با آداب و رسوم مردم جمهوری آذربایجان آشنا شوید

قومیت‌های مختلفی در این کشور زندگی می‌کنند که ۹۰/۶ درصد آذری، ۲/۲ درصد داغستانی، ۱/۸ درصد روسی، ۱/۵ درصد ارمنی و ۳/۹ درصد سایر اقوام هستند. از جمعیت ۹ میلیونی مردم آذربایجان، ۹۳/۴ درصد مسلمان، ۲/۵ درصد ارتدوکس روسی، ۲/۳ درصد ارتدوکس ارمنی و ۱/۸ درصد هم به مذاهب دیگر معتقدند.

فرهنگ مردم جمهوری آذربایجان بنا به موقعیت جغرافیایی و میراث تاریخی متأثر از فرهنگهای مختلف منطقه قفقاز و خاورمیانه از جمله فرهنگ‌های ایرانی، ترکی، روسی و اسلامی است. در سال ۲۰۰۹ باکو از طرف سازمان یونسکو به‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شد و امروزه فرهنگ غربی به‌شدت روی این کشور تاثیر گذاشته است. به‌جز اکثریت آذربایجانی، اقوام متفاوتی همچون ارمنی‌ها، کردها و تالشی‌ها در جنوب و شرق و لزگی‌ها و یهودی‌ها و تات‌ها در شمال باعث تنوع زبانی و فرهنگی شده‌اند. برگزاری جشن نوروز و موسیقی مقام از نشانه‌های نزدیکی و تاثیر ماندگار و تاریخی به فرهنگ ایرانی هستند. از لحاظ ادبیات نیز شعرایی مانند خاقانی شروانی و نظامی گنجوی از خاک جمهوری آذربایجان فعلی برخاسته‌اند و تأثیرات اساسی در ادبیات فارسی داشته‌اند.

در هر صورت، فرهنگ، سنت، خانواده و وابستگی مذهبی، بر قوانین رسمی جامعه ارجحیت دارد. وقتی دولت برای حل یک مشکل به بن‌بست می خورد، رئیس‌جمهوری اغلب از افراد مورد احترام و اصطلاحا ریش سفیدها درخواست کمک می‌کند.

فرهنگ آذری به خاطر ریشه‌های روستایی‌اش، خرافات زیادی دارد به‌عنوان مثال، وقتی یک گربه از جلوی شما عبور کند، به‌معنای بدشانسی در کسب و کار است. وقتی نمک به‌طور تصادفی بریزد، یعنی دعوا خواهید کرد و برای جلوگیری از آن باید شکر روی نمک بریزید. باز گذاشتن قیچی با تیغه‌های باز به‌معنای بدشانسی و حتی مرگ است. اگر کسی را ملاقات کنید که دست‌هایش پر از خوارکی و نان باشد نوید خوش شانسی برای شما است. هیچ‌گاه برای رفتن به تشییع جنازه عجله نکنید و از جلوی مسیر آن عبور نکنید. اگر هنگام رفتن به محل کار اولین شخصی که با او مواجه می‌شوید، یک مرد باشد روز خوبی خواهید داشت. شب‌ها نباید به هیچ عنوان پول یا نان به کسی قرض دهید.

خانواده به‌عنوان ساختار اصلی اجتماعی در آذربایجان به حساب می‌آید و این موضوع ریشه در پیشینه آذری‌ها دارد زیرا ساکنان روستایی با هم یک زمین داشتند و برای تشکیل یک جامعه کوچک با هم همکاری می‌کردند. خانواده‌های امروزی خیلی کوچک‌تر از سابق هستند و یک خانواده معمولا شامل کودکان و احتمالا پدربزرگ و مادربزرگ می‌شود. خانواده‌ها همچنان با یکدیگر کار می‌کنند و انتظار دارند به‌لحاظ مالی و عاطفی مورد حمایت آن‌ها باشند. تفاوت‌های جنسیتی نیز تاحدودی به‌شکل سنتی است و برای مرد نقش نان‌آوری و برای زن، خانه‌داری تعریف شده است.

با اینکه زنان در بیرون از خانه کار می‌کنند، اما اغلب شغل معلمی یا پرستاری دارند و به‌تنهایی به رستوران یا قهوه خانه (به غیر از باکو) نمی‌روند. از زنان متاهل انتظار دارند که در خانه بمانند و مراقب خانه و فرزندان‌شان باشند. خانم‌های مجرد نیز تا زمان ازدواج، اکثرا با پدر و مادر خود زندگی می‌کنند.

مردم آذربایجان رفتاری دوستانه و گرم هنگام احوالپرسی دارند. مردها موقع احوالپرسی به هم دست می‌دهند و یک بار گونه طرف مقابل را می‌بوسند و «سلام» می‌گویند. زنان نیز یکدیگر را در آغوش گرفته و گونه سمت چپ را یک‌بار می بوسند، هر چند مرسوم نیست که به هم دست بدهند (ولی ممکن است در هنگام ملاقات با یک فرد غریبه، با او دست بدهند). مردها برای احوالپرسی با خانم‌ها باید صبر کنند و ببینند که دستش را برای دست دادن دراز می‌کند (افراد مذهبی ممکن است دست ندهند) و بعد با ملایمت به او دست بدهند.

