روزشمار: ۲۱ آبان؛ تولد «نيما يوشيج» پدر شعر نو ايران

علی اسفندیاری، مردی که بعدها به «نیما یوشیج» معروف شد، در بیست‌ویکم آبان‌ماه سال ۱۲۷۶ در یوش متولد شد. اگرچه سراسر عمرش در سایه مرگ مدام و سختی سپری شد، اما توانست معیارهای هزارساله شعر فارسی را که تغییرناپذیر و مقدس و ابدی تصور می‌شد، با شعرها و رای‌های محکم و مستدلش، تحول بخشد. او در همان دهکده‌ای که متولد شد، خواندن و نوشتن را نزد آخوند ده یاد گرفت.

نوشته‌های نیما یوشیج را می‌توان در چند بخش مورد بررسی قرار داد: ابتدا شعرهای نیما؛ بخش دیگر، مقاله‌های متعددی است که او در زمان همکاری با نشریه‌های آن دوران می‌نوشته و در آن‌ها به چاپ می‌رسانده است؛ بخش دیگر، نامه‌هایی است که از نیما باقی مانده است. این نامه‌ها اغلب، برای دوستان و هم‌فکران نوشته می‌شده است و در برخی از آن‌ها به نقد وضع اجتماعی و تحلیل شعر زمان خود می‌پرداخته است؛ از جمله در نامه‌هایی که به استادش «نظام وفا» می‌نوشته است.

وی در زندگی‌نامه خود نوشته، زندگی بدوی من در بین شبانان و ایلخانان گذشت كه به هوای چراگاه به نقاط دور ییلاق قشلاق می‌كردند وشب‌ها بالای كوه‌ها ساعت‌های طولانی دور هم جمع می‌شدند.

از تمام دوره بچگی خود من به‌جز زد و خوردهای وحشیانه و چیزهای مربوط به زندگی كوچ‌نشینی و تفریحات ساده آن‌ها در آرامش یكنواخت و كور و بی‌خبر از همه جا چیزی به خاطر ندارم.

نیما در دنباله زندگی‌نامه خود می‌افزاید:

در همان دهكده كه من متولد شدم خواندن و نوشتن را نزد آخوند ده یاد گرفتم. او مرا در كوچه دنبال می‌كرد و به باد شكنجه می‌گرفت، پاهای نازک مرا به درخت‌های ریشه و گزنه‌دار می‌بست و با تركه می‌زد و مرا به از بر كردن نامه‌هایی كه معمولا اهل خانواده دهاتی به هم می‌نوشتند می‌كرد. اما یک سال كه به شهر آمده بودم اقوام نزدیکم، مرا به همپای برادر از خود كوچكترم «لادبن» به یک مدرسه كاتولیک واداشتند.

نیما تا ۱۲ سالگی در «یوش» بود و بعد از آن به تهران آمد، دوره دبستان را در مدرسه «حیات جاوید» گذراند. پدر علی شب‌ها به وی «سیاق» می‌آموخت و مادرش كه حكایاتی از «هفت پیكر» نظامی و غزلیاتی از حافظ حفظ داشت را به وی می‌آموخت.

نیما در سپیده ‌دم جوانی به دختری دل باخت و این دلباختگی طلیعه حیات شاعرانه او شد. بعد از شكست در این عشق به سوی زندگی خانوادگی شتافت و عاشق صفورای چادرنشین شد و منظومه جاودانه «افسانه»‌ را پدید آورد.

پدر نیما از ازدواج وی با صفورا راضی بود، اما صفورا حاضر به آمدن به شهر نشد و ناگزیر از هم جدا شدند و دومین شكست او را از پای درآورد. او در جایی گفته است:

مایه اصلی اشعار من رنج من است.

نیما بعد از فراغت از تحصیل در مدرسه «سن لویی» به كار در وزارت دارایی پرداخت، اما بعد از مدتی از این كار دست كشید. نیما در نتیجه آشنایی با زبان فرانسه با ادبیات اروپایی آشنا شد و ابتكار و نو‌آفرینی را از این رهگذر كسب كرد و به‌عنوان یكی از پایه‌های رهبری سبک نوین قرار گرفت.

آثار نیما عبارت‌اند از: «تعریف و تبصره و یادداشت‌های دیگر»، «حرف‌های همسایه»، «حکایات و خانواده سرباز»، «شعر من»، «مانلی و خانه سریویلی»، «فریادهای دیگر و عنکبوت رنگ»، «قلم‌انداز»، «کندوهای شکسته»، «نامه‌های عاشقانه» و ...

نیما علاوه بر شکستن برخی قوالب و قواعد، در زبان قالب‌های شعری تاثیر فراوانی داشت. او در قالب غزل، به‌عنوان یکی از قالب‌های سنتی نیز تاثیرگذار بوده؛ به‌طوری که عده‌ای معتقدند غزل بعد از نیما شکل دیگری گرفت و به‌گونه‌ای کامل‌تر راه خویش را پیمود.

خانه نیما یوشیج

خانه نیما یوشیج در روستای یوش، مربوط به دوره قاجاریه است. یوش، روستایی از توابع بخش بلده شهرستان نور در استان مازندران یا به عبارتی هفت کیلومتری بلده واقع شده است. این خانه به‌لحاظ اینکه یکی از شعرای مشهور کشورمان در آن می‌زیسته، از ارزش فرهنگی بالایی برخوردار است.

