روزشمار: ۵ شهریور؛ روز بزرگداشت محمدبن زکریای رازی و روز داروساز

محمدبن زكريای رازی در سال ۲۵۱ هجری قمری در شهر ری متولد شد. در جوانی به فراگيری علم كيميا و شيمی پرداخت و در اثر بخار و دود ناشی از زرگری، چشم‏هايش وَرَم كرد و برای معالجه، نزد طبيبی رفت. آن طبيب پانصد اشرفی طلا به‌عنوان حق معالجه از او گرفت و به رازی گفت:

كيميا همين است نه عمليات تو. محمدبن زكريا، از آن پس ترک كيمياگری كرد و در سن چهل‏ سالگی به تحصيل طب پرداخت تا آن‌‏كه مرجع تمامی اطبای زمان خود شد. شهرت او در ميان همگان به حدی رسيد كه عرب‏‌ها او را طبيب‌المسلمين و به مناسبت اين‏كه كتاب‏‌های او به زبان عربی است، جالينوس‌العرب، خوانده‌‏اند. رازی بعدها به سرپرستی بيمارستان‏‌های معروف عصر خود از قبيل بيمارستان بغداد و ری برگزيده شد.

برای محمدبن زكريای رازی، ۵۶ كتاب در طب، ۳۳ كتاب در علوم طبيعی، ۱۷ كتاب در فلسفه، ۱۴ كتاب در الهيات، ۲۲ كتاب در كيميا و ده‌‏ها اثر ديگر در علوم مختلف ذكر كرده‌‏اند كه تا ۱۸۴ عنوان برشمرده شده است. محمد زکریای رازی به‌عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) مشهور است. به گفته جرج سارتن، پدر تاریخ علم، زکریای رازی بزرگ‌ترین پزشک اسلام و قرون‌وسطا بود.

سرانجام اين دانشمند بزرگ مسلمان در ۶۰ سالگی درگذشت و در ری مدفون شد. سالروز تولد اين پزشک مشهور مسلمان و ايرانی، برابر با پنجم شهريور، به پاسداشت مقام علم و دانش و گرامی‌داشت فرزانگان ايران زمين در جمهوری اسلامی ايران به‌عنوان روز داروسازی نام‌‏گذاری شده است.

بی‌گمان یکی از شاخه‌های بسیار مهم دانش پزشکی زمان ما دانش داروشناسی و داروسازی است و هیچ‌کدام از دست‌اندرکاران رشته‌های پزشکی از این دانش بی‌نیاز نیستند. پزشک، داروساز، دندان‌پزشک، پرستار، ماما و دیگر وابستگان این رشته اگر داروشناس نباشند در کار خود موفق نخواهند بود.

استفاده از دارو به قبل از تاریخ مکتوب می‌رسد به‌عنوان مثال: تسکین درد زخم‌های بدن از طریق قرار دادن عضو در آب سرد یا استفاده از برگ تازه درختان یا گل آلود کردن عضو. از هنگام تهیه و جمع‌آوری مواد دارویی دانش داروسازی آغاز شد و به این ترتیب در اثر بروز بیماری‌های مختلف و غریزه بقا در طول اعصار متمادی داروهای مختلف کشف شدند.

در قرن هفتم قبل از میلاد ASKLEPIOS به‌عنوان بزرگ ترین خدایان تندرستی مورد اعتقاد یونانیان بود و در آن زمان بیمار باید دست یا عصای آسک لپیوس یا زبان مار مقدس را می‌بوسید تا مورد رحمت خدا قرار می‌گرفت. عصای آسک لپیوس و مار مقدس که دور آن حلقه زده بود به‌عنوان نشانه رسمی پزشکی در دنیا شناخته شد. در سمت راست آسک لپیوس دخترش HYGIA می‌ایستاد که در دستش یک جام از شربت شفابخش برای بیمار قرار داشت و مار مقدس نیز بر بازویش حلقه زده بود. از آن به بعد جام و مار نیز به‌عنوان نشانه داروسازی در جهان شناخته شد.

تعداد زیادی لوح و طومار و آثار دارو پزشکی کشف و تفسیر شده است که قدمت آن‌ها به سه هزار سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. ایرانیان باستان جزو اولین کسانی بودند که دارو را می‌شناختند. در زند اوستا قسمتی به نام وندیدا به امور درمان اختصاص دارد. اوستا دو نسخه داشت یک نسخه آن در تخت جمشید در آتش‌سوزان اسکندر از بین رفت ولی دیگری که در آتشکده آذرگشسب نگهداری می‌شد به دست یونانیان افتاد و دانشمندانی نظیر جالینوس از آن بهره گرفتند.

در سال ۱۲۲۹ شمسی جهت پیشرفت علوم با تلاش امیرکبیر دارالفنون تاسیس شد که در قسمت پزشکی یک معلم داروساز ایتالیایی داشت. در سال ۱۲۹۷ کلاس طب جدا شد و مدرسه عالی طب نام گرفت و در سال ۱۳۰۱ مدرسه دواسازی تاسیس شد. در سال ۱۳۱۱ دوره داروسازی ۵ سال بود و دانشجویان به‌جز ساعات درس باید در یکی از داروخـانه‌های تحت نظر یک داروسـاز مجرب و معروف مشغول آمـوزش عملیات داروسازی می شدند.

در سال ۱۳۱۳ که دانشگاه تهران تاسیس شد،مدرسه دواسازی به دانشکده تبدیل شد. اولین داروخانه با داروهای گیاهی در سال ۱۲۲۷ شمسی در مریض‌خانه دولتی که توسط امیرکبیر تاسیس شد، دایر شد و اولین داروخانه به سبک جدید توسط شوربن آلمانی معلم داروسازی دارالفنون در خیابان ناصرخسرو تاسیس شد. از نخستین ایرانیانی که داروخانه تاسیس کردند، آقای دکتر «هوشنگ نظامی» بودند که داروخانه نظامی را در خیابان چراغ برق افتتاح کردند.

در همین روز:

• تعويض تاريخ موهوم شاهنشاهی به سال هجری شمسی (۱۳۵۷ شمسی)
• • اعلام ملی شدن كليه معادن كشور (۱۳۵۹ شمسی)
• تولد «ابن نَجّار» مورخ، محدث و اديب مسلمان (۵۷۸ قمری)
• استفاده از سلاح «توپ» برای اولين بار در جنگ بين انگلستان و فرانسه (۱۳۴۶ شمسی)
• تصويب اعلاميه حقوق بشر و شهروند در جريان انقلاب كبير فرانسه (۱۷۸۹ شمسی)