خانه های خشتی در منطقه شگفت انگیز حضراموت

یمن، کشوری خشک است و هیچ رودخانه‌ی ندارد. اما در مناطق مرتفع، دارای چندین درّه‌ی رودخانه‌ای به نام «وادی» بوده که در این کشور پراکنده‌ شده‌اند و در ماه‌های زمستان هم به حالت خشک باقی می‌مانند. شاخص‌ترین درّه در میان آنها، «وادی حضراموت» و «وادی دوان» است که در بخش شرقی و مرکزی یمن قرار دارد.

وادی حضراموت متشکل از یک دشت بایر و باریکِ کرانه‌ای است که اطرافش را شیب‌‌گاه‌های تند یک فلات وسیع (یعنی فلات الجول) با شبکه نامتراکمی از وادی‌ها برگرفته‌ که کاملاً از بین رفته‌اند. نوار شمالی نامشخص و تعریف‌ نشده حضراموت، شیبی به سمت بیابان خشک رب‌الخالی دارد. نواحی مرتفع آن نیز متشکل از خاک‌های رسوبی و سیلاب‌ها بوده در شرایطی که نواحی پست‌تر آن خشک و بیابانی است.

حضراموتی‌ها در شهرها و روستاهایی متراکم و چسبیده به هم در مرکز ایستگاه‌های آبیاری به‌هم‌پیوسته در امتداد وادی‌ها زندگی می‌کنند. این ساختمان‌ها در مجاور دامنه تپّه یا بر روی فلاتی در ارتفاع ۱۰۰ تا ۲۰۰ متری از سطح درّه قرار دارند. بسیاری از آنها برفراز صخره‌ها ساخته شده‌اند. این خانه‌ها از آجرهای گِلی با زمین‌های چوبی ساخته شده و اغلب چندین طبقه هستند. این بناهای خشتی مستلزم آن‌اند تا به‌طور مداوم ترمیم و بازسازی شوند خصوصاً بعد از باران‌های تابستانی، چرا که ممکن است این باران‌ها باعث شسته شدن و از بین رفتن پوشش گِلی آنها شده و بنا را متزلزل سازد.

وادیِ ‌حضراموت در  شهر «شیبام» از اهمیت زیادی برخوردار است و اغلب آن را «منهتنِ کویر» هم می‌نامند و این عنوان به خاطر ساختمان‌های بلند غیرطبیعی آن است که از دلِ فلاتِ کویری سر برآورده‌اند. این شهر کوچک با جمعیت ۷۰۰۰ نفر، ۵۰۰ خانه گلی دارد که اغلب بین ۵ تا ۱۱ طبقه بوده و ارتفاعشان به ۱۰۰ فوت می‌رسد و همه‌ی آنها از آجرهای گِلی ساخته شده‌اند.

وادی دوان، یک وادی زیبا و تماشایی دیگری است که در همسایگی وادیِ حضراموت قرار دارد. این وادی یکی از انشعاب‌های وادی حضراموت بوده و آن هم متشکل از شهر‌ها و روستاهای متعددی در امتداد پشته‌های وادی و بر فراز ارتفاعات و فلات‌هایی است که آن را احاطه کرده‌اند. بنیاد معماری دوان می‌گوید: امروزه میراث معماری دوان، وادی حضراموت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، چرا که شهرها و روستاهایش در دو دهه اخیر بیشتر تحت محافظت و بازسازی قرار گرفته است و طی این مدت خرید و فروش و ساخت و ساز ساختمان‌های سیمانی در این منطقه زیاد شده است.

دیدنی‌ترین روستاهای این وادی، که در سمت شمال به جنوب واقع شده‌اند «المشهد» است، که آرامگاه «حسن ابن حسن» از قرن ۱۵ در آن قرار دارد که مکانی زیارتی بوده و روستایی در حاشیه کویر است. این روستا که بعد «الحجرین» واقع شده, در حاشیه یک صخره و در میان قدیمی‌ترین روستاها در این منطقه قرار دارد.

یمن، یکی از قدیمی‌ترین مناطق تمدن بشر است و همچنان یکی از فقیرترین کشورهای عربی محسوب می‌شود. در دهه‌های اخیر، این کشور به مرکزی مهم برای گروه‌های تروریستی تبدیل شده که همین مسئله، مسافرت‌ها را به این کشور زیبا به شدت کاهش داده است.