سدهای متحرک کائوری نیوزلند ؛ ابتکاری از گذشتگان

سودا سلیمی سه شنبه، ۱۸ مهر ۱۳۹۶ ساعت ۰۸:۰۰

سدهای متحرک کائوری نیوزلند ؛ ابتکاری از گذشتگان

سد‌های کاوری نیوزلند یکی از جاذبه‌های گردشگری و مهندسی هستند که از گذشته‌های دور به جا مانده‌اند. برای آشنایی با شیوه‌ی کار این نبوغ مهندسی گذشتگان و علت ساخت این سدها با ما همراه باشید.

مقاله‌های مرتبط:

در گذشته دره‌ی «کاورنگا»، (Kauaeranga) در نیوزلند شمالی با جنگل‌های «کائوری»، (kauri) پوشیده شده بود. در این جنگل، درختان پرتراکم و دارای تنه‌های تنومند و بلند بودند. وقتی که اولین اروپایی‌ها به نیوزلند آمدند، متوجه شدند که از تنه‌ی این درختان می‌توانند در دکل‌سازی و کشتی‌سازی استفاده کنند. به زودی این محل تبدیل به معدن چوب برای کشتی‌سازان شد، چون چوب این درختان بادوام، قوی و مستقیم بود. چوب درختان کائوری گره‌های کمی داشت، به همین علت کار با آن‌ها آسان بود.

ساکنین این منطقه درختان نزدیک دریا را بریدند و با افزایش تقاضا برای چوب عده‌ای به داخل جنگل‌ها رفتند و درختان جنگل را برای صادرات به نقاط دیگر جهان بریدند. اولین محموله‌ی چوب صادراتی در سال ۱۸۲۰ میلادی از نیوزلند به راه افتاد.

سد «دنسینگ کمپ»، ( Dancing Camp) که در سال ۱۹۲۴ میلادی ساخته شده است، یکی از سدهای باقی‌مانده از آن دوران است.

جنگل‌های کائوری بسیار تو در تو بودند و راهی مناسب برای حمل چوب درختان بریده شده به خارج از جنگل و دریا و کارخانه‌ها نبود. یک راه برای حمل آن‌ها، شناور کردن آن‌ها روی آب و حمل به وسیله‌ی جریان رودخانه بود، ولی مشکل این بود که تنه‌ی درختان بسیار قطور و طویل بودند که باعث بیش از حد سنگین شدن کنده‌های درخت می‌شد و در نتیجه وقتی جریان آب کم بود، آب قدرت جابه‌جایی این کنده‌های چوب را نداشت.

برای حل این مشکل بر روی رودخانه‌هایی که کم آب بودند، سدهایی چوبی ساختند تا آب پشت آن ذخیره شده و حجم آن افزایش یابد. بعد از این که آب به مقدار کافی ذخیره می‌شد، که گاهی این امر بیشتر از یک سال طول می‌کشید، دریچه‌ها را باز می‌کردند و آب با شدت جاری می‌شد و کنده‌های درخت را با خود به پایین دست حمل می‌کرد. آن‌ها در دهه‌ی ۱۹۲۰ حدود ۲۸۰۰۰ کنده را به این طریق به پایین دست منتقل کردند.

گاهی تعدادی از این سدها با هم باز می‌شدند تا قدرت حمل آن‌ها با هم ترکیب شده و چندین برابر شود. این کنده‌های عظیم و فشار آب سبب خرابی شدید جنگل‌ها و مسیر رودخانه‌ها می‌شد، ولی راه دیگری برای حمل این تعداد کنده به نزدیکی ساحل دریا وجود نداشت. این سدها نوعی ابتکار مهندسی بودند که بدون محاسبات دقیق و تجهیزات پیشرفته قادر به تحمل فشار چندین تن آب بودند.

تا سال ۱۹۳۰ حدود ۳۰۰۰ سد در نیوزلند ساخته شده بود. با کاهش استفاده از چوب به تدریج این سدها از کار افتادند و در حال حاضر فقط تعداد محدودی از آنها که گواه این صنعت مخرب بودند، موجود هستند.

این سد بر روی رودخانه‌ی «کوپووای» (Kopowai River) در خلیج «مرکوری» (Mercury Bay) ساخته شده است. طراحی این سد به گونه‌ای است که دو دریچه دارد و زمانی که این دو دریچه همزمان باز باشند، جریان آب قدرت بیشتری پیدا خواهد کرد. وقتی که دریچه‌ها بسته باشند، آب به تدریج در پشت سد ذخیره می‌شد. همان طور که در شکل پیدا است، کنده‌ی چوب بزرگی در یکی از سرریزهای آن گیر کرده است. بیش از ۸ میلیون متر درخت کائوری از این سد عبور کرده‌اند.

این تصویر سد دنسینگ کمپ را نشان می‌دهد که در سال ۱۹۲۱ در آستانه‌ی باز شدن است. در شکل سمت چپ، آب در حال لبریز شدن از سرریز سد است و چوب‌ها در پشت سد و روی آب قابل مشاهده هستند. کابل وصل شده به دریچه در شکل سمت چپ دیده می‌شود. زمانی که سد به اندازه‌ی کافی پر شد، شخصی این کابل را می‌کشید و دریچه‌ها باز می‌شدند و کنده‌های چوب و آب سرازیر می‌شدند.

نمایی نزدیک از کابل‌های جاسازی شده در سد

یک سد کاوری در جزیره‌ی «گریت بریر»، (Great Barrier)

سد کاوری «دنسینگ کمپ»، ( Dancing Camp)

در دهانه‌ی رودخانه‌ها، تعداد زیادی از کنده‌های درخت روی هم انباشته می‌شدند. در این شکل رودخانه‌ی «وایواوا»، ( Waiwawa River) که سرچشمه‌ی خلیج مرکروی بود، نشان داده شده است.