روزشمار: ۲۰ فروردین؛ تولد «یورن اوتزان» معمار دانمارکی و طراح خانه اپرای سیدنی

«یورن اوتزان» در سال ۱۹۱۸ در کپنهاگ به دنیا آمد. پدر او مدیر کارگاه کشتی‌سازی در شهر آلبرگ (Alborg) دانمارک و مهندس برجسته وسایل نقلیه دریایی بود. چند تن از خویشاوندان او قایقرانانی ماهر بودند و خود اوتزان نیز در جوانی به ملوان زبده‌ای تبدیل شد. شغل مورد نظر او تا سن حدود ۱۸ سالگی، افسری در نیروی دریایی بود. مقارن با همین زمان، در حالی که او هنوز در دبیرستان تحصیل می‌کرد، کمک به پدرش را در کارگاه کشتی‌سازی او، با بررسی طرح‌های جدید، ترسیم نقشه‌ها و ساختن ماکت‌ها آغاز کرد. این فعالیت امکان دیگری برای کارآموزی او فراهم کرد تا مانند پدرش، مهندس وسایل نقلیه دریایی شود. اما تجربیات جدید او در طول تعطیلات تابستان، نزد پدربزرگ و مادربزرگش، تأثیرات دیگری بر سرنوشت او گذاشت. اوتزان در آنجا دو هنرمند، یعنی «پل شرودر» و «کارل کی‌برگ» را ملاقات کرد که او را با هنر آشنا کردند. همچنین تحت تاثیر «اوتزان فرانک»، یکی از خویشاوندان پدری‌اش که یک مجسمه‌ساز و همچنین استاد آکادمی سلطنتی هنرهای زیبا بود، قرار گرفت و باعث شد او به مجسمه‌سازی علاقه‌مند شود. زمانی که کلیه شواهد حاکی از آن بود که اوتزان می‌خواهد هنرمند شود، اما دست آخر، او متقاعد شد که رفتن به مدرسه معماری می‌تواند بهترین مسیر حرفه‌ای برای او باشد. اگرچه نمره‌های نهایی او در دبیرستان، به ویژه در ریاضیات، ضعیف بودند، اما استعداد عالی او در طراحی دست آزاد به اندازه کافی قوی بود که او بتواند در امتحان ورودی آکادمی سلطنتی هنرهای زیبا در کپنهاگ پذیرفته شود.

زمانی که اوتزان در سال ۱۹۴۲ از آکادمی هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شد، مانند بسیاری از معماران آن زمان، به دلیل جنگ جهانی دوم، به کشور بی‌طرف سوئد گریخت که در آنجا او به خاطر طولانی‌شدن جنگ، در دفتر استکهلم «هاکن آلبرگ» (Hakon Ahlberg) مشغول کار شد. به دنبال آن، او به فنلاند رفت تا با «آلوار آلتو» کار کند. اوتزان همواره از «آلوار آلتو»، «گونار آسپلوند» و فرانک لوید رایت، به عنوان مهم‌ترین اشخاص تأثیرگذار بر کار شخصی خود یاد می‌کرد. او در طول دهه بعد سفرهای بسیاری انجام داد و از مراکش، مکزیک، ایالات متحده، چین، ژاپن، هند و استرالیا دیدن کرد و چنین مقدر بود که مقصد آخری، به عامل مهمی در زندگی وی تبدیل شود.

بیشتر پروژه‌های اوتزان در زادگاهش دانمارک اجرا شده‌اند، اما شهرت او بیشتر به خاطر طرح ساختمان آیکونیک اپرای سیدنی است. ماجرای این پروژه در واقع از سال ۱۹۵۷ آغاز می‌شود، زمانی که یورن اوتزان ۳۸ ساله، هنوز معمار نسبتاً ناشناخته‌ای بود و در مسابقه طراحی ساختمان اپرای سیدنی شرکت کرد. در این مسابقه که حدود ۲۳۰ شرکت‌کننده از بیش از سی کشور جهان در آن شرکت کرده بودند، طرح او انتخاب شد که در آن زمان از سوی رسانه‌های همگانی به عنوان «سه تاق بتنی صدف‌مانند که با کاشی‌های سفید پوشیده شده» توصیف شد.

