کتابخانه‌های صحرایی فراموش شده شینگتی

محبوبه رستمی | شنبه, ۸ اسفند ۹۴ ساعت ۱۴:۳۰

شینگتی زمانی شهر پررونقی با ۲۰۰,۰۰۰ نفر جمعیت بود که امروزه تنها چند هزار ساکن دارد. همزمان با ناپدید شدن تدریجی این شهر در زیر شن‌ها، برخی از آخرین خانواده‌های باقی مانده با ناامیدی به گنجینه‌ی گران‌بهای خود (یکی از بهترین مجموعه‌ی باستانی اسلامی نسخه‌های خطی) چسبیده‌اند. در ادامه با کجارو همراه باشید تا نگاهی  به این شهر پر رمز و راز بیندازیم.

شهر باستانی و کویری شینگتی (Chinguetti) در کشور موریتانی، روی لبه‌ی غربی صحرا (بیابان بزرگ آفریقا) قرار دارد و از زمان تاسیس در بیشتر از دو قرن قبل تا کنون تغییرات کمی را به خود دیده است. خانه‌های این شهر هنوز هم از خشکه چینی متمایل به قرمز و گِل با سقف‌های مسطح چوبی ساخته می‌شود. دیواره‌های سنگی با پنجره‌های کوچک و درهایی که چوبشان از درختان اقاقیای باستانی (این درخت‌ها مدت مدیدی است که دیگر در این ناحیه وجود ندارد) بریده شده است،  تزئین شده‌اند. تعداد زیادی از این خانه‌ها امروزه خرابه‌ای بیش نیستند و مالکان برای فرار از پیش‌روی شن و ماسه‌ی صحرای بزرگ آفریقا خانه‌ها را خالی کرده‌اند. 

شهر شینگتی در تقاطع چند مسیر تجاری صحرای بزرگ آفریقا واقع شده و در قرن یازدهم میلادی  مرکز تجاری مهمی بوده است. کاروان‌سراهای صحرایی که به عنوان واحه‌ای شهری  استفاده می‌شد، محلی برای فروختن اجناس و استراحت کردن هزاران شتر بود. بعدها این مکان به محلی برای تجمع زائران مکه تبدیل شد.  با عبور هزاران انسان باسواد از این مکان، تبادل ایده‌های دینی و علمی باعث افزایش شهرت این شهر کوچک شد. در واقع محلی که زمانی تنها نقطه‌ای برای توقف بود، به سرعت تبدیل به مقصدی شایسته شد. به مدت چندین قرن، مردم سراسر غرب آفریقا، برای یادگیری مذهب، ستاره‌شناسی، ریاضیات، علم طب و قانون به شینگتی سفر می‌کردند.

گفته می‌شود نیم قرن قبل، ۳۰ کتابخانه با کتاب‌های کمیاب چرمی باستانی و هزاران  نسخه‌ی خطی در اینجا وجود داشته و امروزه از این تعداد، تنها ۵ کتابخانه باقی مانده است. برخی از خانواده‌هایی که گنجینه‌های ادبی خود را برای نسل‌ها حفظ کرده‌اند، از  این کتابخانه‌های شخصی نگهداری می‌کنند. متاسفانه این آثار گران‌بها به دلیل قرار گرفتن در قفسه‌های باز، در آب و هوای بیابانی، رفته رفته فاسد و خراب می‌شوند.

دولت موریتانی برای حفظ این آثار ارزشمند تلاش می‌کند تا نسخه‌های خطی را که در اختیار نگهدارندگان محلی است، جمع‌آوری کند. اما خانواده‌ها از دادن این گنجینه‌ها به دولت امتناع می‌کنند؛ چون نگهداری این آثار را افتخاری برای خود می‌دانند.

سیف‌الاسلام، مدیر دبیرستان محلی که ۷۰۰ جلد کتاب خاک خورده در مجموعه‌اش دارد، در دفاع از این رفتار خانواده‌های شینگتی می‌گوید:

آیا شما حاضر هستید از دست و پایتان جدا شوید؟

با این حال، این کتابخانه‌دارها مشتاق‌ هستند تا مجموعه‌ی خودشان را به گردشگرانی که به اندازه‌ی کافی کنجکاو هستند، نشان دهند.

تخمین زده می‌شود حدود ۳۳,۰۰۰ نوشته‌ی قدیمی در کشور موریتانی وجود داشته باشد، اما تنها چند هزار نسخه از این نوشته‌ها تمیز و در موزه‌ی ملی این کشور نگهداری می‌شود.

منبع: amusingplanet

مطالب مرتبط:

دیدگاه