این روزها و برخلاف ۲۵ سال پیش، به‌سختی می‌توان شخصی را پیدا کرد که تاکنون سوار هواپیما نشده باشد. پرواز یکی از منحصربه‌فردترین تجاربی است که تا مدتی پیش مسافران قادر نبودند در حجم کنونی و به‌راحتی این روزها تجربه کنند. پس تعجبی هم ندارد که پرواز در ما تغییرات عجیب و غریب و دور از انتظار ایجاد کند. تغییراتی مانند جاری کردن اشک‌هایمان و گریه کردن در هواپیما.
گزارش‌های موجود دراین‌باره چندان معتبر نبوده، اما بسیار زیاد هستند. «ورجین آتلانتیک» (Virgin Atlantic) در سال ۲۰۱۱ یک نظرسنجی برگزار کرد و طبق نتایج به‌دست آمده بیش از ۵۵ درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی قبول داشتند که حین پرواز احساساتی‌تر می‌شوند و ۴۱ درصد از مردان اعلام کردند که مجبور بودند اشک‌هایشان را با دستمال کاغذی پاک و از دیدگان دیگران پنهان کنند.
احتمال اینکه هنگام پرواز گریه کنیم بسیار زیاد است. اما چرا؟
عوامل روحی و روانی
اولین دلیل احتمالی بسیار ساده است: ما هرچه در درون‌مان داریم را با خودمان به سفر می‌بریم. این مسئله شامل مشکلات روحی و روانی که به دوش می‌کشیم نیز می‌شود.
دکتر «رابرت ال کوئیگلی» (Robert L. Quigley)، معاون اول و ریاست بخش اجرایی و پزشکی سازمان جهانی «اس او اس» و اداره‌ی خدمات امنیتی و پزشکی «مدایر» (MedAire) دراین‌باره می‌گوید:
در هر رده‌ی سنی، فارغ از جنسیت، مذهب، نژاد و سایر پیش‌زمینه‌ها، بسیاری از افراد حداقل به یکی از بیماری‌های روانی مانند ترس از فضای تنگ و محصور تا انزواطلبی و گوشه‌گیری یا ترس از مکان‌های شلوغ و سایر اشکال تشویش و اضطراب دچار هستند. این‌ها مسائلی کاملا فراگیر هستند.
به گفته او:
اضطراب‌های مربوط به مسافرت برای تحریک و متأثر کردن هر شخص مبتلا به یکی از چالش‌های پایه‌ای سلامت روان کافی است.
افراد کمی با این مطلب که پرواز کردن و امور مربوط به آن استرس‌زا است، مخالف هستند؛به موقع رسیدن به فرودگاه، بازرسی‌های سخت‌گیرانه‌ی امنیتی، سپس سوار هواپیما شدن و اطمینان حاصل کردن از اینکه وسایل‌تان را به‌درستی در مکان مورد نظر قرار داده‌اید و در نهایت باید خودتان را در فضایی نسبتا کوچک جا دهید. انجام همه این موارد در کمترین زمان ممکن بسیار تنش‌زا است.
اگر به‌تنهایی سفر می‌کنید، در واقع خودتان را با افرادی غریبه در محیطی بسته در طول پرواز تنها می‌گذارید و همین مطلب صبر بسیاری از افراد را لبریز می‌کند.
و در پایان علت سفر را نیز داریم. از کسانی که دوست‌شان دارید خداحافظی کرده‌اید؟ آیا سفر شما کاری است و برای مصاحبه‌ی شغلی سفر می‌کنید؟ اولین باری است که به مقصدتان می‌روید؟ این موارد برای افراد استرس‌زا است. مشکلات اضطراب (که رایج‌ترین بیماری روانی است و ۲۰ درصد از جمعیت جهان به آن مبتلا هستند) را نیز به این موارد اضافه کنید تا دیگر برایتان عجیب نباشد که برخی از افراد حین پرواز غرق در اشک می‌شوند.
عوامل جسمی
هواپیماها در مقایسه با سایر مکان‌هایی که در شرایط عادی در آنها به سر می‌بریم ،مکان‌های راحتی نیستند و صندلی‌های کوچک و فضای کم برای قرار دادن پاها تنها منجر به کمر درد و پادرد نمی‌شوند.