هنگام احوالپرسی همیشه برای پرسیدن حال و احوال خانواده، سلامتی و اوضاع کار، وقت می‌گذارند. در موقعیت‌های اجتماعی معمولا وقتی افراد هم سن و سال باشند، با اسم کوچک یکدیگر را مخاطب قرار می‌دهند. اگر طرف‌تان را نمی‌شناسید می‌توانید همراه با اسم کوچک او، از کلمه خانم یا آقا نیز استفاده کنید. علاوه براین، یادتان باشد در این کشور متداول است که جوان‌ترها همیشه با بزرگ‌ترها احوالپرسی می‌کنند.

مردم آذربایجان معمولا در ایام تولد، عروسی و سالگرد ازدواج به هم هدیه می‌دهند. در فرهنگ آذری، نیت و فکر پشت یک هدیه خیلی بیشتر از قیمت آن اهمیت دارد. معمولا یکی دوبار از پذیرش هدیه امتناع می‌کنند، اما بعد آن را می‌پذیرند و همیشه می‌گویند که نباید برای خرید هدیه، خود را به زحمت می‌انداختید. معمولا رسم نیست که هدیه را موقع گرفتن، باز کنند. اگر به خانه یک آذری دعوت شدید، گل یا شیرینی به‌عنوان هدیه برای میزبان ببرید زیرا قدردانی از مهمان‌نوازی میزبان، رفتاری مودبانه تلقی می‌شود. اما یادتان باشد که تعداد گل‌ها همیشه فرد باشد زیرا تعداد زوج برای مراسم تدفین به کار می‌رود.

اگر به خانه یک آذری دعوت شده‌اید، قبل از ورود به خانه حتما کفش خود را درآورید و اگر میزبان دمپایی برایتان گذاشته است، آن را بپوشید. سر وقت بودن خیلی جدی گرفته نمی‌شود و در صورتی که با ۳۰ دقیقه تاخیر برسید قابل قبول است. به هیچ عنوان لباس هایی به رنگ روشن یا خیلی باز نپوشید و در بدو ورود با همه افراد حاضر دست بدهید. رفتار سر میز نسبتا رسمی است و هر جا شک داشتید می‌توانید به رفتار بقیه نگاه کنید. تا زمانی که به شما تعارف نکرده‌اند، بایستید و ممکن است به صندلی خاصی راهنمایی شوید. هنگام غذا خوردن دست‌هایتان روی میز باشد اما اصلا آرنج خود را روی میز نگذارید. معمولا میزبان، غذا را سرو می‌کند که اول برای بزرگ‌ترها، سپس مهمان و در نهایت کودکان، غذا می ریزد. به یاد داشته باشید که فقط از دست راست برای خوردن و رد کردن وسایل سر میز استفاده کنید.

باوجودی‌که آذری‌ها، به کلام رک و بی‌پرده نگاه مثبتی دارند، اما باید جانب احتیاط را رعایت کنید. البته میزان صراحت کلام بستگی به طرف مقابل‌تان دارد به‌عنوان مثال اگر برای اولین بار با او ملاقات کاری دارید، حتما رابطه‌ای رسمی داشته باشید و با ملاحظه رفتار کنید. علاوه بر این، ارائه اطلاعات باید به‌شکل دیپلماتیک و محتاطانه باشد. بعد از شکل‌گیری رابطه، آزادی در بیان و صداقت مشکلی ندارد.

برای تعیین قرار ملاقات کاری باید یک نامه معرفی بنویسید و راجع به شرکت، هدف و پیشینه کاری‌تان توضیح دهید و خیلی بهتر است که این مکاتبات را به زبان آذری انجام دهید تا به‌خوبی شما را درک کنند و به این ترتیب از سایرین متمایز ‌شوید. کسب و کار در آذربایجان قواعد خاص خودش را دارد نظیر جایگاه و مقام،عنوان، چه کسی اول باید بنشیند، چه کسی اول باید وارد اتاق جلسه شود و غیره که از اهمیت زیادی برخوردار است.

به هیچ عنوان به رئیس‌جمهوری آذربایجان، الهام علی‌اف، پدرش، رئیس‌جمهوری قبلی و به‌طور کلی خانواده علی‌اف که بر آذربایجان حکومت کرده‌اند، توهین نکنید و از او بد نگویید. چنین رفتاری، حکم زندان دارد و برای خارجی‌ها منجر به اخراج از کشور می‌شود. در سال ۲۰۰۹ دو جوان به خاطر به تصویر کشیدن الهام علی‌اف به‌شکل یک خر در حال سخنرانی، به ۴ سال زندان محکوم شدند.

با اینکه اکثریت مردم آذربایجان مسلمان شیعه هستند، اما دولتی کاملا سکولار دارد و افراد غیرمذهبی و بی‌دین نیز در این کشور آزادانه زندگی می‌کنند. این موضوع نه‌تنها در شهرهای بزرگ، بلکه در روستاهای کوچک نیز به چشم می‌خورد. پرس‌و‌جو در عقاید مردم به‌شدت نکوهیده است و به غیر از اماکن مذهبی، نباید اعتقادات را نشان داد. لباس‌های مذهبی نظیر عمامه، تی‌شرت با شعارهای مذهبی و غیره را تحمل می‌کنند اما حس خوبی نسبت به این امور ندارند. افرادی که ریش بلند می‌گذارند ممکن است مورد ظن مقامات حکومتی قرار بگیرند.