اقتصاد و صنعت توریسم ترکیه تحت الشعاع بمب گذاری و تحریم روسیه

در آخر هفته‌ی گذشته پس از دومین حمله‌ی انتحاری امسال به توریست‌ها در شهر، هیچ جایی در استانبول وضعیتش تیره و تارتر از وضعیت فروشندگان نیست. یکی از فروشندگان لباس در نزدیکی برج قرون‌وسطایی گالاتا که یک مقصد فوق‌العاده برای گردشگران خارجی است، می‌گوید: «در حال حاضر هیچ فروشی وجود ندارد». به‌علاوه، وی معتقد بود که ساعاتی پس از حمله به یکی از مناطق پرطرفدار خرید در استانبول که منجر به مرگ چهار نفر از جمله یک ایرانی شد، همه نگران هستند. احساس آن‌ها که کاملا قابل درک است، شرایط کسب و کار که اکنون در شرایط بدی است، می‌تواند بدتر هم بشود.

در ماه ژانویه، یک شبه نظامی اسلام‌گرا در یک حمله‌ی انتحاری در نزدیکی مسجد آبی استانبول (مسجد سلطان احمد)، سبب کشته شدن ۱۲ آلمانی شد که معمولا بیشترین تعداد گردشگر را در ترکیه دارند.

اقتصاددانان پیش‌بینی کردند که درآمد گردشگری امسال یک چهارم افت خواهد کرد که برای کشور در حدود ۸ میلیارد هزینه دارد. ریسک این اتفاق این است که گردشگران خوبی مانند آلمانی‌ها محل‌های دیگری را برای تعطیلات انتخاب خواهند کرد و روس‌ها مجبور هستند به‌دلیل بحران اقتصادی در کشورشان و تنش سیاسی میان دو کشور که به‌دلیل سرنگونی هواپیمای روسی ایجاد شده است، از این کشور دوری کنند. 

در سال گذشته، طبق اطلاعات وزارت گردشگری، شمار بازدیدکنندگان کلی ترکیه ۱.۶ درصد کاهش یافت. نشانه‌ها قبل از شروع فصل شلوغ ترکیه (ماه می تا اکتبر) اصلا خوب نیست، یعنی مقطعی که ترکیه ۷۰ درصد از درآمد خود از توریست را در این زمان به دست می‌آورد.

مشتریان بزرگ

خبر بد برای ترکیه این است که توریست‌هایی از ثروتمندترین کشورها که بزرگترین مصرف‌کنندگان آن هستند، خیلی راحت با نگرانی‌های امنیتی که همه‌جا مطرح است، ترسیده‌اند.

یک اقتصاددان در شرکت سرمایه‌گذاری oyak به نام مهمت بسیم اوغلو (Mehmet Besimoglu) می‌گوید: «نگرانی‌های امنیتی بیشترین تاثیر را روی گروه‌هایی با درآمدزایی زیاد داشته، که اغلب برنامه‌ی سفر خود را تغییر می‌دهند».

گروه مسافرتی TUI آلمان گزارش کرده است که شمار رزروهایشان برای تعطیلات در ترکیه ۴۰ درصد کاهش داشته است. همین اتفاق هم برای مسافران بریتانیایی افتاده است. شرکت مسافرتی بریتانیایی THOMAS COOK می‌گوید بیشتر مشتریان تعطیلات در اسپانیا، آمریکا و کوبا را ترجیح می‌دهند و تعداد کمتری دوست دارند به ترکیه بروند.

در کل ترکیه امسال از چهار عملیات انتحاری بمب‌گذاری که شمار کشته‌شدگان در آن‌ها به بیش از ۸۰ نفر رسید و دو عملیات دیگر که گفته می‌شود توسط سازمان PKK در مرکز ترکیه - آنکارا (که توریست کمتری را به خود می‌بیند) صورت گرفت، رنج می‌برد.

