ویلاساوا ؛ سفر به مدرنیسم

لوکوربوزیه (Le Corbusier) در سال ۱۸۸۷ در لشودفوند (La Chaux-de-Fonds)، شهر کوچکی در شمال غربی سوئیس، در نزدیکی مرز فرانسه متولد شد. لوکوربوزیه علاقه‌ی زیادی به هنرهای بصری داشت و نزد شخصی به نام چارلز لپلاتنیه، که معلم یک مدرسه‌ی هنرهای زیبای محلی بود و خود در بوداپست و پاریس درس خوانده بود، به آموختن مبانی هنر پرداخت. او تا سال ۱۹۲۰ نام مستعار لوکوربوزیه را انتخاب نکرده بود. «لوکوربوزیه، این نام مستعار را به‌خاطر اینکه صورتش شبیه صورت کلاغ ( Corbeau) بود، به‌دست آورد.»

اولین خانه‌هایی که او طراحی کرد در لشودفوند و متعلق به خود وی بودند، مانند ویلا فالت (Villa Fallet) ویلا شوآب (Villa Schwob) و ویلا ژان نرت (این خانه ی آخر را برای پدر و مادرش ساخته بود). این خانه‌ها یادآور سبک معماری رایج، منطبق بر طبیعت کوه‌های بومی در آن منطقه، یعنی رشته کوه های آلپ بودند. لوکوربوزیه دائما، برای فرار از محدودیت‌های حاکم در شهرش، به دورتادور اروپا سفر می‌کرد. در حدود سال ۱۹۰۷ به پاریس رفت. در آنجا در دفتر یک فرانسوی پیشگام تولید بتن تقویت شده، به نام اوت پرت (August Perret) کار پیدا کرد.

بین اکتبر ۱۹۱۰ و مارس ۱۹۱۱ برای پیتر بیرنس –معمار و طراح معروف آن زمان– در نزدیکی برلین کار کرد و در آنجا با لودویگ میس واندرروهه ی جوان ملاقات کرد. در آن موقع می‌توانست آلمانی را بسیار روان و سلیس صحبت کند. هر دوی این تجربه‌ها تأثیرات زیادی بر زندگی شغلی او در آینده گذاشتند.

لوکوربوزیه، در اواخر سال ۱۹۱۱ به کشورهای بالکان رفت و از یونان و ترکیه نیز دیدن کرد. دفترچه‌ای از اسکیس‌های او در این مسافرت، حاوی طرح‌هایی از معبد پارتنون، به‌خوبی اثبات کننده‌ی تأثیرات ارائه شده در کار بعدی او به نام ورس اون آرکیتکچر (Vers Une Architecture) در سال ۱۹۲۳ بود. او در سال ۱۹۱۶ و در سن ۲۹ سالگی برای همیشه به پاریس نقل مکان کرد و در سال ۱۹۲۰، لقب لوکوربوزیه را که اسم پدربزرگ مادری‌اش بود به‌عنوان اسم مستعار خود انتخاب کرد. «لوکوربوزیه، این نام مستعار را به‌خاطر اینکه صورتش شبیه صورت کلاغ ( Corbeau) بود، به‌دست آورد.»

لوکوربوزیه در طرح‌های خود بسیار تحت تأثیر فضای کلی شهری و سیستم شهرنشینی منطقه به منطقه بود که به کارش جذابیت بالایی می‌بخشید. او همچنین عضو انجمن بین‌المللی معماران مدرن شد. او یکی از اولین کسانی بود که در زمان خود تأثیر ماشین را، انباشتگی انسان‌ها بیان کرد! او این مطلب را چنین توضیح می‌داد که در آینده، شهرها حاوی آپارتمان‌ها و ساختمان‌های بزرگی خواهند شد که هرکدام به‌طور مجزا ، گویی در کنار بقیه پارک شده‌اند . تئوری ها و طرح‌های لوکوربوزیه خصوصا توسط صنف ساختمان سازان کاملا، مورد قبول قرار می‌گرفت، چنان که لوکوربوزیه می‌گفت : به‌طور قانونی تمام ساختمان‌ها باید سفید باشند و دیگر معماران از این گفته پیروی می‌کردند و از هرگونه تزیینی به‌شدت انتقاد می‌کردند. لوکوربوزیه از ترکیب‌های بزرگ منظم در شهرها همواره با عبارت‌های خسته کننده و ناهماهنگ با افراد پیاده در شهر، یاد می‌کرد. پلان شهری برزیل نیز بر همین ایده‌های او بنا شده بود. آخرین آثار لوکوربوزیه بیان کننده‌ی یک برداشت پیچیده از فشارهای مدرنیته در زمان خود بودند ولی در عین حال طراحی‌های معماری شهری او دارای حالت استهزا و انتقادگرایانه هستند.