دکتر «جودی د لوکا» (Jodi De Luca)، روان‌شناس بالینی رسمی اهل «کلرادو» و متخصص احساسات مربوط به ارتفاع دراین‌باره می‌گوید:
چینش فشرده صندلی‌ها و فضای کم، منجر به افزایش سطح اضطراب می‌شود. همه ما مرزهایی فیزیکی برای خودمان داریم که چنین شرایطی اقدام به شکستن این مرزها می‌کنند.
وی در ادامه گفت:
در چنین شرایطی پرواز کردن دیگر راحت نیست. گاهی نیازهای اساسی مانند غذا، نوشیدنی، پتو و بالشت برای آسایش‌مان تأمین نمی‌شوند. حتی اگر خودتان نیز بخواهید این نیازها را برطرف کنید، محدودیت‌هایی وجود دارد که به شما اجازه نمی‌دهد همه موارد لازم را همراه داشته باشید.
در کنار همه این موارد مسئله‌ی فشار هوای کابین را نیز داریم که مربوط به ارتفاع پرواز است و معمولا معادل ارتفاعی بین ۱۵۰۰ تا ۲۵۰۰ متر از سطح است و می‌تواند تأثیرات جسمی گوناگونی در برخی افراد داشته باشد.
«کوئیگلی» دراین‌باره گفت:
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد شما حین پرواز دچار نوعی حالت نسبی از «هیپوکسی» (کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن) می‌شوید.
به گفته او مسافران قادر به تشخیص این وضعیت نیستند:
شخصی ممکن است احساس ناراحتی و غم کند. دیگری ممکن است خواب‌آلود شود. هیپوکسی در هر فرد تاثیر متفاوتی دارد. حتی ممکن است شاهد اختلالات هورمونی نیز باشید. همه این‌ها بستگی به خود فرد دارد و از شخصی به شخص دیگر متفاوت است.
اگر همه این‌ها را کنار هم قرار دهید، دیگر تعجبی ندارد که در ارتفاع ۱۱ کیلومتری گریه کنیم. در این مواقع از لحاظ جسمی وضعیت عجیبی داریم. کنترل کمی بر شرایط اطرافمان داریم و شدیدا احساس می‌کنیم که آسیب‌پذیر هستیم.
هنگامی که چنین احساساتی ما را در بر می‌گیرند، ممکن است فیلم‌های سینمایی مربوط به پرواز را نیز به یاد آوریم. آثاری مانند «چگونه مردی را در ۱۰ روز از دست بدهیم». رسانه همواره ثابت کرده که به‌سادگی می‌تواند احساسات ما را تحت تاثیر قرار دهد.
به گفته «استیون گرینینگ» (Stephen Groening)، استاد سینما و رسانه‌ی دانشگاه واشنگتن در «سیاتل» که مطالعاتی در زمینه تأثیرات خاص سرگرمی‌های داخل هواپیما بر مسافران داشته است:
نکته‌ای خاص در مورد گریه کردن در هواپیما وجود دارد.
در مطالعه‌ای با عنوان «گریه کردن حین پرواز: احساس صمیمیت با عناصر سرگرمی داخل هواپیما»، او به این مطلب اشاره می‌کند که:
دستگاه‌های الکترونیکی داخل هواپیماها از طریق ایجاد رابطه‌ای خودمانی بین مسافر و عناصر سرگرمی مورد نظر (به‌عنوان مثال شخصیت‌های فیلم)، منجر به پیدایش نوعی حس صمیمیت بین آنها می‌شود.
«گرینینگ» معتقد است که ترکیب عوامل استرس‌زا و وابستگی و صمیمیت با رسانه‌های موجود، سبب جاری شدن اشک مسافران می‌شود.
نوشیدنی‌ها
مصرف نوشیدنی الکلی حین پرواز آثار نامطلوب فراوانی دارد و ممکن است سبب تشدید کاهش سطح آب بدن شود که در شرایط عادی نیز به‌علت فشار هوای کابین به‌طور خفیف رخ می‌دهد.
به گفته‌ی «کوئیگلی» آثار جسمی و روانی نوشیدن الکل در کنار فشار هوای کابین بسیار مخرب هستند و اثرات نامطلوب یکدیگر را تقویت می‌کنند.
