روزشمار: ۲۰ مهر؛ روز بزرگداشت حافظ ملقب به لسان الغیب
بیستم مهرماه روز بزرگداشت حافظ است. در این روز جشن‌ها و برنامه‌های ملی و بین‌المللی فرهنگی متنوعی در شیراز و سایر نقاط جهان برگزار می‌شود. این روز در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران با عنوان روز بزرگداشت حافظ ثبت شده است.
مقاله مرتبط:
خواجه شمسالدين محمد حافظ شيرازی در حدود سال ۷۲۶ قمری در شيراز به دنيا آمد. پدرش بهاءالدین، بازرگان و مادرش اهل كازرون بود. پس از مرگ پدر، شمس الدین كوچک نزد مادرش ماند و در سنین نوجوانی به شغل نانوایی پرداخت. در همین دوران به كسب علم و دانش علاقه‌مند شد و به درس و مدرسه پرداخت. بعد از تحصیل علوم، زندگی او تغییر كرد و در جرگه طالبان علم درآمد و مجالس درس علمای بزرگ شیراز را درس كرد. او به تحقیق و مطالعه كتاب‌های بزرگان آن روزگار از قبیل «كشاف زمخشری»، «مطالع‌الانظار قاضی بیضاوی» و «مفتاح‌العلوم سكاكی» و امثال آن‌ها پرداخت. همچنین در مجالس درس «قوام‌الدین ابوالبقا عبدالله بن محمود بن حسن اصفهانی شیرازی» نیز حضور داشت.
او تفسير قرآن، حكمت و ادبيات عرب را به‌خوبی می‌دانست و چون قرآن را با چند روايت و قرائت حفظ كرده بود، به حافظ شهرت يافت. حافظ با الهام گرفتن از آموزههای اسلامی و مفاهيم قرآنی و بكارگيری استعارات و كنايات منحصربه‌فرد، توانست نابترين غزلهای تاريخ ادبيات ايران را بسرايد.
اهميت حافظ در آن است كه توانست مضامين عرفانی و عشقی را به‌نحوی در نیز آميزد كه از دو شيوه غزل عارفانه و عاشقانه، سبک واحد و جديدی به وجود آيد. اين شاعر استاد، افكار خود را با الفاظ بسيار زيبا و با توجه به صنايع لفظی بيان كرده و بر اثر قدرت فراوان خود در سخنوری، غالباً مضامين عالی و معانی بسيار در ابيات كوتاه گنجانيده است. تركيباتی كه حافظ در اشعار خود آورده، غالباً تازه، بديع و بیسابقه است و حافظ در ساختن اين تركيبات، نهايت قدرت و كمال ذوق و لطافت طبع خود را نشان داده كه كمتر شاعری از اين حيث با او قابل مقايسه است.
حافظ به سفر علاقه‌ای نداشت و چون دلبستگی خاصی به شیراز داشت تقریبا تا آخر عمر از شیراز خارج نشد و تنها یک بار به شهر یزد سفر كرد ولی به خاطر ملالت از یزد و یزدیان به شیراز بازگشت:
دلم از وحشت سكندر بگرفت
رخت بربندم و تا ملک سلیمان بروم
همچنین، به دعوت «سلطان محمود دكنی» راهی دكن شد ولی در جزیره هرمز گرفتار طوفان شد و به همین دلیل سفر خود را آغاز نكرده به پایان برد و به شیراز بازگشت.
این نكته را نباید فراموش كرد كه عهد حافظ با آخرین مراحل تحول زبان فارسی و فرهنگ اسلامی ایران مصادف بود. از این روی زبان و اندیشه او در مقایسه با استادان پیش از وی به ما نزدیک‌تر است و به این سبب است كه ما حافظ را بیشتر از شاعران خراسان و عراق درك می كنیم و سخن او را بیشتر می‌پذیریم.
از نكات قابل‌توجه درباره دیوان حافظ، رواج «فال گرفتن» از آن است كه سنتی تازه نیست و از دیرباز در میان آشنایان شعر او متداول بوده است و چون در هر غزلی از دیوان حافظ می‌توان بیتی را حسب حال فال‌گیرنده یافت، او را «لسان‌الغیب» لقب داده‌اند.
اين شاعر پرآوازه ايران زمين در سال ۷۹۲ هجری قمری دار فانی را وداع گفت.
