نفتالان؛ شهری در جمهوری آذربایجان که به نفت درمانی شهرت دارد

از زمانی که اولین چاه نفت جهان در جمهوری آذربایجان حفر شد، این کشور بهترین بهره را از طلای سیاه خود برده است. اکنون که بیش از ۱۷۰ سال از کشف نفت در این سرزمین می‌گذرد، نفت خام سبک همچنان ارزشمندترین منابع طبیعی آن به شمار می‌رود؛ اما در شهر کوچک نفتالان که در فاصله ۳۲۰ کیلومتری غرب باکو در دامنه رشته‌کوه قفقاز کوچک واقع است، نوعی نفت خام محلی و غیرعادی به نام «نفتالان» (Naftalan)، صدها سال است که گردشگران زیادی را به اینجا می‌کشاند. 

نفت خام یادشده به‌قدری غلیظ است که نمی‌توان از آن برای مصارف تجاری و سوخت استفاده کرد؛ اما گفته می‌شود، خواص درمانی دارد و به همین جهت، مردم از قدیم در آن حمام می‌کنند و طی سال‌های اخیر، حمام نفت در نفتالان دوباره احیا شده است. با ادامه این مقاله از کجارو همراه باشید تا اطلاعات بیشتری از این حمام نفت جالب در اختیارتان قرار دهیم.

در سال ۱۹۲۶ در این شهر اقامتگاه‌های تفریحی تأسیس شد. این اقامتگاه‌ها در دوران اتحاد جماهیر شوروی و در روزگاری راه‌اندازی شدند که آمادگی جسمانی از محبوبیت زیادی در بین عموم برخوردار بود. طی سال‌های اخیر، در فصل‌های بهار و پاییز، نفتالان به اوج شلوغی خود می‌رسد و هتل‌ها و اقامتگاه‌ها با ازدحام مهمانانی از سراسر جهان مواجه می‌شوند.

برای سفر به جمهوری آذربایجان به‌صورت هوایی می‌توانید ارزان‌ترین بلیط هواپیما از فروشنده‌های معتبر را در کجارو پیدا کرده و سفر خود را برنامه‌ریزی کنید.

سالانه بیش از ۱۵ هزار نفر به اینجا می‌آیند تا در نفت خامی حمام کنند که محلی‌ها به آن «خون غلیظِ زمین» می‌گویند. نفت نفتالان برای درمان بیش از ۷۰ بیماری پوستی، استخوانی و مفاصل شهرت دارد. همین طور به‌عنوان یک ماده ضدعفونی‌کننده، ضدالتهاب و حتی ماده‌ای بی‌حس‌کننده نیز به کار می‌رود.

با وجود پژوهش‌های اخیر، مردم محلی از دیرباز از خواص درمانی نفت نفتالان باخبر بوده‌اند؛ با این حال، اکنون به‌خوبی ثابت شده است که نفت خام این منطقه برای درمان بیماری‌های سیستم عضلانی اسکلتی‏، پوستی، بیماری‌های زنان و به‌ویژه درمان روماتیسم، تأثیر مثبتی دارد.

اولین اسناد مربوط به خواص درمانی نفت نفتالان به سده ششم هجری باز می‌شود؛ دوره‌ای که نظامی گنجوی، شاعر پارسی‌گوی در نوشته‌های خود از نفت خامی صحبت کرد که به‌وسیله کاروان‌های تجاری به کشورهای همسایه صادر می‌شد. بنا بر برخی متون، خواص درمانی نفت خام نیز به‌صورت تصادفی کشف شده است؛ نظیر اینکه، روزی شتری بیمار می‌شود و از کاروانش جا می‌ماند. شتر وارد یک حوضچه‌ی نفت خام می‌شود و هنگامی که کاروانیان پس از چند هفته از آنجا عبور می‌کنند، شتر را در صحت و سلامت کامل می‌بینند.

ماركو پولو، جهانگرد مشهور ایتالیایی نیز در قرن هفتم هجری در سفرنامه خود نوشت که نفت برای درمان بیماری‌های پوستی در شتر و همین‌ طور مقاصد دیگر به کار می‌رود و به همین جهت مردم از نقاط دوردست‌ به این منطقه می‌آیند.

وجه تمایز نفتالان با سایر نفت‌ها در چیست؟ خاصیت معجزه‌آسای نفتالان بیشتر به‌دلیل غلظت بسیار بالای حدود ۵۰ درصدی نفتالین است. نفتالین، هیدروکربنی است که از مواد اصلی در ساخت صابون‌های زغال‌سنگ است. این نوع صابون‌ها برای درمان عارضه‌های پوستی مانند صدفک و اگزما به کار می‌روند. نفتالین به‌عنوان دفع‌کننده‌ی بید نیز کاربرد دارد.

