گردشگری حیات وحش چیست؟

گردشگری حیات وحش (Wildlife Tourism)، شاخه‌ای از گردشگری است که طیف بسیار گسترده‌ای داشته و اهداف بسیار زیادی را دنبال می‌کند. حمایت از حیوانات و آشنایی بیشتر با آن‌ها از هر نظر (که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به محل زندگی و نوع رفتار اشاره کرد)، سفر کردن برای دیدن حیوانات و آشنایی بیشتر با حیات وحش منطقه‌ای خاص و حتی عکسبرداری از حیوانات مختلف و در یک کلام هر چیزی که به سفر در راستای بررسی حیات وحش از هر لحاظ مربوط شود، همه و همه در شاخه گردشگری حیات وحش قرار گرفته و همین عوامل باعث شده‌اند تا این حوزه از گردشگری بسیار وسیع و گسترده باشد.

تعریف جامع گردشگری حیات وحش

گردشگری حیات وحش، راهنمای گردشگری مناطقی است که سفر به آن‌ها صرفا برای بررسی گونه‌های جانوری و شناخت بیشتر اقلیم آن منطقه صورت می‌پذیرد. وجه صحیح گردشگری حیات وحش، مشاهده حیوانات و عکسبرداری از آن‌ها در حالت طبیعی خودشان است. گردشگری به این روش هم برای گردشگران مفرح و لذت بخش خواهد بود و هم به تحقق برنامه‌های حفاظت از محیط زیست و اکوتوریسم کمک خواهد کرد.

به بیان ساده‌تر، گردشگری حیات وحش را می‌توان «گردشگری به منظور دوستی با حیوانات و اکوسیستم» تعریف کرد و همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، این حوزه از گردشگری با مشاهده رفتار طبیعی حیوانات و عادت‌های همیشگی‌شان صورت می‌پذیرد. گردشگری حیات وحش در بسیاری از کشورها سهم بسیار مهم و بزرگی از گردشگری را به خود اختصاص داده است. برای مثال می‌توان به بسیاری از کشورهای آفریقایی و کشورهای آمریکای جنوبی، استرالیا، هند، کانادا، اندونزی، بنگلادش، مالزی، سریلانکا و مالدیو اشاره کرد. این حوزه از گردشگری توانسته به خوبی جای خود را میان گردشگران پیدا کند و با حوزه‌های شاخص گردشگری جهان هم راستا شود. بد نیست بدانید که امروزه گردشگری حیات وحش با فعالیت‌های خاص خود همانند «سافاری» و تورهای گردشگری ویژه، توانسته سودهای چند میلیون دلاری را برای کشورهای مختلف فراهم کند.

هنگامی که رفتار گردشگران با محیط زیست و حیات وحش را مورد بررسی قرار می‌دهیم، دو نوع رفتار متفاوت خودنمایی می‌کنند. نوع اول رفتاری است که ضرر خاصی به حیوانات و محیط زیست وارد نکرده و ثبات طبیعت را برهم نمی‌زند. فعالیت‌هایی از قبیل مشاهده حیوانات، عکسبرداری از آنان و غذا دادن به آنان، رفتارهایی هستند که در این دسته جای گرفته و مستقیما به حوزه گردشگری حیات وحش تعلق می‌گیرند. اما در دسته دوم، فعالیت‌هایی را شاهد هستیم که گاها آسیب‌های جدی به طبیعت و حیوانات وارد کرده و مستقیما یک تهدید جدی برای چرخه طبیعت به شمار می‌آیند. کارهایی همانند به دام انداختن یا کشتن حیوانات، شکار یا ماهی‌گیری در این دسته قرار می‌گیرند و با توجه به تعریفی که در ابتدا از گردشگری حیات وحش ارائه دادیم، مطمئنا این‌گونه فعالیت‌ها، هیچ جایگاهی در این حوزه نداشته و این شاخه از گردشگری هیچ‌گاه فعالیت‌های مخرب را در بر نمی‌گیرد.

تخمین وسعت بازار جهانی گردشگری حیات وحش

در طی یک برآورد، سالانه حدود ۱۲ میلیون سفر در حوزه گردشگری حیات وحش صورت می‌گیرد که تقریبا نصف این سفرها مربوط به قاره آفریقا است که آفریقای جنوبی، کنیا، تانزانیا و بوتسوانا برترین مقاصد این حوزه از گردشگری هستند. بعضی کشورها یا نقاط مختلف کره زمین، برای رونق وضعیت اقتصادی خود تا حد بسیار زیادی به گردشگری حیات وحش متکی هستند اما بدون آن هم می‌توانند ادامه دهند. کشوری همانند کنیا مثال خوبی برای این مسئله خواهد بود. اما شرایط اقتصادی بعضی از مناطق زمین صرفا به گردشگری حیات وحش وابسته است و اگر روزی قرار باشد که سود حاصل از این حوزه قطع شود، شرایط رونق دوباره اقتصادی برای آن نقطه تا حد بسیار زیادی غیر ممکن خواهد شد. مناطقی چند در سرتاسر این کره خاکی شرایط این چنینی را دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مجموعه جزایر گالاپاگوس اشاره کرد که عامل اصلی سود مالی‌شان، گردشگری حیات وحش است.

در این میان کشورهای بسیاری هم وجود دارند که گردشگری حیات وحش برای آن‌ها تنها یک عامل سوددهی جانبی بوده و درآمد اصلی آن کشور محسوب نمی‌شود؛ همان‌طور که اخیرا شاهد این مسئله هستیم که تماشا کردن وال‌ها در کشورهایی همانند نیوزیلند و آرژانتین رونق خوبی یافته و سود حاصل از این فعالیت کمک شایانی به کشورهای مذکور خواهد کرد.

