دیوار تاریخی سر پل ذهاب؛ ایستاده در مرز

اکرم زمانی نوری
اکرم زمانی نوری یکشنبه، ۲۶ آبان ۱۳۹۸ ساعت ۲۱:۰۰
دیوار تاریخی سر پل ذهاب؛ ایستاده در مرز

دیوار سر پل ذهاب یا گاوری بقایای دیواری تاریخی در سر پل ذهاب استان کرمانشاه است که در کوهپایه‌های غربی زاگرس جای دارد.

مقاله‌های مرتبط:

دیوارهای باستانی باقی‌مانده در مرزها داستان‌های فراوانی از دل تاریخ با خود به‌همراه دارند و نظاره‌گر وقایع تاریخی مختلفی در طی زمان بوده‌اند. دیوار سر پل ذهاب کرمانشاه نمونه‌ای از آن‌ها است که برفراز کوه‌های غربی سر پل ذهاب در کوهپایه‌های غربی زاگرس و در مرز ایران و عراق همچنان پابرجای ایستاده است. این دیوار از کوه‌های بمو در منطقه‌ی ثلاث باباجانی شروع و تا روستای ژاومرگ در گیلان غرب ادامه دارد.

گاوری ایستاده در مرزها

دیوار سر پل ذهاب

دیوار تاریخی سر پل ذهاب که در زبان محلی به آن گاوری می‌گویند، به طول حدود ۱۱۵ کیلومتر در امتداد مرز بین ایران و عراق در کوهپایه‌های غربی زاگرس قرار دارد. این دیوار در طول زمان دچار آسیب و تخریب شده و امکان اندازه‌گیری دقیق آن ممکن نیست ولی احتمال می‌رود عرض آن حدود چهار متر و ارتفاع آن سه متر بوده است. در امتداد دیوار بقایای سازه‌هایی مشاهده می‌شود که ویرانه‌های برج‌ها و ساختمان‌های مرتبط با آن است. گاوری از مواد و مصالح محلی ساخته شده است و در ساخت آن تخته‌سنگ‌ها و در قسمت‌های نیز ملاط گچ به کار رفته است.

گاوری در تاریخ

دیوار گاوری

در برخی از متون و منابع تاریخی مربوط به زمان صفویان به دیوار گاوری اشاره شده است. در سال ۱۶۳۹ میلادی پیمان ذهاب یا عهدنامه قصرشیرین برای پایان دادن به جنگ‌ها و اختلافات مرزی بین دو دولت صفوی و عثمانی بسته می‌شود و بر اساس این عهدنامه، دیوار سر پل ذهاب مرز بین این دولت‌ها تعیین می‌شود. در قرارداد ۱۸۴۷ میلادی که به پیمان ارزروم معروف است نیز نام این دیوار آمده است. در همین زمان فردی به نام مسیو چریکف به‌عنوان نماینده‌ی روسیه برای حل اختلافات مرزی به ایران می‌آید. وی نیز در سیاحت‌نامه‌ی خود از دیوار بین سرپل ذهاب و قصرشیرین سخن گفته است. به‌دلیل همین اشارات تاریخی گفته‌ می‌شود که زمان ساخت این دیوار به دوره‌ی عثمانی برمی‌گردد؛ اما در منابع متعلق به این زمان به ساخت چنین دیواری اشاره نشده است و نام محلی گاوری که به آن اطلاق می‌شود شاید نشان‌دهنده‌ی آن است که زمان ساخت گاوری به پیش از اسلام می‌رسد.

قدمت گاوری

دیوار سر پل ذهاب یا گاوری

قدمت دیوار گاوری سر پل ذهاب به‌طور دقیق مشخص نیست. جدیدترین پژوهش‌ها و بررسی‌هایی که باستان‌شناسان در منطقه‌ی سرپل ذهاب انجام دادند، نشان ‌می‌دهد که شاید این دیوار یادگاری از دوران اشکانیان و ساسانیان باشد. برخی از باستان‌شناسان با توجه به قطعات پراکنده‌ی سفال پیدا شده و با در نظر گرفتن اینکه در ساخت این دیوار به نیروی کار، مواد و مصالح و صرف وقت بالایی احتیاج بوده است، زمان ساخت آن را پیش از اسلام می‌دانند. با توجه به پژوهش‌ها و وجود بناهای دفاعی و قلعه‌هایی از دوران امپراتوری‌های اشکانی و ساسانی در محل، احتمال می‌رود دستور ساخت این دیوار را یک پادشاه اشکانی یا ساسانی صادر کرده و ساخت آن توسط فرمانروایی محلی که در قلعه یزدگرد یا یکی از قلعه‌های دیگر حکومت می‌کرد صورت گرفته است. ماهیت دفاعی یا نمادین بودن دیوار نیز مشخص نیست و به مطالعات و پژوهش‌های بیشتری احتیاج است.

دیدنی‌های دیگر در نزدیکی گاوری

قلعه یزدگرد کرمانشاه

منطقه‌ای که دیوار گاوری قرار دارد از غنای فرهنگی بالایی برخودار است و نقش بسزایی در تاریخ ایران داشته است چنانچه هرتسفلد؛ باستان‌شناس و ایران‌شناس مشهور آلمانی از این منطقه به‌عنوان دروازه‌ی ورود به آسیا نام می‌برد. در کنار بازدید از این دیوار می‌توانید بناهای تاریخی دیگر از جمله نقش برجسته آنوبانینی، قلعه یزدگرد، گوردخمه‌ی دکان داوود، قلعه گبری دیدن کنید.

دیوار

دنیا دیوارهای بلند دارد و درهای بسته که دورتادور زندگی را گرفته‌اند

نمی‌شود از دیوارهای دنیا بالا رفت

نمی‌شود سرک کشید و آن طرفش را دید

اما همیشه نسیمی از آن‌طرف دیوار کنجکاوی آدم را قلقلک می‌دهد

کاش این دیوارها پنجره داشت و کاش می شد گاهی به آن‌طرف نگاه کرد

شاید هم پنجره‌ای هست و من نمی بینم...

مطالب مرتبط:

دیدگاه