روزشمار: ۹ مرداد؛ اعلام طرح پرچم رسمی جمهوری اسلامی ايران پس از پيروزی انقلاب اسلامی

مقاله مرتبط:

تاریخچه پرچم ایران

در اوستا به درفشی به‌شکل گاو بالدار (درفشا) اشاره شده است. پرچم دوران هخامنشی به احتمال زیاد عقابی با بال‌های گشوده با قرص خورشیدی در پشت سر عقاب (شهباز) بوده است. در زمان اشکانیان پرچمی استفاده می‌شد که به خورشید مزین بوده است. دسته‌های هزار تایی ارتش اشکانی نیز دارای پرچمی ابریشمی مزین به اژدها بودند. در کتیبه‌های سنگی دوران ساسانی نقش چهار پرچم را می‌توان یافت. یکی در بیستون مربوط به شاپور دوم است و سه پرچم دیگر نیز در نقش رستم حک شده است. یکی متعلق به هرمز دوم منقش به چلیپای (صلیب) افقی که دارای سه دنباله آویزان است. در نقش مربوط به بهرام دوم بر بالای سر نیزه بهرام حلقه‌ای دیده می‌شود که دو پارچه از آن آویزان است که دارای خطوطی عرضی هستند و منگوله‌هایی نیز به آن‌ها متصل است.

در نقش شاپور دوم در نقش رستم، پرچم دارای یک چلیپا و منگوله‌هایی آویزان سه گوی راه راه مشابه گوی موجود درتاج پادشاهان ساسانی است. بنا به گفته کاوه فرخ منبع عمده ما از نشان‌های اشراف دوره ساسانی و درفش‌های دوره ساسانی هجده مهر مربوط به دوره ساسانی است که در اطراف دریاچه آرال پیدا شده است و همچنین کتیبه‌های ساسانی و پاره‌ای اشارات منابع رومی اطلاعاتی در این زمینه به ما می‌دهند.

درفش کاویانی در اساطیر ایران، به قیام کاوه آهنگر علیه ظلم و ستم آژی‌دهاک (ضحاک) برمی‌گردد. در آن هنگام، کاوه برای آن که مردم را علیه ضحاک بشوراند، پیش‌بند چرمی خود را بر سر چوبی کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شوند. سپس کاخ فرمانروای خون‌خوار را در هم کوبید و فریدون را بر تخت شاهی نشاند.

فریدون نیز پس از آنکه فرمان داد تا پاره چرم پیش‌بند کاوه را با دیباهای زرد و سرخ و بنفش آراستند و در و گوهر به آن افزودند، آن را درفش شاهی خواند و بدین سان درفش کاویانی پدید آمد. بعدها نیز هر پادشاهی بدان گوهری به آن می‌افزود بگونه‌ای که در شب نیز درفش کاویان می‌درخشید. درفش کاویان نشان جمشید و نشان فریدون نیز نامیده می‌شد.

به هنگام حمله عرب‌ها به ایران، در جنگ قادسیه درفش کاویان به دست آنان افتاد و چون آن را نزد عمر بن خطاب، خلیفه مسلمانان، بردند، وی از بسیاری گوهرها، درها و جواهراتی که به درفش آویخته شده بود، شگفت‌زده شد و به نوشته تاریخ بلعمی عمر خلیفه مسلمین دستور داد تا گوهرهای آن را بردارند و آن را بسوزانند.

پرچم ایران از دوره ناصرالدین‌شاه قاجار دارای سه رنگ شامل رنگ‌های سبز، سفید و سرخ است. نشان کنونی در پرچم ایران، نشان جمهوری اسلامی نام دارد که شرح و تفسیر رسمی آن در اصل ۱۸ قانون اساسی آمده است. اما به‌طور خلاصه این نشان بیانگر واژه «الله» و شعار اسلامی «لا اله الا الله» است که روی رنگ سفید پرچم قرار گرفته است. همچنین ۲۲ «الله اکبر» به رنگ سفید و به نشانه پیروزی انقلاب در روز ۲۲ بهمن در حاشیه پایین رنگ سبز و حاشیه بالای رنگ سرخ نوشته شده است.

