نرخ دلاری بلیط هواپیما؛ سود یا زیان برای گردشگری ایران؟

تعدادی از شرکت‌های هواپیمایی به دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز فروش بلیط اطلاع دادند از ابتدای تیرماه ۱۴۰۱ نرخ بلیط هواپیما در مسیرهای داخلی برای اتباع غیرایرانی به‌صورت ارزی محاسبه می‌شود. در این راستا، سقف نرخ پروازهای داخلی زیر یک ساعت ۱۰۰ دلار و از یک ساعت بیشتر ۱۵۰ دلار تعیین شده است.

پیش‌تر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در آذرماه سال ۱۴۰۰ در بحبوحه گرانی بلیط پروازها در مسیرهای داخلی، در دستورالعملی به ایرلاین‌ها، نرخ بلیط در مسیرهای داخلی را برای مسافر غیرایرانی متفاوت اعلام کرده بود. 

طبق اظهارات مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، فروش بلیط هواپیما با نرخ یارانه‌ای به اتباع خارجی باعث شده بود که بلیط از دسترس اتباع داخلی خارج شود؛ بر همین اساس مسافرت هوایی خارجی‌ها در مسیرهای داخلی با نرخ «بیزنس کلاس» محاسبه می‌شود. همچنین، قیمت بلیط با نرخ دلار روز محاسبه می‌شود و معادل ریالی آن با توجه به ساعت، روز و کلاس نرخی از کسی گرفته می‌شود که با گذرنامه، بلیط داخلی تهیه می‌کند.

برای نمونه، قیمت، بلیط تهران - چابهار با شرکت هواپیمایی کاسپین برای اتباع خارجی برای روز چهارشنبه ۸ تیرماه به مبلغ ۲,۶۱۲,۰۰۰ تومان رسیده است، در حالی که شهروندان ایرانی می‌توانند در همان تاریخ، بلیط مسیر مذکور را با مبلغ ۱,۳۴۵,۰۰۰ تومان تهیه کنند. در صورت ادامه این روند، قیمت بلیط هواپیما در مسیرهای پروازی داخلی تا پنج میلیون تومان نیز افزایش خواهد داشت.

این افزایش قیمت در شرایطی اعمال می‌شود که در روزهای اخیر زمزمه گرانی بلیط هواپیما به گوش می‌رسد و سازمان هواپیمایی نیز چندین مرتبه به ایرلاین‌ها اخطار داده است.  

آیا محاسبه دلاری قیمت بلیط هواپیما به نفع صنعت گردشگری است؟

اعلام دو نرخی شدن محصولات گردشگری شامل افزایش قیمت بلیط هواپیما و تعیین نرخ ارزی برای هتل‌ها واکنش‌های فعالان صنعت گردشگری ایران را به‌دنبال داشته است. عده‌ای از کارشناسان بر این باورند که این اقدام‌ها اگرچه دارای منافع صنفی است اما، ضامن منافع جمعی نبوده و گرانی خدمات مذکور، عاملی برای موفقیت صنعت گردشگری ایران نخواهد بود.

به گفته رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران، این اقدام موجب می‌شود تا سایر اصناف نیز رویه دو نرخی شدن خدمات و اعمال نرخ ارزی را در پیش بگیرند.

در این راستا، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌عنوان متولی اصلی سفر در کشور با موضوع محاسبه دلاری قیمت بلیط مخالفت کرده است. اسماعیل برات، معاون نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری درباره این موضوع چنین گفت:

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌شدت با این موضوع مخالف است و مراتب را مورد پیگیری قرار خواهد داد؛ زیرا به زیان صنعت گردشگری است. بر اساس قوانین و مقررات ناظر بر صنعت گردشگری، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌عنوان دستگاه متولی قانونی امر گردشگری سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و توسعه این صنعت در کشور را برعهده داشته و بر اساس مفاد بند ۴ سند راهبردی توسعه گردشگری، وزارت راه و شهرسازی (سازمان هواپیمایی کشوری) موظف است سیاست‌های حمایتی را در حوزه قیمت‌گذاری حمل‌ونقل هوایی برای توسعه مقاصد گردشگری به عمل آورده و زیرساخت‌های حمل و نقل مسافری خود را با لحاظ سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری تعیین و اجرا کند.

طبق اظهارات معاون نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری بر اساس مقررات، دریافت وجوه از گردشگران داخلی و خارجی باید بر مبنای واحد پول ملی (ریال) باشد. دریافت دلار از گردشگران، نه‌تنها مبنای حقوقی نداشته، بلکه با اصول حقوق گردشگر و کد جهانی اخلاق همچون «عدم تبعیض» در تعارض است.