آرامگاه حافظ در شهر شیراز و در منطقه حافظیه در فضایی آکنده از عطر و زیبایی گل‌های جان‌پرور، درآمیخته با شور اشعار خواجه، واقع شده است. امروزه این مکان یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری به شمار می‌رود و بسیاری از مشتاقان شعر و اندیشه حافظ را از اطراف جهان به این مکان می‌کشاند.
در زبان اغلب مردم ایران، رفتن به حافظیه معادل با زیارت آرامگاه حافظ شده است. اصطلاح زیارت که بیشتر برای اماکن مقدسی نظیر کعبه و بارگاه امامان به‌کار می‌رود، به‌خوبی نشانگر آن است که حافظ چه چهره مقدسی نزد ایرانیان دارد. برخی از معتقدان به آیین‌های مذهبی و اسلامی، رفتن به آرامگاه او را با آداب و رسوم مذهبی همراه می‌کنند. از جمله با وضو به آنجا می‌روند و در کنار آرامگاه حافظ به نشان احترام، کفش خود را از پای بیرون می‌آورند. سایر دل‌باختگان حافظ نیز به این مکان به‌عنوان سمبلی از عشق راستین و نمادی از رندی عارفانه با دیده احترام می‌نگرند.
بر سر تربت ما چون گذری همت خواه که زیارتگه رندان جهان خواهد بود
مشهور است که امروز در خانه هر ایرانی یک دیوان حافظ یافت می‌شود. ایرانیان طبق رسوم قدیمی خود در روزهای عید ملی یا مذهبی نظیر نوروز بر سر سفره هفت‌سین، یا شب یلدا، با کتاب حافظ فال می‌گیرند. برای این کار، یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر را به‌خوبی بخواند یا کسی که دیگران معتقدند به اصطلاح خوب فال می‌گیرد ابتدا نیت می‌کند، یعنی در دل آرزویی می‌کند. سپس به‌طور تصادفی صفحه‌ای را از کتاب حافظ می‌گشاید و با صدای بلند شروع به خواندن می‌کند. کسانی که ایمان مذهبی داشته باشند هنگام فال گرفتن فاتحه‌ای می‌خوانند و سپس کتاب حافظ را می‌بوسند، آنگاه با ذکر اورادی آن را می‌گشایند و فال خود را می‌خوانند.
گوته، نابغه‌ترین ادیب آلمانی، «دیوان غربی-شرقی» خود را تحت تأثیر «دیوان حافظ» سرود، و فصل دوم آن را با نام «حافظ‌نامه» به اشعاری در مدح حافظ اختصاص داد.
یکی دیگر از شاعران و فیلسوفان نام‌آور آلمان، نیچه، نیز در دیوان «اندرزها و حکمت‌ها»، یکی از شعرهای خود را با نام «به حافظ (آوای نوشانوش، پرسش یک آبنوش)» به او تقدیم کرده است.
هرساله در تاریخ ۲۰ مهرماه مراسم بزرگداشت حافظ در محل آرامگاه او در شیراز با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار می‌شود. مطابق تقویم رسمی ایران این روز روز بزرگداشت حافظ نامیده شده است. عمده برنامه‌های این روز شامل شب شعر، گل‌افشانی آرامگاه حافظ، نمایش و رونمایی از دیوان‌های شعر حافظ، نورافشانی و غیره است.
در همین روز:
- تولد شاعر نامدار ايرانی، حكيم «ابوالقاسم فردوسی» در طوس (۳۱۳ شمسی)
- روز ملی كاهش آثار بلايای طبيعی (۱۳۷۳ شمسی)
- سيل شديدی در رشت جاری شد و پل سياه‌رود بين شهر و رودبار را به كلی منهدم و راه عبور را مسدود کرد. (۱۳۰۸ شمسی)
- روز اسكان معلولين و سالمندان
- تاسوعای حسينی (۶۱ قمری)
- زلزله شديد شهر كلكته هند را ويران و ۳۰۰ هزار تن را كشت. (۱۷۳۷ میلادی)
- آغاز جنگ استعماری هلند و انگليس در آفريقای جنوبی (۱۸۹۹ میلادی)
- روز جهانی دختربچه‌ها
دیدگاه