شناسایی ۲۰محوطه باستانی در دره شهر
فصل پنجم بررسی و شناسایی باستان‌شناسی شهرستان دره‌شهر ایلام، به شناسایی ۲۰ محوطه باستانی انجامید که قدیمی‌ترین آن‌ها به دوره مس سنگی تعلق دارد.
به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، خداکرم مظاهری سرپرست فصل پنجم بررسی و شناسایی باستان‌شناسی شهرستان دره‌شهر ایلام این مطلب را در جلسه گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد، مطرح کرد و گفت:
محدوده جغرافیایی که در این فصل مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت، به یک حوزه جغرافیایی مشخص محدود نمی‌شود بلکه صرفاً در راستای تکمیل بررسی‌های قبلی و بررسی محدوده‌های جاافتاده و بررسی‌نشده انجام گرفت .این محدوده که در حوزه شهرستان دره‌شهر از توابع استان ایلام واقع است، کاملا کوهستانی بوده و دربرگیرنده دامنه‌های شمالی کبیرکوه، تنگه‌ها و پشته‌های کبیرکوه در منطقه مورد مطالعه بوده که سرحدات جنوبی و غربی این شهرستان را در بر می‌گیرد.
به گفته این باستان‌شناس، از نظر جغرافیای طبیعی، حوزه مورد مطالعه حوزه‌ی یکنواختی نیست و سراسر آن کوهستانی بوده و در واقع شامل دامنه‌ها، تنگه‌ها و پشته‌های کبیرکوه (نواحی جنوبی و غربی بخش بدره و منتهی الیه غربی بخش مرکزی) است.
او، شناسایی، مطالعه و معرفی آثار باستانی، تهیه و تدوین جدول گاه‌نگاری و تعیین نوع و شکل توزیع آثار باستانی حوزه مورد مطالعه را از اهداف این طرح اعلام کرد و گفت:
شناسایی و بیان نقش اوضاع جغرافیایی و شرایط زیست‌محیطی منطقه در شکل‌گیری نقاط باستانی این حوزه، تهیه و تدوین مدارک لازم برای ثبت آثار باستانی شاخص منطقه در فهرست آثار ملی کشور، تهیه نقشه باستان‌شناسی منطقه و تبیین، تحلیل و توضیح اوضاع فرهنگی-اجتماعی این منطقه در دوره‌های گذشته از دیگر اهداف این طرح بوده‌است.
ناهموار و صعب‌العبور بودن محدوده مورد مطالعه، سنگلاخی بودن سطح محوطه‌های باستانی و فراوانی قطعات ریز و درشت لاشه و قلوه‌سنگ، رطوبت فراوان پادامنه‌ها، کمبود مواد فرهنگی منقول در سطح محوطه‌های شناسایی‌شده و ...را از مشکلات پیش روی این مطالعه عنوان کرد. از آنجایی که بیشتر محل‌های شناسایی‌شده در زمره محل‌های مرتبط با استقرار کوچ‌نشینی هستند، در بیشتر موارد، میزان فراوانی مواد فرهنگی منقول به‌ویژه سفال در سطح آن‌ها بسیار ناچیز بود و این موضوع باعث می‌شد که در برخی موارد نتوانیم به گاه‌نگاری مناسبی در مورد انباشت‌های فرهنگی مربوطه برسیم.
قدیمی‌ترین آثار شناسایی‌شده در این محوطه به دوره مس سنگی تعلق دارد. آثارشناسایی‌شده در این دوره در ۳ نقطه است.
یافته‌های حاصل از بررسی‌های باستان‌شناسی کرزا ۱ و ۲ نیز حاکی از شکل‌گیری استقرارهای فصلی در دوره مس سنگی در این نقاط است. طی بررسی‌ها در ۴ محوطه قبرستان پشته ارشت، گاوان، چناجافری و ترشک آثار فرهنگی دوره پارتی مشاهده شد که گویای مورد توجه بودن محل‌های یادشده در دوره ساسانی استدر .بیشتر محوطه‌های تاریخی استقرارهای فصلی مرتبط با زندگی کوچ‌نشینی شکل‌گرفته و فقط در گاوان استقرار دایمی بوده‌است .
به گفته این باستان‌شناس، از دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی، بقایای چند آسیاب آبی (مجموعه آسیاب‌های تنگ زید و مجموعه آسیاب‌های تنگ دربند)، یک سازه دیده‌بانی در مقابل غار رگه قلا (رگه قلا ۱) و سازه‌های در ارتباط با زندگی کوچ‌نشینی (زاغه‌های تنگ اناره هره و مجموعه تنگ گنجه) شناسایی شد که بیانگر اهمیت یافتن دوباره حوزه مورد مطالعه است.
در نتیجه بررسی‌های باستان‌شناسی ملاحظه می‌شود که وقفه‌های متعددی در توالی فرهنگی منطقه وجود دارد و شاید بتوان گفت که مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری چنین وضعیتی، کوهستانی و صعب‌العبور بودن منطقه و کمبود اراضی زراعی آن است.
در این محوطه ۳ مورد از آثار شناسایی‌شده شامل مجموعه آسیاب‌های تنگ زید، مجموعه آسیاب‌های تنگ دربند و زاغه‌های تنگ اناره هره، بقایای بناهای تاریخی و یک مورد مجموعه باستانی تنگ گنجه است. ۵ مورد غار و پناهگاه صخره‌ای شامل بزهله، چوله لو، رگه قلا ۱، رگه قلا ۲ و کرزا ۲، شناسایی شد که ۱ مورد از آثار قبرستان (قبرستان پشته ارشت) و ۱ مورد سنگ نوشته ( سنگ نوشته تنگ لارت ) هستند.
این باستان‌شناس با اشاره به اینکه ۱۲ مورد از آثار شناسایی‌شده را محل‌های باستانی مرتبط با استقرارهای کوچ‌نشینی تشکیل می‌دهد، افزود:
این وضعیت حاکی از این است که زندگی کوچ‌نشینی در منطقه از سابقه طولانی و اهمیت بالایی برخوردار بوده و از گذشته تاکنون نقش مهمی را در زندگی ساکنان منطقه ایفاء کرده است.
به گفته مظاهری این طرح، پرونده ۸ مورد از آثار مهم و باارزش فرهنگی- تاریخی شناسایی‌شده در جریان این تحقیق را برای ثبت در فهرست آثار ملی کشور تهیه کرد تا زمینه حفاظت بیشتر و همچنین تعیین عرصه و حریم این آثار فراهم شود.
منبع: خبرگزاری مهر
دیدگاه