پرچم دوران هخامنشی به احتمال زیاد عقابی با بال‌های گشوده با قرص خورشیدی در پشت سر عقاب بوده است و در زمان اشکانیان پرچمی استفاده می‌شد که به خورشید مزین بوده است. منبع عمده ما از نشانه‌های اشراف دوره ساسانی و درفش‌های روزگار ساسانی، کتاب شاهنامه و منابع اسلامی است. همچنین تعداد هجده مهر مربوط به دوره ساسانی که در اطراف دریاچه خوارزم پیدا شده است و سنگ‌نوشته‌های ساسانی و پاره‌ای اشارات موجود در منابع رومی آگاهی‌هایی در این زمینه به ما می‌دهند.

در سده‌های آغازین پس از اسلام رنگ سیاه، رنگ خلفای عباسی و پیروان و طرفداران آن‌ها بوده و رنگ‌های سبز و سفید نیز رنگ موردعلاقه در پرچم‌های مخالفان عباسیان مانند علویان، فاطمیان مصر و شورشیان ایرانی بوده است. از حدود قرن ۹ هجری (پانزده میلادی) نشان شیر و خورشید نشان محبوبی در پرچم‌های ایران بوده است. این نشان در دوره‌های مختلف و نزد سلسله‌های شاهی مختلف به‌صورت‌های متفاوتی تعبیر شده است. این نشان در ابتدا تنها نماد ستاره‌بینی بود نه نشانه پادشاهی، ولی بعدها تعبیری اسلامی-شیعی پیدا کرد.

تعبیرهای ملی‌گرایانه و سلطنتی از این نشان بعدها در دوران‌های قاجار و پهلوی به این نشان داده شد. در زمان فتحعلی‌شاه قاجار شمشیری به دست شیر داده می‌شود و استفاده از این نشان تا انقلاب ۱۳۵۷ ادامه پیدا می‌کند. نشان شیر و خورشید بعد از انقلاب ۱۳۵۷ با نشان جمهوری اسلامی جایگزین می‌شود.

اعلام طرح پرچم رسمی جمهوری اسلامی ايران

پس از گذشت بيش از يک سال از شكل‏‌گيری و تثبيت نظام جمهوری اسلامی ايران، از طرف دولت وقت، مشخصات فنی و ظاهری پرچم رسمی كشور اعلام شد. اين طرح كه پيش از اين، در نيمه تيرماه سال ۱۳۵۹ از تصويب شورای انقلاب و رئيس‌جمهور گذشته بود، پرچم كشور را در رنگ‌‏های سبز در بالا، سفيد در وسط و سرخ در پايين همراه با علامت مخصوص جمهوری اسلامی و شعار اللَّه اكبر مشخص كرده بود.

در توضيح مشخصات فنی و هندسی اين طرح آمده است: علامت مخصوص جمهوری اسلامی به رنگ سرخ در وسط پرچم قرار می‌گيرد. همچنين شعار اللَّه اكبر به رنگ سفيد و با خط كوفی بنّايی به نشانه روز پيروزی انقلاب، بيست و دو بار به‌صورت حاشيه در مرز رنگ سبز و سفيد و نيز مرز سرخ و سفيد تكرار می‌شود. اين طرح بيان كننده محتوای حكومت اسلامی به شمار می‌‏رفت و نقش كلمه اللَّه در آن اشاره‏‌ای به آغاز و پایان آفرينش داشت. در پرچم جمهوری اسلامی ايران، رنگ سبز به‌عنوان نشانه مذهب شيعه، رنگ سفيد به نشانه صلح دوستی و آرامش‌‏طلبی ملت ايران و رنگ قرمز به نشانه آمادگی ملت برای دفاع از استقلال و آزادی به قيمت ريخته شدن خون فرزندان اين مرز و بوم تفسير شده است.

در همین روز:

• شهادت امام جعفر صادق علیه السلام (۱۴۸ قمری)
• سیل در نهاوند؛ ۱۴ نفر را کشت و ۶ هزار نفر بی‌خانمان شدند. (۱۳۵۰ شمسی)
• امضای معاهده‏ دوّم ابريشم بين امپراتوری عثمانی و پادشاهی صفويه (۱۰۲۵ قمری)
• روز ملی و استقلال «وانوآتو» (۱۹۸۰ میلادی)