موزه ملی ایران به مناسبت گرامیداشت روز کتاب به معرفی "پنج گنج" پرداخت

کتاب فاخر خمسۀ نظامی را شاعر بزرگ ایران حکیم نظامی گنجوی سروده است.

مجموعۀ خمسه نظامی شامل پنج کتاب مخزن‌ الاسرار، خسرو شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر، و اسکندرنامه است که به «پنج گنج» نیز مشهور است.

نسخۀ خطی خمسۀ نظامی به شمارۀ ۴۳۶۳ در موزه دوران اسلامی نگهداری می‌شود.

کتابت این نسخه را «شیخ محمد بن فخر‌الدین احمد الکاتب ‌السلطانی الهروی» به خط نستعلیق در روز بیستم ماه مبارک رمضان سال ۹۳۳هجری قمری به پایان رسانده است.

دو صفحۀ نخست کتاب مذّهب و مرصّع است و تمام صفحات دیگر با جدول به چهار ستونِ مذّهب تقسیم شده است. این نسخۀ ارزشمند دارای ۲۲ تصویر (مجلس مینیاتور) و ۵ سرلوح مذّهب و مرصّع است.

سرعنوان‌های داخل کتاب با لاجورد نوشته شده و در داخل یک قاب مستطیلِ مذّهب قرار گرفته است.

جلد چرمی این نسخه سرطبل دارد و طرح پشت و روی جلد ضربی طلاپوش است.

در زمینۀ روی جلد ترنج و سرترنج، و در حاشیۀ آن ترنج‌های بازوبندی نقش شده است. ترنج‌های بازوبندی و زمینۀ روی جلد با نقوش گیاهی برجستۀ طلاپوش تزیین شده است.

درون جلد در دو طرف نقش ترنج و سرترنج و چهار لچک دارد و در حاشیۀ آن‌ها ترنج‌های بازوبندی قرار گرفته است.

در زمینۀ اطراف ترنج، نقوش گیاهی برجسته (با طرح اسلیمی ماری) با تکنیک ضربی طلاپوش طرح اندازی شده است.

داخل ترنج و سرترنج و ترنج‌های بازوبندی با تکنیک «سوخت» کار شده و روی آن‌ها در زمینۀ آبیِ سیر، نقوش گیاهی قهوه‌ای رنگ و طلایی ایجاد شده است.

تزیینات سرطبل از بیرون و درون شبیه تزیینات روی جلد است و در قسمت عطف آن پنج ترنج بازوبندی به شیوۀ ضربی طلاپوش نقش شده است.

در داخل سه ترنج آن، تزیینات گیاهی برجسته و در داخل دو ترنج دیگر، کتیبه‌ای برجسته به خط نستعلیق وجود دارد که بدین شرح است: «تا سخن ست از سخن آوازه باد/ نام نظامی بسخن تازه باد». این نسخه ۹۷۴ صفحه دارد و اندازه آن ۱۹/۵×۳۰/۵سانتی‌متر است.

شاه عباس صفوی این نسخه را بر آستانۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی وقف کرده است.

متن وقفنامه بدین شرح است: «هو ـ وقف کرد این کتاب را کلب آستانه علی ابن‌ ابی‌طالب علیه‌السلم عباس الصفوی بر آستانۀ متبرکه شاه صفی علیه الرحمه...».

این نسخه خطي با ارزش در سال ۱۳۸۸ (۲۰۰۹ ميلادی) از سوي موزه ملی ايران به كميته ملی حافظه جهاني معرفي شد و در بهمن ماه همان سال (۲۰۱۰ ميلادی) به شمارۀ ١٠٠٩ در فهرست «حافظۀ جهانی» به ثبت رسید.

این اثر گران‌بها در تالار صفوی موزه دوران اسلامی به نمایش گذاشته شده است.