سایت ویلا ساوا، چمن‌زار وسیعی است که درختان بسیاری دورتادور آن را فرا گرفته‌اند. ورودی اصلی سایت در جنوب قرار دارد و راه دسترسی به بنا در ضلع شمالی قرار دارد. پیش‌بینی شده است که این مسیر با ماشین طی شود. لوکوربوزیه با این کار قصد داشته است تا مخاطب خود را دور ویلا بچرخاند و با این کار ویلاساوا در همان برخورد اول خود را به ساکنان نشان می‌دهد.

حجم ویلا ساوا، همانند مکعبی سفید و سبک (به جهت ارتفاع از سطح زمین) در میان درختان سبز است. این سبکی با استفاده از نمای آزاد (کاذب و بدون پلان) و وجود تراس در بام تشدید شده‌اند. راه دسترسی و دیوارهای طبقه همکف نیز از جنس شیشه هستند که این خود باعت ارتباط بصری بین داخل و طبیعت خارج شده است. (پلان آزاد)

دانلود ویدیو

در زمینه معماری لوکوربوزیه خانه را به‌عنوان ماشینی برای زندگی عنوان کرد، همانگونه که اتومبیل ماشینی برای حرکت است. وی پنج اصل را در ساختمان‌های مدرن معرفی کرد که عبارت‌اند از:

۱- ستون‌ها ساختمان‌ها را از روی زمین بلند می‌کنند.

۲- بام مسطح و باغ روی بام

۳-پلان آزاد

۴-پنجره‌های طویل و سرتاسری

۵-نمای آزاد، کف‌ها و دیوارها به‌صورت کنسول

ویلاساوا تنها اثر لوکوربوزیه است که همه این اصول کامل انجام شده‌ است.

دانلود ویدیو

لوکوربوزیه عقاید مطرح شده خود در مورد معماری مدرن را در طرح ویلاساوا به نمایش گذارد. وی تکنولوژی به‌عنوان منبع الهام معماری مدرن و پنج اصل ساختمان مدرن را به صورتی هنرمندانه و شاعرانه در این ماشین زیستی پیاده کرد.

عملکرد این ساختمان که همچون ماشینی بی‌آلایش در وسط و مسلط بر محیط اطراف قرار گرفته، فراهم نمودن شرایط آسایش برای انسان است. طرح کلی ویلاساوا مکعبی است که بر ستون‌های ساخته شده و با هندسه‌ای ناب و خطوط قایم به‌صورت فرم‌های کشیده در جهت طبیعت استفاده شده است، و با قرار گرفتن سنگی در میان انبوهی از درخت فضایی متفاوت و به‌صورت یک یادمان در ذهن ایجاد می‌کند.

نما نباید حتما نماینده‌ی عملکرد داخلی باشد. دید باز به کمک شیشه و انتقال احجام و خطوط (در پلان) به خارج از خصوصیات معماری نیم طبقه بالایی است که توانسته است پلان آزاد و نمای آزاد را برای لوکوربوزیه به‌خوبی ایجاد کند.

لوکوربوزیه در مورد ویلاساووا می‌گوید:

"هر آجری که از روی زمین برداریم یک گیاه سبز می‌شود"پس درست نیست ساختمان روی زمین باشد.

و همین طور معتقد بود:

"خانه ماشینی است برای زندگی"جو گرفتگی صنعتی است.اکنون مردم رو به صنعت ستیزی می‌روند. نظریه‌ی دیگری که دارند این است که ساختمان باید به محیط اطراف تسلط داشته باشد.

و نکته‌ی دیگر از نگاه لوکوربوزیه:

بام نمای پنجم است...و به همین دلیل باغ روی بام را در این ساختمان قرار داد.

ویلا ساووا ایده رهایی از خاک لوکوربوزیه را به نمایش می‌گذارد و به او اجازه می‌دهد تا مسکن ایدئال دهه ۳۰-۱۹۲۰ را طراحی کند.

