روزشمار: ۱۷ اریبهشت؛ درگذشت «الکساندر فون هومبولت» جغرافی‌‏دان آلمانی و پدر جغرافيای نوين

محبوبه پوریوسفی
محبوبه پوریوسفی جمعه، ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۵ ساعت ۰۸:۰۰
روزشمار: ۱۷ اریبهشت؛ درگذشت «الکساندر فون هومبولت» جغرافی‌‏دان آلمانی و پدر جغرافيای نوين

«الکساندر فون هومبولت» بنیان‌گذار جغرافیای نوین، یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان و ماجراجویان سده‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی بود که در ۶ می ۱۸۵۹ میلادی درگذشت.

«فردریش ویلهلم هانریش الکساندر هومبولت» جغرافی‏‌دان معروف آلمانی و پدر جغرافیای نوین در ۱۴ سپتامبر ۱۷۶۹ میلادی در برلینِ آلمان در خانواده‌ای از اشراف و زمین‌داران آلمان به دنیا آمد.

الکساندر فون هومبولت

وی از آغاز جوانی، تحصیلات منظمی نکرد و به رشته‏‌های گوناگون گرایید. او در جوانی دانشجویی پرجنب وجوش و بی‌قرار بود. باوجود یک سال مطالعه در دانشگاه گوتینگن در سال ۱۷۸۹ به گیاه‌شناسی علاقه‌مند شد و شروع به جمع‌آوری گیاهان کرد. در زمان حضور در مدرسه عالی استخراج معدن در فرایبرگ در سال‌های ۱۷۹۰ تا ۱۷۹۲ صبح‌ها در معدن کار می‌کرد و بعدازظهرها در کلاس درس حضور می‌یافت و قبل از غروب آفتاب برای بررسی گیاهان به حومه شهر می‌رفت.

او با زبان‌های یونانی، لاتین و فرانسوی آشنایی یافت. سپس در مدرسه عالی تجارت هامبورگ به تحصیل اقتصاد پرداخت و با کاربرد آمار و ریاضی آشنا شد. چندی نگذشت که تاریخ طبیعی او را مجذوب کرده و از او یک گیاه‌شناس تراز اول ساخت. علاوه بر آن هومبولت توانست دانش خود را در معدن‌شناسی و زمین‌شناسی گسترش بخشد و سرانجام به‌عنوان مهندس معدن به خدمت حکومت پروس در آلمان درآید. با مرگ پدر، الکساندر صاحب چنان ثروتی شد که به او امکان می‌داد از مشاغل اداری کناره جوید و وقت خود را یکسره وقف انجام رؤیاهای خود، یعنی کشف همه نقاطی که در روی کره زمین که راز خود را همچنان ناگشوده نگاه داشته بودند، نماید.

کشتی هومبولت

هومبولت از ۲۱ سالگی سفرهای علمی خود را به نقاط مختلف جهان آغاز کرد. او آزمایش‌‏هایی درباره جریان برق در عضلات اعصاب انجام داد و از گیاهان و مواد زمینی نمونه‏‌های فراوانی جمع کرد. هومبولت درباره جریان‌‏های اقیانوسی در کرانه‌‏های آمریکای جنوبی مطالعه کرد که این جریان هنوز به نام او است. وی درباره آتش‌فشان‌های آمریکا تحقیق کرد و دریافت که امتداد آنها بر خط راست است. هومبولد هم‏چنین شدت انحراف مغناطیسی را در مسیری از دو قطب زمین به‌سوی استوا اندازه گرفت و نسبت کاهش دما با ارتفاع را تعیین نمود. او سالیانی در ایالات‌متحده ماندگار شد و درباره آثار تاریخی سرخپوستان تحقیقات پرارزشی کرد.