ساخت طرح پیشنهادی او در سال ۱۹۵۹ شروع شد و اجرای آن به دلیل بروز مشکلات مختلف، از جمله ترک پروژه توسط اوتزن در سال ۱۹۶۶، پس از مشاجرات تلخ و ناگوار با مقامات استرالیا درباره‌ی هزینه و مسایل مربوط به زمان‌بندی، نهایتاً در سال ۱۹۷۳ پایان یافت.

اپرای سیدنی، از زمان افتتاح، به پرفعالیت‌ترین مرکز هنرهای نمایشی در جهان تبدیل شده است به طوری که در سال، روی‌ هم‌ رفته ۳۰۰۰ رویداد در آن برگزار می‌شود و حدود دو میلیون تماشاگر دارد.

دیگر آثار او عبارت از «کلیسای باگسورد» نزدیک به کپنهاگ و «ساختمان مجلس ملی» در کویت است. او همچنین سهم مهمی در طراحی مسکن، به خصوص با Kingo داشت و خانه خود را در نزدیکی Helsingor ساخته است.

سرانجام یورن اوتزان در ۲۹ نوامبر ۲۰۰۸ در سن ۹۰ سالگی بر اثر حمله قلبی در خواب درگذشت.

در همین روز:

۱. شروع ساخت شهرک اکباتان در غرب تهران (۱۳۵۴ شمسی)

۲. تاسیس کالج سنت جان در کمبریج انگلستان، توسط خانم «مارگارت بیوفورت» (۱۵۱۱ میلادی)

۳. کشف دهانه رودخانه «می‌سی‌سی‌پی» توسط «رابرت کاوالیر» که آن را لوئیزیانا نام نهاد. (۱۶۸۲ میلادی)

۴. امضای قرارداد بین روسیه و سوئد كه به موجب آن، از آن پس فنلاند متعلق به روسيه و نروژ از آن سوئد باشد. (۱۸۱۲ میلادی)

۵. تولد «جان لتزل» (Jon Letzel) معمار اهل جمهوری چک (۱۸۸۰ میلادی)

۶. رسیدن خلبان از جان‌‌ گذشته ژاپنی به فرودگاه کرویدون در لندن؛ این اولین هواپیمای ژاپنی ساخته‌ شده برای پرواز به اروپا بود. (۱۹۳۷ میلادی)

۷. سفر ضد تبعیض، اولین راهپیمایی ضد تبعیض نژادی از مناطق بالایی جنوب در اعتراض به نقض قوانین جیم کراو آغاز شد. راهپیمایان خواستار آن بودند که حکم ۱۹۴۶ آرین مورگان دادگاه عالی ایالات متحده مبنی بر منع تبعیض نژادی در سفرهای داخل ایالتی اجرایی شود. (۱۹۴۷ میلادی)

۸. باز شدن کانال سوئز برای حمل و نقل (۱۹۷۵ میلادی)

۹. پایان عملیات راه‌آهن برقی اقیانوس آرام در لس‌آنجلس به عنوان بزرگترین راه‌آهن برقی جهان (۱۹۶۱ میلادی)

۱۰. اولین پرواز بوئینگ ۷۳۷ (۱۹۶۷ میلادی)

۱۱. برای اولین بار بریتانیا کنکورد ۰۰۲ ( Concorde 002) را ساخت که اولین پرواز خود را از Filton به RAF Fairford انجام داد. (۱۹۶۹ میلادی)

۱۲. سالروز استقلال گرجستان (۱۹۹۱ میلادی)

۱۳. زلزله ۶/۱ ریشتری در شهرستان سراوان ایران؛ ۳۲ کشته و بیش از ۸۵۰ نفر زخمی (۲۰۱۳ میلادی)