ملاط ساروج و آجر است. با توجه به ساختار دو بنای برج که روی محور آبرسانی قرار دارند، می‌توان گفت برج‌ها صرفا عملکرد نگهبانی نداشته‌اند و با توجه به اختلاف ارتفاع محوطه گلباغ نسبت به باغ، دو برج در واقع برای جلوگیری از ضربات قوچی شکل سیالات، توسط مهندسان دوره صفویه مد نظر قرار گرفته‌اند.
آسیاب مذکور به فاصله تقریبی پنج کیلومتری جنوب باغ، در میان دو رود پرآب احداث شده است. مصالح عمده تشکیل‌دهنده سازه فوق سنگ، آجر و ملاط ساروج است. راه دسترسی به آسیاب از طریق جاده‌ای سنگ‌فرش امکان‌پذیر است. نحوه کارکرد بنای فوق بدین طریق است که آب از طریق کانال سرپوشیده به‌سمت کانال روباز آجری هدایت میشد، سپس با شیبی تقریبا مناسب به‌سمت چرخ آسیاب حرکت می‌کرد و موجب حرکت پره‌های چرخ میشد. مهندسان دوره صفوی با احداث آسیاب آبی در محل مورد نظر، از انرژی آب بیشترین بهره را برای به حرکت در آوردن چرخ‌های آسیاب برده‌اند.
برخی از امکانات مجموعه عباس‌آباد شامل موارد زیر می‌شود:
عکس از siyan.blogfa.com (عکاس: نامشخص)
در بازدید از مجموعه تاریخی عباس‌آباد بکوشیم تا ردپایی از خود به‌جا نگذاریم و به حفظ طبیعت و آثار تاریخی یاری برسانیم.
بهترین فصل برای بازدید از مجموعه تاریخی عباس‌آباد، از نظر آب‌و‌هوای مطبوع و دلپذیر فصل بهار است. در فصل پاییز هوای دریاچه کمی سرد خواهد بود؛ اما چشم‌انداز برگ‌ریزان و تصویر خزان در آینه آب دریاچه به تحمل کمی سرما می‌ارزد.
عکس از siyan.blogfa.com (عکاس: نامشخص)
اگر قصد دارید در بازدید از مجموعه عباس‌آباد، شبی را در حوالی آن اقامت کنید می‌توانید از مکان‌های مخصوصی استفاده کنید که برای این کار در مجموعه در نظر گرفته شده است. همچنین امکان برپایی کمپ وجود دارد. گزینه‌های دیگر برای اقامت شبانه، اقامتگاه‌های بوم‌گردی نظیر گل‌وبلبل، کومه و عمارت مادری هستند که در فاصله ۵ تا ۱۷ کیلومتری از مجموعه واقع شده‌اند.
اقامتگاه بوم‌گردی عمارت مادری بهشهر/ عکس‌های گالری از سایت شب (عکاس: نامشخص)
از ساعت ۸ تا ۱۸ می‌توانید از مجموعه عباس‌آباد دیدن کنید. ورودی برای هر ایرانی پنج هزار تومان و برای اتباع خارجی ۵۰ هزار تومان (در سال ۱۳۹۹) است.
نویسندگان: عماد جعفری و بهاره غنچه
آثار ملی ایران 
میراث جهانی یونسکو