برات با اشاره به لزوم حمایت از بخش خصوصی و مخالفت قاطع تشکل‌های گردشگری با این موضوع، اظهار کرد:

دو نرخی شدن به‌لحاظ تخصصی نیز توجیه ندارد و به زیان صنعت گردشگری است؛ چراکه اولا، گردشگر خارجی این تبعیض را به‌راحتی متوجه می‌شود و نارضایتی به‌همراه دارد و مطمئنا مقصدش را به کشور دیگری تغییر می‌دهد. ثانیا، هزینه حمل‌ونقل داخلی بر مبنای قیمت‌های جهانی نیست که بخواهند هزینه حمل‌ونقل گردشگر خارجی را جهانی حساب کنند، قیمت سوخت، نیروی انسانی و مواد غذایی، اگرچه افزایش داشته و نرخ آن‌ها بالاست و تورم وجود دارد، اما به نرخ جهانی نیست، بلکه بر مبنای نرخ واحد پول ملی محاسبه می‌شود. ثالثا، دو نرخی شدن حمل‌ونقل هوایی، موجب آشفتگی و درخواست مشابه سایر کسب و کارها می‌شود و تصور کنید فروشنده حمل‌ونقل عمومی زمینی، تاسیسات خدمات‌دهنده، صنایع دستی، تاکسی فرودگاه، رستوران و سفره‌خانه سنتی و... بخواهند کالا و خدمات خود را دو نرخی کرده و از گردشگر خارجی دلار یا یورو دریافت کنند!

سید مصطفی فاطمی، مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت گردشگری نیز از مخالفت این وزارتخانه با دو نرخی شدن پروازهای داخلی خبر داد. به گفته وی، ارزانی مهم‌ترین مزیت سفر به ایران است که با اجرای این طرح از بین می‌رود.

وی ادامه داد:

در تصمیم‌گیری برای عملیاتی کردن چنین طرح‌هایی باید نظر کارشناسی کلیه ذی‌نفعان جمع‌آوری شود که در این خصوص وزارت گردشگری اطلاعی درباره این موضوع نداشته است. در این راستا بسیاری از آژانس‌ها و دفاتر مسافرتی تورهای خود را از قبل به فروش رسانده‌اند و افزایش ناگهانی قیمت بلیط برای آژانسی که تور خود را یکسال قبل فروخته، باعث متضرر شدن آژانس می‌شود. درخواست محاسبه دلاری و افزایش نرخ هتل‌ها نیز قبل از عید امسال مطرح شد که برای جلوگیری از افزایش قیمت تورها چنین اجازه‌ای را ندادیم.

به گفته مدیرکل دفتر توسعه گردشگری محاسبه دلاری خدمات و محصولات گردشگری به ارزش پول ملی ضربه وارد می‌کند؛ ازاین‌رو، وزارت گردشگری مصرانه پیگیر لغو این طرح در دولت خواهد بود چراکه خدمات گردشگری همانند اجزای یک پازل هستند و افزایش قیمت یکی از آن‌ها قیمت باقی خدمات را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین، طرح یادشده باعث آسیب جدی به صنعت گردشگری ایران در حوزه داخلی و خارجی خواهد شد.

مصطفی سروی، عضو هیئت مدیره جامعه تورگردانان ایران در نقد اجرای طرح نرخ‌ دلاری بلیط هواپیما برای اتباع غیرایرانی، گفت:‌

این رویه شرکت‌های هواپیمایی فقط پول ملی را تضعیف می‌کند و ایران نیز از فهرست مقاصد سفر خط زده می‌شود. در هیچ کشوری بر اساس ملیت، قیمت تعیین نمی‌شود و این رفتار، تبعیض‌آمیز و در مغایرت با قوانین، شرع و عرف است.

طبق گفته سروی، دو نرخی کردن بلیط پروازهای داخلی فقط به نفع چارترکننده‌ها است؛ این رویه شرکت‌های هواپیمایی فقط نظام صنعت گردشگری ایران را مختل می‌کند و منجر به تضعیف پول ملی خواهد شد.

موافقت‌ها و مخالفت‌ها با دو نرخی شدن قیمت بلیط هواپیمای پروازهای داخلی برای اتباع غیرایرانی همچنان ادامه دارد. رئیس جامعه تورگردانان ایران، اقدام شرکت‌های هواپیمایی را دلیل تضعیف و از بین بردن ریال خواند و گفت:

حالا که آقایان خیلی دلار دوست دارند، پیشنهاد دهند ریال حذف و دلار به‌عنوان پول رایج کشور جایگزین شود.

در این راستا، علی‌اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در نامه‌ای به رئیس سازمان هواپیمایی کشور اعلام کرد که دریافت نرخ دلاری بلیط هواپیما از گردشگران غیرایرانی باعث افزایش قیمت تمام‌شده سفر می‌شود.

 در نامه علی‌اصغر شالبافیان آمده است:

جناب آقای محمد محمدی‌بخش

معاون محترم وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواپیمایی کشور

با سلام

احتراما پیرو مذاکره انجام شده با جنابعالی طی روزهای گذشته پیرامون خبرهای منتشر شده در رسانه‌ها به نقل از انجمن صنفی شرکت‌های هواپیمایی در خصوص نرخ بلیط هواپیما و اخذ نرخ دلاری بلیط پروازها از مسافران و گردشگران خارجی، همانگونه که مستحضرید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، به‌عنوان دستگاه متولی امر گردشگری در کشور، وظیفه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و توسعه این صنعت در کشور را با همکاری سایر دستگاه‌ها بر عهده داشته و بر همین اساس، اصولا باید تصمیمات اساسی در حوزه‌های مهمی همچون حمل و نقل، که دارای نقش بسیار مهم و موثری است. با نگاه جامع، اجماع ذی‌نفعان و با رویکرد حمایتی از توسعه این صنعت اتخاذ شود.