او ایده‌های بیان شده در مدل سیتروهان را تکمیل کرد و در مجموعه خانه‌های این دهه مورد استفاده قرار داد. ویلا ساوا به‌منظور پذیرش نور همچنین آنتنی بشقابی بر فراز چشم‌انداز جای گرفته است.

ویلا ساوا شبیه یک ویلای رنسانس دارای فرم مرکزی است و مانند معابد در یک دور نمای وسیع و بر فراز پیلوتی (نمونه معاصر ستون های کلاسیک) قرار گرفته است.

ویلا علاوه بر دارا بودن مفاهیم معاصر و تاریخی نمادی از سیستم تفکر قدم به قدم لوکوربوزیه است. در مرحله اول او هر بنا جزئی از شهر تخیلی خود می‌داند و ثانیا می‌کوشد تا نشان دهدکه‌ چگونه معماری، فیزیک و فرهنگ زندگی را غنا می‌بخشد.

واسطه ظهور تفکر او یک فرم هندسی کنترل شده و دارای ارتباطات منحصربه‌فرد با طبیعت است.

پوسته منحنی و شفاف معرف محدوده دسترسی از نظر شکل و تراکم با قطعه مکعبی در تضاد است دیواره شیشه‌ای و شفاف این محدوده اولیه محرک انسان برای نفوذ به بنا است. دیواره شیشه‌ای در میان قاب‌های ساختاری ستون‌ها جای گرفته است و توسط یک تیر شکافته شده است این تیر روی محور اصلی ساختمان قرار گرفته است و محل ورودی را مشخص می‌کند.

قدرت و جهت این تیر توسط دو تیر نمایان موازی که ستون‌ها طرفین ورودی را به یکدیگر می‌پیوندند تقویت شده است قرار گیری ورودی در ابتدای رامپ که با اوج گرفتن خود یک گردش معمارانه را به‌آرامی اشکار می‌سازد حالتی رسمی و تشریفاتی به ورودی می‌دهد.

در سمت چپ رامپ یک پله چرخان ساده قرار گرفته است که نشانه چرخش و حرکت عمودی در درون فضاست و در امتداد حرکت منحنی جداره شیشه‌ای شکل گرفته است.

محدوده زندگی به‌صورت یک حجم پیانو مانند درون قطعه مکعب مستطیل شکل جای گرفته است رمپ مربع را به دو بخش عمومی و خصوصی مجزا تقسیم کرده است در محدوده عمومی جعبه شیشه‌ای سالن با فضای باز تراس ترکیب شده است.

لوکوربوزیه این نفوذ فضایی را با به کار بردن احجام کدر سطوح مات یا شفاف کنترل می‌کند تا دیدهای مشخصی را در جهات مختلف تعریف کند جداره های شیشه‌ای رمپ وپنجره‌های نواری قرار گرفته در طول تراس امکان دید‌های مشخصی را به خارج و داخل بنا فراهم می‌سازد.

این تجارب بصری وسیع با بهره‌گیری از اجتماع احجام و سطوح بیان کننده میزان محصوریت فضاها و بعد جدید ناشی از حضور سطوح شیب‌دار رامپ تغییر مکان از درون به برون نمایش می‌گذارد و یک زبان متنوع معمارانه را به وجود می‌آورد.

جایی که لوکوربوزیه نوع جدیدی از تراس بام را خلق می‌کند. تراس توسط یک صفحه (آخرین عنصر طراحی) محصور می‌شود. صفحه یک علامت پیچیده دارای حس رهایی و جلوه ای از ایده آزادی موجود در کل بنا است.

این صفحه مبین شخصیت و پیام ویلا و به مثابه کتیبه یک معبد یونانی است. سطوح معقر/ محدب صفحه علاوه بر محصور نمودن فضا معرف بنا در چشم‌انداز پیرامون هستند.

بسته به جهت دید صفحه نهایی به‌صورت صفحه یا حجم دیده می‌شود. مگر زمانی که درون تراس قرار گرفته‌ایم که صفحه و حجم دربرگیرنده پله مدور یک مجموعه همگن را به وجود می‌آورند.

سیستم هندسی اولیه یک شبکه عمود بر هم فاقد جهت بود که لوکوربوزیه با بهره‌گیری از آن محدوده نشیمن را طراحی کرده است.

