طرح اکوتوریسم شراره فریادی، به فینال مسابقه نوآوری بنیادین آمریکا رسید

در رقابت «نوآوری بنیادین» (Radical Innovation) امسال، طرح یک دانشجوی ایرانی به فینال راه یافت که راهکاری احتمالی برای حفاظت از بیابان‌های ایران و در عین حال ترویج اکوتوریسم (طبیعت‌گردی) در منطقه ارائه کرده بود. طرح شراره فریادی، «سیستم حفاظتی نبکا» (Nebka Protective System) نام دارد که می‌توان از آن برای اقامتگاه‌های مسکونی و گردشگری در بیابان‌ها استفاده کرد.

رقابت نوآوری بنیادین، با ارائه‌ی ایده‌های جدید، متخصصان پیشرو در سراسر دنیا را ترغیب می‌کند تا صنعت را به جلو پیش ببرند. گروه داوران این رقابت، متخصصان طراحی و هتلداری هستند که طراحی، خلاقیت و پتانسیل تأثیرگذاری طرح‌ها بر صنعت را بررسی می‌کنند. حدود ۵۰ نفر از بیش از ۲۰ کشور دنیا در این رقابت شرکت کردند که سه نفر به فینال راه یافتند، یک نفر به‌عنوان برنده و دو نفر دیگر برای رده‌ی دوم انتخاب شدند. سیستم حفاظتی نبکا از شراره فریادی به فینال راه یافت و جایگاه دوم را از آن خود کرد.

بیابان‌های ایران با مشکلاتی نظیر آلودگی هوا، عدم‌دسترسی و حجم زیاد شن، دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ هرچند این مکان‌های فوق‌العاده زیبا، موردتوجه پژوهشگران هستند و پتاسیل افزایش اکوتوریسم را دارند. تقریبا یک‌چهارم سرزمین ایران از بیابان تشکیل شده است. دشت لوت، معروف‌ترین بیابان ایران است که به‌عنوان پدیده‌ی طبیعی در یونسکو به ثبت رسیده است. با وجودِ حرکت شن‌ها که منظره‌ای جادویی به وجود می‌آورد، حیات‌وحش بیابان از قدری پایداری و ثبات نیز بهره می‌برد و همین جا است که سیستم نبکا وارد عمل می‌شود.

نبکا یا تله‌ی گیاهی، انباشت مختصر شن‌هایی است که با باد جابه‌جا شده و توسط یک بوته یا درخت مهار می‌شوند. به این ترتیب، در پای گیاه جمع می‌شوند و به مرورِزمان تله‌ای از شن با تاجی از پوشش گیاه به وجود می‌آید. نبکا به بقای حیوانات بیابان کمک کرده و تبخیر رطوبت و جابه‌جایی رسوب شن را کنترل می‌کند. وجود نبکاهای بیشتر در بیاباهای مجاور مناطق توسعه‌یافته می‌تواند از شهرها در برابر جابه‌جایی شن‌ها محافظت کند.

سیستم حافظتی نبکا اثر شراره فریادی، روشی پیچیده و درعین‌ِ حال جذاب برای افزایش تعداد نبکاها در یک دوره‌ی ۱۲ساله است. طبق طرح فریادی، منطقه‌ای مدور در بیابان در نظر گرفته شده که فاقد هرگونه نبکا است، یک ساختمان نظارتی مدور در مرکز این دایره قرار دارد و هتلی طولانی به‌شکل عقربه‌ی ساعت از مرکز دایره بیرون آمده است. این دایره به ۱۲ بخش تقسیم شده است. در سال اول، دیوارهای بلند هتل مثل سدی در برابر ماسه‌ها عمل می‌کنند. هر گردشگر و پژوهشگری که در این هتل اقامت می‌کند، یک دانه می‌کارد که برخی از آن‌ها جوانه می‌زنند و نبکاهایی به وجود می‌آورند که باعث پایداری شن‌ها می‌شوند. پس از یک سال، کل هتل به بخش دوم منتقل می‌شود و فرایند توسعه‌ی نبکاها به همین منوال ادامه می‌یابد. ۱۲ سال بعد، این هتل یک دور کامل دور دایره چرخیده و بیابان فاقد پوشش گیاهی به جنگلی از نبکاهای جوان تبدیل شده است. در منطقه‌ی مدور مرکز دایره، آسانسوری شیشه‌ای برای تماشای کویر قرار دارد و مردم می‌توانند برای چشم‌اندازی ۳۶۰ درجه، دور آن قدم بزنند.

شراره فریادی در طرح خود، فضاهای عمومی، رستوران‌ها و کافه‌های متعدد، یک موزه و مؤسسه‌ی پژوهش بیابان و محوطه‌هایی برای ماسه‌درمانی (به‌منظور کاهش درد مفاصل و عضلات) طراحی کرده است. در این طراحی، معماری سنتی ایران نیز به چشم می‌خورد، نظیر فضاهای باز بزرگی که نقش حیاط مرکزی را در سوئیت‌های خانوادگی ایفا می‌کنند. انرژی خورشیدی و باد، علاوه بر تأمین برق این مجموعه، برای جابه‌جایی سالانه‌ی آن نیز به کار  می‌روند.