در همین راستا «بند ۴ احکام سند راهبردی توسعه گردشگری» به شماره ۶۶۶۳۴ مورخ ۱۶ شهریور ۱۳۹۶ موضوع بند (الف) ماده (۱۰۰) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، وزارت راه و شهرسازی را مکلف کرده است سیاست‌های حمایتی را در حوزه قیمت‌گذاری حمل و نقل هوایی در جهت توسعه مقاصد گردشگری تنظیم کرده و زیرساخت‌های حمل و نقل مسافری خود را با لحاظ سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری تعیین و اجرا کند.

از سوی دیگر اساسا گردشگری در دنیا صنعتی رقابتی بوده و رقابت‌پذیری قیمتی سفر و تورهای گردشگری ایران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رقابتی کشور قلمداد می‌شود. این در حالی است که تصمیم فوق‌الذکر افزایش هزینه‌های تمام شده سفر را به‌دنبال داشته و بسیاری از کسب و کارهای دیگر به‌جز حمل و نقل را نیز متأثر می‌سازد.

 از طرفی پس از سپری شدن دوران دشوار رکود اقتصادی حاصل از شیوع گسترده بیماری کرونا اکنون که هم‌راستا با سیاست‌های مبارزه با ایران‌هراسی، رونق نسبی برای ورود گردشگران خارجی فراهم شده است، انتظار می‌رود همه ذی‌نفعان حوزه گردشگری به‌منظور افزایش این روند، اهتمام جدی به عمل آورند. 

بنابراین با توجه به مراتب فوق و نظر به اینکه تصمیم مزبور بدون اخذ نظرات این وزارتخانه و بدون در نظر گرفتن مصالح فعالان صنعت گردشگری اتخاذ شده است، دستور فرمائید مراتب مورد رسیدگی فوری قرار گرفته و تا زمان بررسی ابعاد مختلف موضوع و به‌ویژه چالش‌ها، اثرات  و تبعات اجرای آن در کار گروهی با حضور نمایندگان مشترک بخش دولتی و خصوصی در حوزه، از اجرایی شدن این تصمیم خودداری شود.

سازمان هواپیمایی کشوری: تنها مرجع نرخ‌گذاری بلیط هواپیما، شورای عالی هواپیمایی است

در مقابل موج انتقادها از اجرای طرح محاسبه دلاری نرخ بلیط هواپیما برای اتباع خارجی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی از وجهه قانونی این موضوع دفاع و چنین عنوان کرده است که:

دولت ملزم به دادن یارانه به اتباع خودش است نه اتباع خارجی و در هیچ کشوری یارانه‌ای به مسافران خارجی نمی‌دهند. ما نمی‌توانیم به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی مدافع منافع اتباع خارجی باشیم؛ بلکه باید حافظ منافع بنگاه خودمان باشیم و آن را سرپا نگه داریم. 

این گفته‌های اسعدی سامانی در حالی است که سازوکار نحوه محاسبه نرخ برابری ریال با دلار در شرکت‌های هواپیمایی برای اعلام نرخ صحیح به فروشندگان مشخص نیست و در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

حسن خوشخو، معاون هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری نیز در گفتگویی تلویزیونی از فروش دلاری بلیط به غیرایرانی‌ها با هماهنگی سازمان هواپیمایی کشوری خبر داد و چنین اظهار کرد:

آنچه قانون گذار مشخص کرده تنها مرجع نرخ‌گذاری بلیط هواپیما، شورای عالی هواپیمایی است. مصوبه‌ای که از سوی انجمن شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ شده تصمیم یک شبه نبوده بلکه تحلیل کارشناسی داشته است. درخواست ایرلاین‌ها نسبت به نرخ گذاری بلیط هواپیما برای اتباع خارجی از سال گذشته مطرح شد و این موضوع مورد توافق قرار گرفت. همین الان هم از اتباع غیرایرانی تا ۱۰۰ دلار برای پروازهای زیر یک ساعت و ۱۵۰ دلار برای پروازهای بالای یک ساعت گرفته می‌شود اما، به جیب صنعت هوانوردی نمی‌رود؛ بلکه در جیب دلالان است.

طبق گفته معاون هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری، در حال حاضر عراق هزینه خدمات فرودگاهی را نقدی و دلاری از ایرلاین‌های ایرانی اخذ می‌کند.

نظر شما درباره افزایش قیمت محصولات و خدمات گردشگری چیست؟ لطفا در بخش دیدگاه‌ها نظرات خود را با ما در میان بگذارید.