پتانسیل رشد این حوزه گردشگری تا چه حد است؟

میزان علاقه و محبوبیت این حوزه گردشگری روز به روز در حال افزایش است و این افزایش را می‌توان به راحتی از طریق رسانه‌ها متوجه شد. به عنوان مثال شبکه نشنال جئوگرافی فعالیت‌های حوزه گردشگری حیات وحش را به نمایش گذاشته و باعث افزایش محبوبیت این حوزه از گردشگری در میان گردشگران شده است.

اما با این وجود همچنان پتانسیل بسیار زیادی برای رشد هرچه بیشتر این عرصه وجود دارد و انتظار می‌رود که این حوزه از گردشگری تا یک دهه آینده حدود ۸ الی ۱۰ درصد گسترش یافته و پیشرفت کند. اغلب گردشگرانی که به این رشد کمک می‌کنند، عموما افرادی سالم، با توانایی مالی بالا و سن ۵۵ سال به بالا خواهند بود.

تاثیرات مثبت گردشگری حیات وحش

ترمیم زیستگاه و محیط زیست

بسیاری از افراد محلی مناطق مختلف، برای تداوم بقای حیات وحش و گردشگری آن، از محیط زیست طبیعی منطقه خود حفاظت کرده و از نابودی آن جلوگیری می‌کنند. همچنین در مقیاس بزرگ‌تر، گردشگران حیات وحش در سراسر دنیا در زمینه پایداری محیط زیست و حفظ آن همکاری می‌کنند،‌چرا که تداوم بقای گونه‌های مختلف حیات وحش برای آن‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بسیاری از مردم به صورت داوطلبانه در برابر شکارچیان ایستادگی و از شکار شدن گونه‌های ارزشمند و کمیاب حیات وحش جلوگیری می‌کنند.

تمام این موارد مثال‌هایی برای اثبات این قضیه است که وجود گردشگری حیات وحش به طبیعت و محیط زیست اجازه می‌دهد تا به بقای خود ادامه دهد و انسان‌ها تا حد امکان تغییر کمتری در آن ایجاد کنند و باعث نابودی آن نشوند.

تداوم تولیدمثل گونه‌های در معرض انقراض

بسیاری از باغ وحش‌ها و پارک‌های حیات وحش، پرورش گونه‌های کمیاب و در معرض خطر انقراض را در اولویت کاری خود قرار داده‌اند و تا حد امکان از انقراض این گونه‌ها جلوگیری می‌کنند که مطمئنا این‌گونه فعالیت‌ها قدمی مثبت در راه گردشگری حیات وحش خواهد بود.

کمک‌های مالی

به لطف وجود گردشگری حیات وحش، بسیاری از گردشگران این حوزه با کمک‌های مالی خود به تداوم نسل بعضی از گونه‌های خاص کمک می‌کنند. به عنوان مثال، امروزه بسیاری از گردشگران با کمک‌های مالی خود به تداوم نسل ببر سوماترایی کمک کرده‌اند و این گونه را تا حد بسیار زیادی از خطر انقراض نجات داده‌اند.

بهبود رفتار گردشگران

یک راهنمای گردشگری خوب در زمینه حیات وحش می‌تواند دید بهتری را نسبت به محیط زیست به گردشگران نشان دهد. در نتیجه گردشگران به خوبی با نیازهای محیط زیست خود و پیش‌زمینه‌های لازم برای بقای آن آشنا خواهند شد و پس از آن تلاش خواهند کرد تا رفتار خود نسبت به محیط زیست را در جهتی مثبت تغییر دهند (به عنوان مثال در طبیعت آشغال نریزند) و تصمیماتی اساسی در جهت حمایت از محیط زیست و حیات وحش بگیرند.

کاهش شکار غیرقانونی

رفت و آمد گردشگران حیات وحش در بعضی از مناطق خاص می‌تواند شکار غیرقانونی را تا حد زیادی کاهش دهد و فعالیت‌های بازار سیاه را برای شکارچیان سخت‌تر کند.

تاثیرات منفی گردشگری حیات وحش

گردشگری حیات وحش با وجود تمام تاثیرات مثبت خود، آثار منفی هم در پی خواهد داشت. این حوزه از گردشگری می‌تواند اختلالات زیادی را در رفتار طبیعی حیوانات به وجود آورد. تمایل زیاد گردشگران به سفر باعث شده تا نرخ ساخت و ساز هتل‌ها و اقامتگاه‌ها در طبیعت (مخصوصا در جنگل بارانی) بیشتر شود و در پی آن عادات طبیعی حیوانات به هم بخورد. مشاهده حیوانات و ورود به قلمرو آن‌ها ممکن است بسیاری از آن‌ها را بترساند و در رفتار عادی آن‌ها اختلال ایجاد کند.

گردشگری حیات وحش در ایران

از آنجایی که آب و هوای ایران بسته به نقاط مختلف متنوع است، در نتیجه گونه‌های بسیار زیادی از جانداران مختلف در جای جای ایران وجود دارند. پلنگ، گرگ، شغال، غزال، گراز وحشی، خرس، روباه و آهو از جمله حیوانات حیات وحش ایران به شمار می‌آیند. همچنین آخرین گونه از یوزپلنگ آسیایی در ایران وجود دارد که در معرض خطر انقراض هستند. مناطق حفاظت شده حیات وحش در ایران به تعداد زیاد وجود دارد اما با این حال همچنان ۸۱ گونه از جانوران ایران در معرض خطر انقراض قرار دارند.

نظر شما درباره گردشگری حیات وحش چیست؟ نظرات خود را با کجارو در میان بگذارید.