این مکعب یک خط مبنای منظم پدید می‌آورد که به تحقق موضوع اصلی طراحی یعنی ارتباط فرم و محیط پیرامون کمک کند.

صفحه تراس بام و حجم ورودی بیان کننده تنش میان منحنی‌ها و سیستم عمود بر هم هستند.

هریک از فضاها اجزای هدفمندی دارند که به نیازهای عملکردی و نمادین طراحی پاسخ می‌دهند.

بیشترین تنش در تقسیمات فضایی /سلولی طبقه اول و در پویایی قدرتمند فرم حاصل از مدول بندی و غنای آشکار سطوح است.

این پویایی فزاینده توسط سیستم شبکه خطوط عمود بر هم کنترل شده است خصوصا توسط نیروهای دوگانه ناشی از تاثیرات فرم‌های اصلی بر سیستم اولین نیرو توسط محور اصلی محدوده حجمی طبقه اول اعمال شده است.

محدوده نشیمن اثر پذیری بیشتری را نشان می‌دهد و حجم پیانو شکل آن تابعیت از این نیروی برتر آرام و تنها را به نمایش می‌گذارد. شبکه خطوط عمود بر هم سازه با روری سیستم دومینو را در تغییر ابعاد سطوح و قطعات با هدف پاسخ‌گویی به نیازهای خاص پلان نشان می‌دهد.

همچون تمامی کارهای لوکوربوزیه در طول دهه ۱۹۲۰ مسیر حرکتی مفهومی خاص دارد و بین تجارب بصری مختلف و پیوسته موجود در ویلا ارتباط برقرار می‌کند. طبیعت پیوسته این حوادث یک زنجیره ارتباطی را میان عناصر طراحی برقرار می‌سازد.

توجه لوکوربوزیه به ارتباط متقابل میان عناصر و مسیر حرکتی قابل‌مشاهده است. در طول تجارب بصری پیوسته در می‌یابیم که مسیر حرکتی یک عنصر خطی دارای پویایی و احساس تداوم است که با تقارن و ایستایی قطعه معلق (تصویر عمومی قابل درک از ویلا) تضاد دارد.

برخلاف سازماندهی ویلا مسیر یک بعد زمانی است که قدرت آن با تسلسل حرکتی حاصل از تجارب بصری فرم و فضا افزایش یافته است. حس پویایی توسط مسیر منحنی سواره پیرامون حجم ورودی کشف و توسط حرکت نمادین رامپ تقویت می‌شود. این عنصر نمادین و مهم قدرت اصلی را افزایش می‌دهد. طبقات را می‌شکافد و همچون پله برقی بیننده را در قلب طرح به چرخش و حرکت وا می‌دارد. بر اثر فشردگی فرم درک زنجیره تجارب بصری از محدوده حرکتی خارجی (مسیر سواره پیرامون حجم ورودی) آغاز می‌شود. محل قرار گیری در ورودی از مسیرحرکتی موجود در داخل ویلا پیروی می‌کند و ارتباط میان دو فضای داخلی و خارجی را بر قرار می‌سازد. کشش جهت دار ممتد و قدرتمند رامپ علاوه بر نفی مفهوم استراحت و سکون در فضای ورودی حالت پویای فضا و پیوستگی زنجیره تجارب بصری را حفظ می‌کند. فضاهای محصور و مکعب مستطیل شکل محدوده‌های مختلف و مجزای فضای نشیمن پیانو شکل را تشکیل می‌دهند و تراس محدوده نشیمن ارتباط میان این فضاها را برقرار می‌سازد. بازشوهای یکسان و ممتد نمای غربی پیوستگی این فضاها را افزایش می‌دهد.

دانلود ویدیو

به تعبیری دیگر ویلاساوا در معنای واقعی نشان‌دهنده فضا-زمان است و مکعب کامل نیست بلکه از بیرون و درون آن قسمتی را برداشته‌اند و مقاطع آن بیانگر این مسئله است که هر جزئی از آن در فضا نفوذ می‌کند. در این ویلا ایده دوگانه لوکوربوزیه (منطقی بودن و شاعرانه بودن) به چشم می‌خورد. اگر به فرانسه سفر کردید و از شلوغی شهرها خسته شدید ویلا ساوا گزینه خوبی برای آرامش شما است.