تجاوز به یک تپه باستانی متعلق به دوران هخامنشی در داراب

تپه‌های باستانی و تاریخی بخشی از هویت و شناسنامۀ هر کشوری به شمار می‌آید که پس از کاوش‌های باستان‌شناسی و آشکار شدن راز و رمزهای نهفته در زیر خَروارها خاک، پِی به شرایط زیست و آیین و آداب گذشتگان خواهیم برد. از همین روی نگهداری و پاسداشت این یادمان‌های تاریخی – فرهنگی اَمری بایسته به شمار می‌آید.

اما در کشور ما به انگیزۀ نبود شناخت و آگاهی مردم و برخی مدیران، کم‌کاری مدیران شهری و استانی به ویژه سرپرست اصلی آن، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و مهم‌تر از همه پایبند نبودن به قانون، تپه‌ها با چالش‌های بسیاری رو به رو بوده و بیشتر این یادمان‌های تاریخی – فرهنگی رو به نابودی است. روزی نیست که در خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها، نخوانیم که تپه‌ها مورد دستبُرد تاراجگران و کَند و کاوهای غیرمجاز جای نگرفته یا دربند زمین‌های کشاورزی گرفتار نشده و یا از سوی نهادها و ارگان‌های دولتی و یا بخش خصوصی مورد دست اندازی جای نگرفته‌اند.

اما به باور کارشناسان و کُنشگران (فعالان) میراث فرهنگی قانون در این زمینه‌ها روشن و شفاف است، ولی اجرا نمی‌شود. در واقع هیچ ضمانت اجرایی ندارد. و به همین انگیزه است که یادمان‌های تاریخی – فرهنگی در ایران دستخوش ناملایمات و ویرانی‌های گسترده شده است. کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند، اگر یک‌بار فردی که دچار تخلف شده، به دست قانون سپرده می‌شد و بیشینه (حداکثر) تنبیه و مجازات برای آن در نظر گرفته می‌شد و در رسانۀ ملی (رادیو و تلویزیون) بازتاب پیدا می‌کرد، دیگر کسی یا نهادی جرات دست‌اندازی به یادگارهای ارزشمند نیاکانی را نداشت.

بر پایۀ قانون هرگونه ویرانی، دَخل و تصرف، آسیب به یادمان‌های تاریخی – فرهنگی که به ثبت ملی رسیده باشد برابر با مواد ۵۵۸ تا ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی " تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده " جرم به شمار آمده و گناهکار مشمول مجازات‌های قانونی خواهد بود. همچنین رو نوشتی از این مواد قانون به همراه پروندۀ ثبتی یک اثر از سوی استانداری به نهادهای وابسته همانند شهرداری، فرمانداری، سازمان محیط‌زیست، راه و شهرسازی و ... فرستاده خواهد شد و همۀ این نهاد و سازمان‌ها از آن آگاهی یافته و بایسته (ملزم) به اجرای آن خواهند بود. ولی بیشتر بینندۀ آسیب‌رسانی از سوی همین نهادها هستیم!

اما تُل هخامنشی نامیده شده به «یونجه‌ای» در داراب پارس (فارس) روزگار ناخوشی را سپری می‌کند. از جاده‌ای آسفالته که در گذشته از میان این یادمان تاریخی رد شده و آن را به دو نیم، بخش‌بندی کرده، گرفته تا کَند و کاوه‌ای غیرمجاز سودجویان اموال فرهنگی – تاریخی به انگیزۀ نادرست یافتن گنج . در همین زمینه یکی از دوست داران میراث فرهنگی داراب که به تازگی از این تُل باستانی بازدید کرده است و در اینباره گفتند :

زمین‌های کشاورزان در گُستره (عرصه) و حریم این تُل باستانی جای گرفته و دشواری‌هایی را برای آن به دنبال دارد. در واقع گِرداگرد تُل «یونجه‌ای» را زمین‌های کشاورزی فراگرفته است. از سویی دیگر، بخش بسیار بزرگی از این تُل درگذشته به جاده تبدیل شده و لایه‌های باستان شناسانۀ آن را کامل نابود کرده است. این در حالی است که هنوز هیچ کاوش باستان شناسی و بررسی و پژوهشی بر روی این یادمان تاریخی – فرهنگی نشده است. از همه بدتر این که بخش‌هایی از خاک و گل‌های این یادمان ملی از سوی باغ دارانی که در پیرامون آن بوده، به گونۀ غیرقانونی برداشته شده و در باغ‌های خود مورد بهره جای گرفته و به این یادگار ارزشمند آسیب‌های فراوانی رسیده است.

عیسا فولادفر در دنبالۀ سخنانش افزود:

این تُل تاریخی روز به روز در حال نابودی بوده و مورد دست‌اندازی کشاورزان، باغ داران و سوداگران نابخرد جای گرفته است. همچنین با بودن ثبت ملی آن، هنوز حریم و گستره‌ای برای آن تعیین نشده و همین راه را برای دست‌اندازی‌های بیشتر باز گذاشته است».

تل «یونجه‌ای»، تپه‌ای است کمابیش بیضی شکل به اندازۀ ۷۰* ۴۵ و بلندای ۲ متر که در بخش جنوبی جادۀ قدیم داراب – فسا به بازۀ (فاصله) ۱۰ کیلومتری دراب در میان زمین‌های کشاورزی جای گرفته است. سطح تپه کمابیش هموار (مسطح) و گیاهان برگ سوزنی روی آن را پوشانده است. به گمان بسیار گستردگی این تپه در گذشته بیشتر بوده است. زیرا تا بازۀ چند متری آن سفال در زمین‌های کشاورزی دیده می‌شود. همچنین بخش بزرگی از گوشۀ باختری (غربی) تپه خاک‌برداری شده است. به‌گونه‌ای که دیواره‌ای با بلندای ۲ متر پدیدار شده و در گوشۀ شمالی نیز آبراهه‌ای به ژرفای نزدیک ۹۰ سانتی‌متر و دهانۀ ۸۰ سانتی‌متر کَنده شده است. بیشتر اشیای به دست آمده از سطح تپه دربرگیرندۀ سفال با خمیرۀ شنی و گیاهی و سفال‌های نقش دار نخودی رنگ قهوه‌ای و خاکستری در پیوند با روزگار هخامنشی تا روزگار اسلامی است. از ویژگی‌های این یادمان، نزدیکی آن به دژ «دهیا»ی دارابگرد است که از یادمان‌های ساسانی به شمار می‌آید. همچنین این تُل تاریخی مالک خصوصی دارد.

تِل «یونجه‌ای» با شمارۀ ۲۹۵۴ در تاریخ ۲۸ دی‌ماه ۱۳۷۹ به ثبت ملی رسیده است.