او گفت:
الکل همانند هیپوکسی شما را احساساتی می‌کند.
«د لوکا» به‌هیچ‌وجه نوشیدن الکل در هنگام پرواز را توصیه نمی‌کند، چراکه ترکیب داروهای اضطراب با الکل بسیار خطرناک است. او دراین‌باره می‌گوید:
ممکن است دچار نارسایی تنفسی شوید.
پرسشی که مطرح است، این است که با این اوصاف اگر حین پرواز احساساتی شدید، باید چه کار کنید؟ یکی از راه‌حل‌ها این است که گریه کنید. مادامی که گریستن شما سایر مسافران را آزرده‌خاطر نکند، هیچ اشکالی ندارد. هرکس به‌شکل خاصی گریه می‌کند. شاید بتوانید بدون اینکه کسی متوجه شود، اشک بریزید.
اما «د لوکا» گوشزد می‌کند که به خاطر داشته باشید در یک فضای عمومی هستید. او به مسافران پیشنهاد می‌کند که به فکر سلامت حال خودشان و سایر افراد اطراف‌شان باشند. پس اگر حس کردید که نیاز به گریه کردن دارید، بهتر است یک فضای خصوصی برای این کار پیدا کنید (که البته او اعتراف می‌کند در بیشتر هواپیماها پیدا کردن چنین جایی سخت است).
«د لوکا» به‌عنوان اولین راه‌حل پیشنهاد می‌کند که اگر همراهی دارید، با او صحبت کنید و احساسات خود را بیان کنید. اگر تنها هستید پیشنهاد می‌کند که حواس‌تان را پرت کنید تا مغز به‌جای احساس کردن، به فکر کردن مشغول شود. جدول کلمات یا سودوکو حل کنید. سرگرم بازی‌های ویدیویی یا بازی‌های فکری شوید.
پادکست های سفر و مدیتیشن نیز به عده‌ای برای آرام کردن یک ذهن مشوش و احساساتی کمک می‌کند.
«د لوکا» پیشنهاد می‌کند چیزهایی که می‌بینید و موسیقی‌هایی که می‌شنوید را کنترل کنید و از رسانه‌هایی که احساسات شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند، دوری کنید.
این کار بسیار راحت‌تری است و ممکن است دفعاتی که حین پرواز گریه می‌کنید را کاهش دهد.
«گرینینگ» دراین‌باره می‌گوید:
چیزی که اخیرا در مورد سرگرمی‌های حین پرواز تغییر کرده، این است که افراد وسایل الکترونیکی و سرگرمی‌های خودشان را به داخل هواپیما می‌آورند. بنابراین ممکن است این مسئله سبب کاهش دفعاتی که مردم در هواپیما گریه می‌کنند بشود، زیرا با تماشای مواردی که خودشان می‌خواهند به‌جای موارد از پیش تعیین‌شده، به احساسات بیهوده نه می‌گویند.
عده‌ای به‌طور کلی به صحت این مطلب که ما داخل هواپیماها بیشتر گریه می‌کنیم شک دارند.
دکتر «پائول ویکس» (Paul Wicks) نتایج مطالعاتی را منتشر کرد که طبق آن، احتمال اینکه افراد در حین پرواز گریه کنند، به همان میزانی است که ممکن است در خانه یا فضاهای دیگر نیز اشک بریزند و کل موضوع گریه کردن حین پرواز را یک پدیده‌ی ساختگی و نامعتبر خواند.
حافظه نیز ممکن است نقش بسزایی داشته باشد. قطعا دفعاتی که حین پرواز گریه کردیم را بهتر از زمان‌های عادی به‌خاطر داریم.
«گرینینگ» گفت:
گریه کردن پیش خودتان به‌اندازه‌ی گریه کردن داخل یک هواپیمای پر از مسافر خاطره‌انگیز نیست.
به هر صورت حمل یک بسته دستمال کاغذی اضافه ضرری ندارد.
اگر به‌دنبال خرید بلیط هواپیما هستید، می‌توانید از طریق موتور جست‌و‌جوی پرواز کجارو، بلیط ارزان هواپیما به مقصد مورد نظر خود را یافته و از فروشنده‌های معتبر خریداری کنید.