تغییرات جمعیت انسان ها از دیرباز تا کنون

میزان جمعیت بشر از همان ابتدا در حال تغییر بوده است. حدوداً ۱۰ هزار سال پیش از میلاد مسیح که انسان کشاورزی را یاد گرفت، جمعیت تخمینی بشر، چیزی در حدود ۱ الی ۱۵ میلیون نفر بوده است. این میزان، در قرن چهارم پس از میلاد مسیح و نیز طی دوره‌ی حکومت امپراطوری روم به ۵۵ میلیون نفر رسید ولی با شیوع «طاعون جاستینان»، در طول قرون ششم و هشتم میلادی، جمعیت انسان‌ها تا ۵۰٪ کاهش یافت.

جمعیت بشر تا ۶۰۰ سال پس از این دوره بیشتر شده و به شرایط خوبی رسید اما تعداد انسان‌ها یک بار دیگر با شیوع طاعون «سیاه‌مرگ» از ۴۵۰ میلیون به ۳۵۰ میلیون نفر کاهش یافت. شیوع این بیماری با وقوع قحطی و نیز تاخت و تاز مغول‌ها در آسیا همزمان شد که موجب کاهش ۵۰ درصدی جمعیت جهان شد. از آن زمان یعنی صده‌ی ۱۳۰۰ میلادی تا کنون، جمعیت بشر همواره رو به رشد بوده است. با به وقوع پیوستن انقلاب صنعتی و دسترسی بهتر و مطمئن‌تر به غذا در پی آن، امید به زندگی نیز در میان مردم افزایش یافت. این روند با کشف واکسن و بهبود شرایط بهداشت همگانی همراه شد که به افزایش طول عمر انسان‌ها کمک شایانی کرد. جمعیت مردم اروپا و آمریکا از صده‌ی ۱۸۰۰ میلادی تا کنون به طور تصاعدی رو به افزایش بوده است. جمعیت بریتانیا طی این دوره از ۱۰ میلیون به ۶۰ میلیون نفر و جمعیت آمریکا از ۵ میلیون به ۳۰۷ میلیون نفر رسیده است. همین میزان رشد جمعیت در اتحاد جماهیر شوروی نیز تا اواسط صده‌ی ۱۹۰۰ دیده شد ولی از این زمان به بعد، شوروی به دلیل قحطی، جنگ و فجایع این‌چنینی با کاهش جمعیت بسیار شدیدی مواجه شد. جمعیت روسیه از اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ که ۱۵۰ میلیون نفر بود تا سال ۲۰۱۲ به ۱۴۳ میلیون نفر کاهش یافت و تا سال ۲۰۱۳ با افزایشی روبرو نشد.

وضعیت فعلی جمعیت جهان

در حال حاضر، جمعیت تقریبی جهان ۷٫۴ میلیارد نفر است. اگرچه میزان جمعیت انسان‌ها بسته به منطقه‌ا‌ی خاص در نوسان است، اما الگوی رشد جمعیت جهان ثابت است. در واقع، بیشترین میزان رشد جمعیت در قرن بیستم اتفاق افتاده است؛ به‌طوری که جمعیت جهان از ۱٫۶ میلیارد نفر در سال ۱۹۰۰ به ۶ میلیارد نفر در سال ۲۰۰۰ رسیده است. طی دهه‌ی ۱۹۶۰، نرخ رشد تقریبی بشر ۲٫۱۹ درصد در سال بوده است اما این میزان در سال‌های اخیر تا ۱٫۱۴ درصد کاهش یافته است.

چین با ۱٫۳۶ میلیارد نفر و هند با ۱٫۲۵ میلیارد نفر، پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شوند. اگر روند رشد جمعیت فعلی ادامه یابد، هند طی ۵ سال آینده چین را پشت سر خواهد گذاشت. این موضوع به دلیل کاهش باروری زنان چینی و متقابلاً، افزایش باروری زنان هندی در حال وقوع است. ژاپن و برخی کشورهای اروپایی نیز به دلیل کاهش میزان باروری در زنان، با کاهش جمعیت مواجه بوده‌اند. انتظار می‌رود جمعیت کشورهای آفریقایی با افزایشی بسیار زیاد مواجه شده و تا سال ۲۰۵۰، دو برابر شود. علت این موضوع، زیر ۱۵ سال بودن تقریباً ۴۱٪ از جمعیت کشورهای آفریقایی است. این جمعیت ۱۵ ساله با بزرگتر شدن، شروع به تشکیل خانواده و تولید مثل می‌کنند که در نتیجه جمعیت کلی آفریقا را افزایش خواهند داد.

استفاده بسیار زیاد از منابع طبیعی

با رشد روز افزون جمعیت انسان‌ها و پر کردن فضای زمین، مشکل کمبود منابع طبیعی بیشتر از همیشه احساس می‌شود. کارشناسان معتقدند، زمین نهایتاً تا ۷٫۷ میلیارد نفر را می‌تواند تحت حمایت و پشتیبانی خود داشته باشد. سطح زندگی مردم در کشورهای در حال توسعه، کم‌کم در حال رسیدن به سطح زندگی کشورهای توسعه یافته است که خود به افزایش «امید به زندگی» مردم کل جهان منجر خواهد شد. بسیاری از کشورهای دنیا به کمبود غذا که در پی افزایش قیمت نفت بوده، اعتراضات گسترده‌ای کرده‌اند. تعداد کسانی که به سوء تغذیه دچار هستند نیز هر روز در حال افزایش است.

استفاده‌ی بی‌رویه از منابع طبیعی همچون گاز طبیعی، نفت و ذغال‌سنگ به افزایش بی‌سابقه‌ی گازهای گلخانه‌ای منجر شده است. افزایش گازهای گلخانه‌ای، خود به تغییرات زیست‌محیطی گسترده‌تری مانند گرم شدن زمین، ذوب شدن یخچال‌های طبیعی، وقوع بلایای طبیعی و خشکسالی منتهی خواهد شد. این عوامل، در دسترسی به غذا تأثیر بسزایی خواهد داشت. برخی از مردم نیز برای دسترسی به آب شیرین که از دیگر منابع کمیاب است، در تلاش و کوشش هستند.

جمعیت آینده جهان

طبق برآوردهای سازمان ملل متحد، جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹٫۵۵ میلیارد نفر می‌رسد که نصف این میزان در کشورهای آسیایی مستقر خواهند شد. ۲۵٪ از این جمعیت هم در آفریقا زندگی خواهند کرد. قاره‌های آسیا و آفریقا تا سال ۲۰۵۰، حدوداً ۷۵٪ از جمعیت جهان را تشکیل خواهند داد. انتظار می‌رود تا آن زمان، جمعیت اروپا با کاهش مواجه شود. آمریکای لاتین نیز کاهشی اندک را تجربه خواهد کرد ولی جمعیت آمریکای شمالی و اقیانوسیه تا ۰٫۱ درصد افزایش خواهد یافت. این پیش‌بینی‌ها بر اساس میزان باروری زنان و نیز میزان مرگ و میر انسان‌ها انجام شده است که برآورد دقیق جمعیت را دشوار می‌کند. هر لحظه ممکن است مردم زمین با طاعون و یا قحطی دیگری مواجه شوند که می‌تواند موجب کاهش شدید جمعیت انسان‌ها شود.