خانه نیما، دارای پلان معمولی تیپ قاجاریه است. سردر ورودی این بنا به تاریخ ۱۱۲۸ است اما در شیر سرنمای قسمت شمالی آن تاریخ ۱۱۳۶ قید شده است. جبهه شمالی این خانه دارای یک ارسی پر ارزش با طرح گره‌چینی پرکار است و اتاق‌های طرفین ارسی و دارای ۶ نورگیر مشبک چوبی با طرح‌های جالب است. این بنا دارای ۳ ورودی، شاه‌نشین و اتاق‌های زیادی است. خانه نیما یوشیچ با داشتن آجرکاری و گچ‌کاری‌های زیبا از جاذبه‌های گردشگری استان مازندران به شمار می‌آید.

عمده مصالح به کار رفته در این بنا خشت و گل و چوب است و روکار نما نیز گچ‌بری است. این خانه یک بار در سال ۱۳۷۰ مورد مرمت قرار گرفت و در سال ۱۳۷۳ توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شد و مجددا در سال ۱۳۷۵ مرمت اساسی شد.

علی اسفندیاری، مردی که بعدها به «نیما یوشیج» شهرت یافت، در سال ۱۲۷۶ در این خانه متولد شد. خانه نیما یوشیج توسط پدربزرگ وی در استان مازندران، شهرستان نور، بخش بلده، روستای یوش ساخته شده است.

نیما در خصوص این خانه گفته بود:

پدربزرگ من برای من قصر و قلعه ساخته است نه خانه. دیوارهای منقش، سقف‌های منبت‌کاری شده و ... 

این شاعر بزرگ، در حالی که به‌علت سرمای شدید یوش، به ذات‌الریه مبتلا شده بود، برای معالجه به تهران آمد؛ معالجات تاثیری نداشت و در تاریخ ۱۳ دی‌ماه ۱۳۳۸، درگذشت. در ابتدا او را در تهران دفن ‌کردند. اما در سال ۱۳۷۲ طبق وصیتش، پیکرش را به یوش برده و در حیاط همین خانه که محل تولدش نیز بود، به خاک ‌سپردند.

خانه نیما یوشیج در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۸۰۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

روستای یوش

روستای یوش از ییلاقات بسیار خوش آب و هوای استان مازندران است که چهارده چشمه دارد. روستای یوش دارای باغ‌های گردو، فندق، گیلاس و زردآلو است. از شواهد و قرائن موجود قدمت این روستا به دوره ساسانیان باز میگردد که آتشکده رو به ویرانیِ «کیا داود» در حوالی یوش نیز شاهدی است بر این مدعا. ناصرالدین شاه قاجار نیز برای تفریح و شکار در این روستا اقامت داشته و از این روستا به‌عنوان مکانی مفرح و خرم نام برده است.

هرچند سفر به یوش بلده بسیار جذاب است اما مناظرموجود در مسیر و دیدن حیوانات مختص این منطقه شما را هیجان زده خواهد کرد. البته با توجه به آب و هوای سرد یوش در زمستان توصیه می‌شود،‌ شاید بهتر باشد که زودتر به برنامه‌ریزی سفر خود اقدام کنید. بهترین فصول بازدید از این منطقه، بهار، تابستان و ماه‌های ابتدای پاییز است. با پشت سر گذاشتن چند روستا به یوش می‌رسیم، روستایی زیبا که علاوه بر طبیعت زیبا آثار تاریخی و مذهبی از جمله باغ شاه، مقبره سید امین و سیدجلال در نزدیکی قبرستان قدیمی و سنگ سیاه رنگ معروف به اسب زین را در خود جای داده است.

بافت کلی روستای یوش به‌صورت مجتمع و توده‌ای، در قسمت جنوب غربی روستا متمرکز است. خانه‌ها به‌صورت پلکانی در پای کوه ساخته شده‌اند و جهت آن‌ها رو به قبله، یعنی جنوب و شرق است. مصالح اصلی دیوارها در قدیم خشت و گل و امروزه بلوک، آجر و سیمان است. در گذشته سقف ها تخت و با تیرهای چوبی و کاه‌گل پوشانده می شدند، اما امروزه با استفاده از حلب و آلومینیوم پوشش سقف به‌صورت شیروانی ساخته می‌شود. یوش دارای تابستان‌های گرم و خنک و زمستان‌های بسیار سرد است گاهی تا ارتفاع یک متر در این ناحیه برف می‌نشیند. خانه نیما که بازسازی و مرمت شده در پیچ‌وخم کوچه‌ای خاکی قرار دارد.

در همین روز:

• آغاز انقلاب بزرگ سوسیالیستی روسیه (۱۲۹۶ شمسی)
• اشغال شهر ساوه توسط قوای روس در جريان جنگ جهانی اول (۱۳۳۴ قمری)
• تولد «خورشيد جی كاما» ايران‌شناس هندی (۱۸۲۹ میلادی)
• امضای قرارداد ترک مخاصمه و پايان جنگ جهانی اول (۱۹۱۸ میلادی)
• روز ملی و اعلام استقلال كشور آفريقایی «آنگولا» از استعمار پرتغال (۱۹۷۵ میلادی)