در اقامتگاه‌های تفریحی نفتالان، قبل از اینکه معالجه بیماران آغاز شود، بیماران چک‌آپ کامل می‌شوند. نفت‌درمانی به‌هیچ‌وجه برای بیماران مبتلا به عارضه‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های سیستم عصبی و همین طور کسانی که در حال معالجه سرطان هستند، توصیه نمی‌شود. پس از انجام آزمایش‌های خون، سونوگرافی و استنشاق، در صورتی که بیماران مشکلی نداشته باشند، می‌توانند راهی اولین نفت‌درمانی یا همان حمام نفت خود شوند. بسته به بیماری و تجویز پزشک، نفت‌درمانی می‌تواند به‌صورت موضعی یا عمومی باشد. میانگین سنی بیماران نیز حدود ۴۰ سال است؛ با این حال، کودکان بالای ۶ سال نیز مجاز به نفت‌درمانی هستند.  

با وجودی که هنوز هیچ ارتباطی بین درمان با نفت و سرطان کشف نشده است؛ اما برخی از سازمان‌های بهداشتی مانند مرکز جهانی تحقیقات سرطان و سازمان بهداشت جهانی، نفتالین را به‌عنوان یک ماده‌ی بالقوه سرطان‌زا دسته‌بندی کرده‌اند؛ هرچند مسئولان اقامتگاه‌های تفریحی نفتالان، با استناد به نزدیک به ۱۵۰۰ تحقیق علمی و ۲۷۰ پایان‌نامه‌ای که در این خصوص تهیه شده‌اند، نفت‌درمانی را بی‌ضرر دانسته‌اند و اذعان دارند که خواص درمانی نفت خام به‌‌لحاظ علمی ثابت شده‌اند. شاید شما هم به این فکر کرده باشید که استحمام در نفت خام چطور است؟ باید بگوییم بسیاری از بیمارانی که در نفت خام حمام کرده‌اند، استحمام در نفت خام با دمای ۳۹ درجه سانتی‌گراد را شبیه به شکلات داغ دانسته‌اند.

نفت خام، بوی چندان نامطبوعی ندارد؛ اما افراد زیادی از بوی آن فراری هستند. با این حال، برخی از مهمانان اقامتگاه‌های تفریحی نفتالان ترجیح می‌دهند، بوی نامطبوع گوگرد را تحمل کنند؛ اما درمان شوند. هر نوبت حمام نفت، حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد و دوره‌های نفت‌درمانی هم بنا بر شرایط هر بیمار از سه روز تا سه هفته متغیر است.  

در همین حال، ممکن است بسته به نظر پزشک معالج، بیمار در وان پر یا نیمه پر نفت قرار بگیرد. چنانچه برای کسی حمام کامل توصیه نشود، نفت می‌تواند به‌صورت موضعی در محل موردنظر مالیده شود. مهمانان به‌هیچ‌وجه اجازه ندارند، به‌تنهایی حمام نفت بگیرند؛ هرچند به‌دلیل لغزنده بودن حمام نفت، این کار امکان‌پذیر نیست.

پس از پایان هر نوبت نفت‌درمانی، بدن بیماران با برس مخصوصی پاک می‌شود و سپس باید دوش بگیرد. همان طور که حدس می‌زنید، پاک کردن بدن از نفت و به‌خصوص از بین بردن بوی آن، نیاز به شستشو و تمیزکاری زیادی دارد. واکنش اکثر بیماران به نفت‌درمانی معمولا خستگی است، به همین جهت به بیماران توصیه می‌شود پس از حمام نفت، حداقل ۴۰ دقیقه استراحت کنند.

در اقامتگاه‌های تفریحی نفتالان به‌جز حمام‌های نفت، امکانات بسیار زیاد دیگری نیز برای رفاه حال مهمانان فراهم شده است و بر حسب برنامه‌های درمانی خود می‌توانند از فیزیوتراپی، ماساژهای آبی، پارافین درمانی و هیدرو ماساژ (ماساژ با دوش آب) نیز بهره‌مند شوند. همین طور آن‌ها می‌توانند از سونا در بشکه سدر نیز بهره ببرند که گفته می‌شود خاصیت افزایش سوخت‌وساز بدن پس از نفت‌درمانی را تقویت می‌کند. یک سالن ورزشی، استودیوهای یوگا و پیلاتس، استخر روباز، ماساژ در فضای باز، ویتامین بار و اتاق چای نیز در اقامتگاه‌های تفریحی نفتالان وجود دارد.

گفته می‌شود، بیماران پس از حدود یک ماه می‌توانند نتایج نفت‌درمانی را به‌خوبی ملاحظه کنند؛ اما برخی بیماران گفته‌اند که تنها پس از سه نوبت حمام با نفت، شاهد نتایج مثبت آن بوده‌اند. اگر از خودتان می‌پرسید، چه اتفاقی برای نفت‌ پس از حمام می‌افتد؟ باید بگوییم که بعد از هر حمام، نفت به یک مخزن بزرگ منتقل می‌شود و پس از تصفیه، برای حمام‌های بعدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.