ارسی ها اوج هنر شیشه و چوب

عکس از: سایت چیدانه

ارسی سازی از هنرهایی است که رو به فراموشی گذاشته و هنرمندان ارسی‌ساز که تعداد آن‌ها از انگشتان دست تجاوز نمی‌کند، بیشتر به مرمت در و پنجره‌های قدیمی مشغول هستند، حدیث ارسی حکایت غم‌انگیز دیگری است از هنرهای سنتی این رشته مشتمل بر هنرهای چون گره‌سازی، قواره‌بری، پارچه‌بری، مشبک، درودگری، شیشه‌بری و غیره است که هرکدام نا‌گفته‌های فراوان دارند. در و پنجره‌های مشبک با شیشه‌های رنگی در عین حال که حفاظ مناسبی در برابر آفتاب گرم و تابان ایران به حساب می‌آید ، نور را در رنگ‌های متنوع و متعدد منعکس می‌کنند که این تنوع جلوه‌ای خاص به تزیینات وابسته به بنا می‌بخشد.

ارسی خانه امیر لطیفی ، گرگان ، قاجاریه عکس از سایت : arganmemari

قدیمی‌ترین آثار ارسی‌سازی در ایران مربوط است به عصر صفویه که در نقاط مختلف کشور و در بناهای مربوط به این عصر دیده شده است. ارسی‌سازی پس از تلفیق با هنر قواره‌بری که در عصر قاجار اتفاق می‌افتد، اوج و عظمتی دو چندان می‌یابد. متاسفانه این‌گونه هنرها با ورود آهن رو به نابودی گذاشته و گستردگی پیشین خود را از دست داده‌اند .

باغ دولت‌آباد یزد عکس از : wikimedia

ورود در و پنجره‌های فلزی، صنایع ظریف نجاری را از میان برده و نجاران ناچار برای امرار معاش‌، زندگی نجاری خویش را رها کرده و هرچه تخته ساخته بودند، عاقبت کارگاه‌های خود را با آن تخته کردند. این هنرمندان در منتهای دیانت و قناعت و حوصله، با کمترین امکانات (تیشه، اره، رنده و سوهان) با نیروی عقل سلیم خود زیبایی وصف ناشدنی آفریدند که قلم و زبان از توصیف آن عاجز اند. هنر نازک‌کاری (ارسی‌سازی) هنری ریزه‌کاری و نقش و نگار است که این ‌هنر از گذشته دور تابه‌حال نقش ویژه‌ای در میان افراد داشته و انتظار می‌رود، ‌که در آینده دور پررونق‌تر شده و روز‌ به‌‌روز بر زیبای آن افزوده شود.

ارسی، ارگ کریم خان زند عکس از :ویکی پدیا

کار با چوب به‌طور عمده به شش رشته نجاری، ‌نجاری نازک‌کاری، منبت‌کاری، معرق‌کاری و خاتم‌کاری تقسیم می‌شود که ‌هرکدام زیبای خاص خود را دارد، یکی از رشته‌های کهن و زیبای کار با چوب‌، ‌نجاری نازک‌کاری یا اروسی‌‌سازی است.

عکس از: ویکی پدیا

در هنر اروسی‌سازی هیچ میخ و ‌چسبی به کار نمی‌رود و تمام نقش و نگار‌های آن به‌وسیله اتصالات ظریف ‌چوب (کام و زبانه) به هم وصل می‌شوند. برای این کار ابتدا طرح اولیه با ‌اطلاعاتی از هندسه و مثلثات روی کاغذ تهیه می‌شود و سپس با دقت و ظرافت ‌فراوان چوب‌ها بریده می‌شود و شیشه‌ها با مهارت خاصی کنار هم چیده می‌‌شود و تمام اتصالات با فنون زیبای نجاری به هم متصل می‌شوند. صنعت نجاری هنگامی‌ که با هنر ‌طراحی و ظرایف نازک‌کاری (ارسی سازی) تلفیق شود، حاصل آن پدیده‌ای زیبا و جذاب است ‌که اروسی یکی از این پدید‌ه‌ها است. هنر اروسی‌سازی پیوندی بین ‌نازک‌کاری چوب ، شیشه‌بری و نجاری و طراحی است .

اروسی‌ها دارای نقش‌های متعددی است که دو نوع آن بیشتر از همه در استان ‌کردستان رایج و متداول بوده است.