الکساندر فون هومبولت

هومبولت در دوران طولانی عمر خود اطلاعاتی وسیع و مدارکی فراوان جمع‌‏آوری نمود و در هفتاد سالگی، این اطلاعات را

در کتابی به نام «کیهان» (کاسموس kosmos) انتشار داد. وی در این کتاب کوشیده است تا زمین را از لحاظ کیهانی مورد بحث قرار دهد. این کتاب یکی از جالب‏‌ترین کتاب‏‌هایی است که در تاریخ علم نوشته شده است و به‌عنوان نخستین دایرة‌المعارف دقیق و مستند در باب جغرافیا و زمین‏‌شناسی به شمار می‏‌رود. مجموعه‌ی کتاب کیهان تا جلد چهارمش در زمان خود هومبولت انتشار یافت و جلد پنجم آن پس از مرگش منتشر شد. کتاب و تحقیقات هومبولت که بر اساس کشف راز چگونگی زمین و جهان استوار بود، باعث گردید که وی را پایه‏‌گذار جغرافیای نو بدانند. هم‏چنین هومبولت را مؤسس دانش ژئوفیزیک دانسته‌‏اند که به‌عنوان شاخه‌‏ای از فیزیک به زمین و پدیده‏‌های فیزیکی و از جمله تغییرات شتاب جاذبه، زلزله و مانند آن می‌پردازد.

کتاب کیهان

هومبولت در علم زمین‌شناسی، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، مردم‌شناسی، باستان‌شناسی، اقیانوس‌شناسی، هواشناسی و سایر دانش‌ها پیشتاز بود. الکساندر فون هومبولت بزرگترین مردی است که در طی قرن نوزدهم مورد تحسین قرار گرفته‌است و بیشتر از هر دانشمند دیگری، مکان‌های دنیا به نام اوست. ۱۴ شهر در ایالات‌متحده آمریکا، یک شهر در کانادا، کوه‌هایی در قاره قطب جنوب، کوه‌هایی در شمال و جنوب آمریکا، استرالیا، نیوزیلند، کالدونیای جدید و یک جریان اقیانوسی در نزدیکی کشور پرو، بزرگترین یخچال طبیعی در جزیره گرینلند، یک خلیج، یک دانشگاه، یک جنگل چوب قرمز در کالیفرنیا، چاله‌ای در سطح ماه، خیابان‌ها و پارک‌های متعدد به اسم هومبولت است.

وی یکی از برجسته‌ترین دانشمندانی است که بر گستره صفحات تاریخ علم جغرافیا، نمودی چشمگیر و درخور ستایش دارد. او از یک سو پایان‌دهنده دوره کلاسیک جغرافیا و از سوی دیگر آغازکننده و پایه‌گذار جغرافیای نوین است

هومبولت

فردریش هومبولت سرانجام در ششم می ۱۸۵۹ میلادی در ۹۰ سالگی درگذشت.

در همین روز:

۱. وقوع زلزله شديد در سلماس و كشته شدن بيش از دو هزار نفر (۱۳۰۹ شمسی)

۲. سیل در خراسان، ایلام، آذربایجان و کرمانشاه علاوه بر کشتن ۵۴ نفر صدها خانه را ویران ساخت و هکتارها زمین کشاورزی را به لجن زار تبدیل کرد. (۱۳۵۴ شمسی)

۳. امضای قرارداد انحصار توتون و تنباكو بين ايران و انگليس (۱۳۰۸ قمری)

۴. برج ايفل برای بازديد عموم باز شد. (۱۸۸۹ میلادی)

۵. يک كشتی هوايی آلمانی به نام هيندنبورگ German Zeppelin Hinderburg در آسمان ايالت نيوجرسی آمريكا آتش گرفت و ۳۵ سرنشين آن كشته شدند. (۱۹۳۷ میلادی)

۶. پایان ساختمان فرودگاه شیراز و تبدیل آن به فرودگاه بین‌المللی (۱۹۵۹ میلادی)

۷. یک زمین‌لرزه شدید منطقه فریولی Friuli در شمال شرقی ایتالیا را تکان داد و ویرانی سنگین به بار آورد. تلفات این زلزله بیش از نهصد مقتول و مجروح بود. (۱۹۷۶ میلادی)

۸. افتتاح کانال مانش توسط الیزابت دوم ملکه بریتانیا و میتران رئیس جمهور فرانسه (۱۹۹۴ میلادی)

۹. روز اسناد ملی و میراث مکتوب

مطالب مرتبط:

منبع کجارو

دیدگاه