خشونت مسئله‌ی جدیدی نیست. گروه‌های موسوم به اسلام‌گرا سال گذشته نیز عملیات بمب‌گذاری انجام دادند که منجر به کشته شدن بیش از ۱۳۰ نفر شد. اگرچه این حملات در آنکارا و نزدیک مرز سوریه بود، اما روی صنعت توریسم تاثیر داشت، صنعتی که در حدود ۴.۵ درصد از ۸۰۰ میلیارد درآمد را شامل می‌شود و بیش از یک میلیون شغل ایجاد می‌کرد و البته الان دچار افت شده است. به‌عنوان مثال، سال گذشته شمار بازدیدکنندگان ایتالیایی که از ترکیه بازدید کردند ۲۷ درصد کاهش یافت و این رقم در مورد گردشگران ژاپنی نزدیک به ۴۰ درصد بود.

در حال حاضر اقتصاددانان می‌گویند، افت در صنعت توریسم که رسما هم اعلام شده است، می‌تواند اثرات اقتصادی وسیعی داشته باشد. آن‌ها تخمین زده‌اند که کاهش ۸ میلیاردی درآمد می‌تواند سبب برهم زدن رشد اقتصادی آنهم به میزان بیش از نیم درصد شود. دولت برای امسال این رشد را ۴.۵ درصد هدف‌گذاری کرده است.

صنعت گردشگری بیش از نیمی از درآمدهای ترکیه در سال گذشته را به خود اختصاص داده بود و این موضوع موجب نگرانی بانک مرکزی این کشور خواهد شد که امیدوار بود بتواند با توجه به تولید ناخالص داخلی ۴.۵ درصدی، کسری خود را جبران کند.

یک اقتصاددان به نام Muammer Komurcuoglu در Is Invest می‌گوید: «اگر حملات تروریستی ادامه پیدا کند و شرایط بدتر شود، اثر آن‌ها می‌تواند به بزرگی یک درصد رشد اقتصادی را کاهش دهد».

این خبرها برای رئیس‌جمهوری رجب طیب اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه خوشایند نیست، آنهایی که مصر هستند نشان دهند که با وجود ناامنی، اقتصاد در مسیر خود حرکت می‌کند.

تحریم روسیه

احمد داوود آغلو برنامه‌ای را  اعلام کرده است که حمایت فوری از بخش گردشگری را پیشنهاد می‌دهد. بدین صورت که ۲۵۵ میلیون لیر امتیاز و امکانات به این بخش اختصاص می‌دهد که به شرکت‌ها اجازه‌ی تسویه حساب وام‌هایشان را می‌دهد اما باز هم کاملا مشخص نیست که این پیشنهاد کمکی می‌کند یا نه.

ترکیه به‌دلایل سیاسی و اقتصادی دیگر نمی‌تواند روی مسافران روسی خود که به سواحل زیبای آن می‌رفتند، حساب کند. روس‌ها از طبقه‌ی متوسط جامعه از یک بحران اقتصادی به‌دلیل کاهش نفت (که مهم‌ترین درآمد صادرات کشور است) و تحریم‌های غرب علیه روسیه به‌دلیل بحران اوکراین رنج می‌برند.

یکی از نتایج کاهش ارزش پول روسیه گران‌تر شدن سفرهای خارجی از جمله سفر به ترکیه بود. دو سال پیش گردشگران روسی برای خرید یک لیر ترکیه فقط ۱۵ روبل پرداخت می‌کردند اما اکنون تقریبا ۲۴ روبل باید بپردازند.

در راس همه این مسائل، تیره شدن روابط بین مسکو و آنکارا است. به‌دلیل سرنگون کردن هواپیمای روسی در مرز سوریه توسط ترکیه، رئیس‌جمهوری  روسیه ولادیمیر پوتین، تحریم‌های تنبیهی برای ترکیه در نظر گرفت که از جمله‌ی آن‌ها منع چارتر کردن پروازها به‌سمت ترکیه بود.

بانک اروپایی توسعه و بازسازی می‌گوید: «بزرگترین اثر این تحریم‌ها روی صنعت توریسم بود».

شمار گردشگران روس در سال گذشته با یک میلیون کاهش به ۳.۶ میلیون نفر رسید. یک اقتصاددان در Morgan Stanley به نام Ercan Erguzel می‌گوید: «این مسئله امسال هم می‌تواند بدتر شود، طبق صحبت ما با نمایندگان بخش، این احساس را داریم که شمار گردشگران روس در سال ۲۰۱۶ به زیر یک میلیون نفر سقوط می‌کند».