گنجینه ناقص خانه های تاریخی ایران

مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث‌ فرهنگی تاکید کرد که خانه‌ تاریخی تخریب شده نائل یک بنای کاملا منحصر‌ به‌ فرد است که می‌توانست به‌ عنوان «خانه ایرانی» به یونسکو معرفی شود.

«فرهاد نظری» مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری اعلام کرد:

متاسفانه تخریب این اثر باعث شد گنجینه آثار و خانه‌های تاریخی ایران دچار نقص شود. همان طور که تخریب آثار فاخری مانند «حمام خسروآقا» در این نقیصه را به وجود آورد و جبران‌ناپذیر است.

او به یادداشت مرحوم «باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی» (از بنیانگذاران سازمان میراث‌ فرهنگی) بعد از تخریب حمام خسروآقا مبنی بر اینکه «چنین اتفاقات ناگواری صلاحیت ما را در حفاظت از میراث فرهنگی زیر سوال می‌برد» اشاره کرد و افزود:

ارزش این خانه هم‌تراز با حمام «خسروآقا» در اصفهان بود؛ به‌اندازه‌ای که پروفسور پوپ نیز نسبت به آن اهمیت خاصی قائل بود.

نظری تاکید کرد:

معتقدم اگر حمام خسروآقا و خانه تاریخی نائل به‌‌ صورت کامل بازسازی نشوند، به‌نظر می‌رسد صلاحیت میراث فرهنگی در اصفهان باید زیر سوال برود.

او همچنین با اشاره به ثبت این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی در سال ۱۳۵۴ و به شماره ۱۱۰۲، درباره‌ تاریخچه خانه حاج سید‌جواد نائل تصریح کرد:

این بنای تاریخی جزو نخستین خانه‌های تاریخی ثبت‌شده در در کشور بود. بر اساس آنچه در پرونده ثبتی این بنا وجود دارد؛ ساخت این خانه به دوره «اوزون حسن» یکی از ترکمانان مغول و فرمانروای دوره آق‌قویونلوها برمی‌گردد و بر اساس اسناد و مدارک موجود ساخت خانه متعلق به دوره قبل از است. حتی در پرونده آن نیز نوشته شده این خانه مورد توجه خاص پرفسور آرتور اپهام پوپ - ایران‌شناس و مؤسس انجمن انجمن فرهنگی ایران و در اواخر دوره بوده که نشان می‌دهد آن یک بنای منحصر‌به‌فرد است.

مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری تصریح کرد:

ظاهرا در زمان فرمانروایی «اوزون حسن» یک تاجر مصری به اصفهان می‌آید و این خانه را زیر نظر یک معمار سنتی اصفهانی بنا می‌کند و در کنار آن نیز مسجدی را که امروز به « مصری» معروف است؛ می‌سازد.

او با اشاره به اینکه حدود ۲۰۰ سال پیش این خانه در اختیار خاندان نائل قرار می‌گیرد، ادامه داد:

بنابراین امروز این بنای تاریخی به نام «حاج سید جواد نائل» معروف است که پدرش از هنرمندان نقاش دوره یعنی «سید محمد نائل» بود و همچنین پدربزرگش سید محمد ابراهیم معروف به «حاتم طائی» در اصفهان بود. با توجه به این خصوصیات علاوه بر ارزش قدمت بنا و و تزیینات آن، ارزش تاریخی و شئون حضور یک هنرمند در دوره نیز به این بنای تاریخی اضافه می‌شود.

نظری مقرنس‌ها، طراحی‌ها، طاق چشمه‌ها و تذهیب به کار رفته در این بنا را یکی از تزیینات منحصربه‌فرد این بنا دانست و خاطرنشان کرد:

سالن آینه‌کاری در این بنا و یک نقل‌دان گچ‌بری مجوف به سبک « » برای انعکاس صدا نیز در آن وجود داشت. ظاهرا بنا یک حمام قدیمی نیز داشته که از زمان ثبت بنا، آثار «گاوچاه» آن در خانه بوده است.

تزیینات داخلی خانه تاریخی نائل

او با اشاره به تأکیدی که در زمان ثبت این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی شده بود؛ افزود:

در انتهای گزارش ثبتی این خانه نوشته شده این بنا از نظر هنری عالی و دارای عملکرد و استحکام خوبی است. اما به تعمیر نیاز دارد. اگر به آن رسیدگی شود در زمره بهترین بناهای تاریخی است.

مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری بیان کرد:

سال گذشته در ۱۰ عنوانی که سازمان برای فهرست موقت به یونسکو پیشنهاد کرد تا در صورت تایید در سال‌های بعد در فهرست میراث جهانی به ثبت برسند؛ عنوان «خانه ایرانی» نیز قرار داده شده بود و از قضا این بنا یک نمونه بسیار خوب از خانه‌های ایرانی است.