عکس از: ویکی پدیا ، تکیه معاون الملک،کرمانشاه

همان طور که از اسم آن پیدا است نقشی است که در اکثر کشورهای اسلامی ‌رایج ‌است و خارجیان آن را به مردم مسلمان نسبت می‌دهند و نقش اصلی آن را از ‌گیاهان گرفته‌اند و در نقش‌های قالی و نقاشی‌های مختلف نیز دیده شده است .

منبع عکس: سایت darnia

این نقش دارای نقوش هندسی شکل است که به مرور زمان در دنیای اسلام رایج ‌شده و در کاشی‌کاری‌ها و آجرنماهاکاربرد فراوانی دارد و کل کار با هندسه و ‌مثلثات آمیخته شده است.‌ هریک از نقش‌های اصلی که شامل ‌نقش اسلیمی ‌و گره‌چینی است خود دارای نقش‌هایی فرعی است که در این ‌میان‌، نقش جقه اهمیت بیشتری از بقیه دارد .‌

نقش هندسی کاخ چهلستون قزوین عکس از سایت: arganmemari

جقه به‌معنای درخت سرو است که مظهر آزادی است و شکل تقریبی آن را به ‌صورت درخت سرو فرض می‌کنند و سر نقش به‌صورت خمیده است و بدین ‌معناست که مرد آزاده و آزاد فقط در مقابل معبود سر تسلیم فرود می‌آورد.

تامین نور فضای درونی در معرض دید قرار دادن فضای بیرونی کاهش شدت تابش نور آفتاب و گرما ایجاد زیبایی در نمای ساختمان حفظ حریم و محرویت فضای بیرون دور کردن حشرات مزاحم (شیشه های رنگی پنجره های ارسی) با ایجاد نورهای رنگارنگ باعث دور شدن و خارج شدن حشرات مزاحم از فضای بیرونی اتاق‌های دارای پنجره‌های ارسی می‌شوند .

عکس از: ویکی مدیا

این نوع پنجره‌ها باعث می‌شوند نور خورشید به‌اندازه کافی وارد فضای اتاق شود، نه کمتر نه بیشتر .

از نظر روان‌شناسی رنگ‌های مختلف این شیشه‌ها و ایجاد نورهای هم رنگشان روی انسان تاثیرات مختلفی می‌گذارد که هر رنگ کنار رنگ دیگر شدت این تاثیر را خنثی می‌کند و مقدار مناسب آن را تنظیم و تعدیل می‌کند. بیشتر رنگ‌های استفاده شده در شیشه‌های ارسی رنگ‌های لاجوردی قرمز سبز و زرد هستند و هرکدام به‌تنهایی یک تاثیر روان‌شناختی مجزایی دارند .

عکس از فرزاد منتی

سطح پنجره‌های ارسی را با استفاده از انواع نقش‌های گوناگون گره‌سازی و با شیشه‌های رنگین و ساده می‌آراستند و ترکیب‌های بدیعی پدید می‌آورند و بدین صورت هماهنگی بین این شبکه‌های هندسی و نورهای رنگی باعث ایجاد زیبایی دلپذیری می‌شود .

ناپسند دانستن تقلید از نقش‌ها و صورت‌های انسانی و حیوانی در نقاشی و سایر هنرهای تصویری و تجسمی به‌تدریج موجب شد که تقلید از طبیعت در فرهنگ بسیاری از هنر‌های تحت‌تاثیر مبانی فکری اسلامی چندان مورد توجه قرار نگیرد و جایگاه والایی نیابد. به همین جهت هنرمندان به ترکیب‌های هندسی و انتزاعی توجه بسیار کردند.

مسجد نصیر الملک عکس از: ویکی پدیا

از آنجایی که معماری ما دارای خاصیت درون‌گرایی است ، از این جهت تمامیت اجزا در پی درون‌گرایی را خواهند داشت. پنجره‌های ارسی همچنین باعث محدود کردن دید از بیرون به درون خانه و ایجاد محرمیت می‌شود .

عمارت مسعودیه عکس از: محمد هیئتیان

اگر قطعات یک گره نسبت به هم زوایای مختلف یا متعدد پیدا کند، جابه‌جایی صوتی ایجاد می‌کند و در این جابه‌جایی تابع قوانین علم آکوستیک است. فرم‌های شش وجهی نیز دارای خواص صوتی هستند و از کاربرد صوتی شش وجهی در طبیعت می‌توان کندوی زنبور عسل را مثال آورد که دقیقا عمل انتقال صوت یا رزونانس را انجام خواهد داشت.

عکس کاوراز: سایت niavaranmu، ارسی کاخ صاحبقرانیه