روزشمار: ۲۳ خرداد؛ روزی كه همدان پايتخت ايران شد

محبوبه پوریوسفی یکشنبه، ۲۳ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۰۸:۰۰

روزشمار: ۲۳ خرداد؛ روزی كه همدان پايتخت ايران شد

۱۲ ژوئن در سال ۶۲۵ پيش از ميلاد (دو هزار و ۶۴۰ سال پيش) روزی است که هوخشتره، همدان را پایتخت ایران اعلام کرد.

تاريخ‌نگاران دوران معاصر بر پايه‌ی نوشته‌های مورخان عهد باستان و اسناد باقی‌مانده از آن عهد و محاسبات تقويمی، ۱۲ ژوئن در سال ۶۲۵ پيش از ميلاد (دو هزار و ۶۴۰ سال پيش) را روزی دانسته‌اند كه هوخشتره (كياكزار = سياخارس = سياخريس) شهر همدان را پايتخت ايران كرد.

همدان كه مورخان يونانی آن را «اكباتانا» می‌نامند قبلاً در تابستان‌ها محل «همایی و نشست» بزرگان بود و احتمالاً نام آن نیز به همين دليل انتخاب شده است. هوخشتره رهبر وقت ايرانيان، از طايفه‌ ماد بود. طایفه‌ی آرین تبار ساکن غرب ری از جمله کردستان و آذربایجان كه پارسیان و پارتیان نيز از او اطاعت می‌كردند.

«پارسیان» طایفه‌ی دیگر از قبیله آرین تبار مهاجر به جنوب ساکن مرکز، جنوب و جنوب شرقی ایران از محور ری تا غرب رود سند و از جمله بلوچ‌ها، افغان‌های امروز و کشمیری‌ها بودند. «افغانستان» نامی است که در قرن نوزدهم دولت لندن، بر ایران خاوری گذارده است.

هوَخشتره با پادشاه بابل متحد شد و امپراتوری ستمگر آشور را برای هميشه نابود كرد. در سال ۶۱۲ پيش از ميلاد، پس از تصرف و ويرانی شهر نينوا و در زمان هوخشتره، نخستين تقسيم سرزمین‌ها ميان قدرت‌های وقت انجام شد كه اين بِدعَت باقی مانده است. در آن سال، آشور و متصرفات آن ميان ايران، بابل و مصر تقسيم شدند. هوخشتره گروهی از ايرانيانِ ماد را به منطقه‌ای از سرزمين آشور كه سهم ايران شده بود فرستاد تا ساكن آنجا شوند و مانع قدرت‌يابی آشوری‌ها و احيای قدرت آنان شوند و كردهای عراق، تركيه و سوريه اَعقاب همان مادهای اعزامی و منتقله از ايران هستند که فرهنگ ایرانی خودرا همچنان حفظ کرده‌اند. کردهای ایزدی هنوز پیرو آموزش‌های زرتشت هستند.

همدان كه اینک از پايتخت شدنش حدود ۲۶ قرن می‌گذرد، در زمان هخامنشيان نيز يكی از دو پايتخت اداری ايران بود. همدان در عين حال صحنه‌ی یکی از تاريخ‌سازترين نبردهای استقلال ايران بود كه آن هم ۱۲ ژوئن روی داد. ۱۲ ژوئن سال ۸۱۳ ميلادی ۳۰ هزار داوطلب ايرانی كه از خراسان بزرگ‌تر به حركت آمده بودند تا مأمون را خليفه عباسيان و ایران را از بدنه امپراتوری اسلامی جدا كنند در نبرد همدان بر سپاه انبوه عباسيان پيروز شدند. اين داوطلبان كه توسط شبكه‌های زيرزمينی ايران‌دوستان خراسان بزرگ‌تر آماده شده بودند قبلا در محل تهران امروز سپاه خليفه را كه از لحاظ شمار سه برابر آنان بود درهم شكسته و به همدان فراری داده بودند.

انگيزه‌ی واقعی اين داوطلبان كسب استقلال وطن خود بود. امين (خلیفه وقت) پس از اطلاع از شكست ری، دو سپاه ۲۰ هزار نفری ديگر را روانه‌ی همدان كرده بود تا نيروهای شكست‌خورده‌اش را تقويت كنند. در دو نبرد ری و همدان دو ژنرال معروف عرب کشته شدند. استقلال‌طلبان ايرانی ۲۵ سپتامبر سال ۸۱۳ میلادی، بغداد را نيز تصرف و امين خليفه وقت را كه در حال فرار از طريق دجله بود دستگير كردند و سر او را برای مأمون به خراسان فرستادند و به اين ترتيب، مأمون خليفه شد و خلافت او تا نهم اوت سال ۸۳۳ ميلادی طول كشيد. در دوران خلافت مأمون، اداره‌ی امور امپراتوری اسلامی به دست ایرانیان افتاد و اين فرصت فراهم آمد تا بپا خیزی‌ها برای تأمین استقلال کامل و حاكميت ملّی دنبال شود. ایرانیان تنها مسلمانان وقت بودند که زبان مادری خود و آیین‌های ملی مانند نوروز، مهرگان، یلدا، سده و ... را حفظ کردند.

«اِستِر» بانوی خشاريارشا (شهبانوی وقت ایران‌زمین و از تبار یهودیان) و ابوعلی سینا دانشمند بزرگ ايران در همدان مدفون هستند.