خطر فرسایش بیخ گوش بنای تاریخی«هشتی» در کازرون

به‌دنبال بارش بارندگی‌های قابل‌توجه ماه‌های اخیر در شهرستان کازرون، که بخش زیادی از آثار تمدنی و تاریخی ایران زمین را در خود جای داده است، شاهد شدت گرفتن فرسایش در برخی آثار و ابنیه ارزشمند و برجسته تاریخی نظیر بنای معروف به "هشتی" بوده‌ایم.

بررسی‌های میدانی حاکی از لزوم توجه جدی به این اثر ارزشمند تاریخی، واقع در منطقه "کمارج" از شهرستان کازرون است، بنایی که اگر هرچه سریعتر نسبت به استحکام بخشی و مرمت آن اقدام لازم عملیاتی نشود، جبران خرابی‌ها بسیار دشوار، هزینه‌بر و طولانی خواهد بود.

محسن عباسپور، یکی از فعالان میراث فرهنگی، در این ارتباط گفت:

این بنای تاریخی که اهالی "کمارج" آن را "هشتی" می‌نامند؛ بقایای ساختمانی ۲ طبقه بوده که دارای یک حیاط مرکزی و اطاق‌های پیرامونی است؛ آخرین مالک شناخته شدۀ این ساختمان که از بیرون نمایی سنگی و زیبا دارد، ملامحمدشفیع کمارجی، یکی از چهره‌های تاریخی و شناخته شدۀ این منطقه، بوده که بالغ بر ۱۵۰ سال پیش در آن زندگی می‌کرده است.

عباسپور اضافه کرد:

ویژگی‌های مختلف معماری این ساختمان تاریخی در کنار بررسی‌های علمی انجام شده در ارتباط با سایر ساختمان‌ها و ابنیه تاریخی همجوار با آن، نظیر کاروانسرا و برج‌های نگهبانی کمارج، نشان می‌دهد که ساختمان مذکور احتمالاً مربوط به اواخر دوره صفویه است؛ گرچه برای قدمت‌سنجی دقیق، نیاز به آواربرداری و خواناسازی پلان است.

عباسپور با بیان اینکه در طول سالیان متمادی، این بنا متروکه شده و اکنون سال‌ها است که کسی در آن زندگی نمی‌کند و بنابراین دچار آسیب‌های زیادی شده به‌طوری که بخش‌هایی از این ساختمان تاریخی تخریب شده و بخش‌های قابل‌توجهی از آن نیز در زیر خاک مدفون است، گفت:

آنچه اکنون در این ساختمان قابل‌مشاهده است، یک هشتی به نسبت بزرگ با هشت درگاهی و یک حوضچۀ مرکزی است که به بخش‌های مختلف این ساختمان راه داشته و دارای سقفی گنبدی با مقرنس‌های گچی زیبایی است.

او خاطرنشان کرد:

سقف گنبدی این هشتی را می‌توان از بزرگترین نمونه‌های سقف‌های گنبدی تاریخی در منطقۀ کازرون و زیباترین و بزرگترین نمونۀ برجای مانده از چنین سقف‌هایی در این منطقه دانست. چند اتاق دیگر به‌همراه بخشی از دیواره‌های بلند این ساختمان، همچنان پابرجا هستند اما به‌دلیل عدم استحکام‌بخشی، احتمال تخریب آن‌ها نیز وجود دارد.

این کارشناس ارشد جامعه‌شناسی گفت:

توجه و علاقۀ اهالی روستای کمارج نسبت به آثار تاریخی موجود در این روستا و همچنین فعالیت برخی افراد مطلع و علاقه‌مند محلی برای حفظ و احیاء ارزش‌های تاریخی روستای کمارج، بستر مناسبی را ایجاد کرده تا سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بتواند با استفاده از کمک و مشارکت اهالی این روستا، نسبت به حفاظت از این بنای شاخص تاریخی اقدام کرده و فصل تازه‌ای را در معرفی ظرفیت‌های تاریخی روستای کمارج آغاز کند.

عباسپور همچنین گفت:

نام روستای کمارج در متون مختلف تاریخی، از جمله کتاب «مسالک و ممالک» اصطخری که نزدیک به هزار سال پیش نوشته شده است نیز آمده و در متون متعدد و معتبر تاریخی دیگری از جمله «مفتاح الهدایه و مصباح العنایه»، «فارسنامه» و... با نام این روستا مواجه می‌شویم.

این فعال میراث فرهنگی یادآور شد:

این مسئله حاکی از اهمیت بالای کمارج در مطالعات تاریخی مرتبط با نواحی جنوبی فارس است. به‌ویژه آنکه بایستی در نظر داشت این منطقه در طول تاریخ خود، در مسیر یکی از محورهای مهم ارتباطی دشت میانی کشور به خلیج فارس قرار داشته و کاروان‌های متعددی که در مسیر شیراز ـ کازرون ـ بوشهر تردد داشته‌اند، از این منطقه عبور می‌کرده‌اند.

روستای کمارج در ۳۰کیلومتری جنوب غربی کازرون و در بخش کنارتخته و کمارج این شهرستان قرار دارد. ویژگی‌های متعدد طبیعی و تاریخی این روستا، کمارج را به یکی از روستاهایی تبدیل کرده که ظرفیت بالایی در حوزه‌های مطالعات تاریخی و جذب گردشگر دارد.

وجود دو کاروانسرا در نزدیکی این روستا، پنج برج نگهبانی مربوط به دورۀ صفوی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند، در کنار بافت تاریخی روستا و برخی آثار تاریخی دیگر در اطراف آن، از جمله ظرفیت‌های برجسته روستای کمارج در حوزه‌های تاریخی محسوب می‌شود.