جام سفال لپویی کنار گور چاله‌ای کشف شد

کامیار عبدی، سرپرست هیئت کاوش در تپه لپویی با بیان این مطلب تصریح کرد که کاوش در تپه لپویی به کشف گور چاله‌ای شامل تدفین از دوره لپویی، یک جام با سفال لپویی، آتشدان نعل اسبی، سازه حرارتی، تکه‌های ۲ خمره بزرگ و...منجر شد. او افزود:

به‌جز الگوی استقراری و سفال، دانش ما دربارۀ دورۀ لپویی عملاً نزدیک به صفر بود اما بر اساس لایه نگاری تطبیقی مشخص شد که دوره لپویی پس از دوره باکون و پیش از دوره بانش در دوره بندی پیش از تاریخ حوزه رود کر، یعنی حدود ۳۸۰۰ تا ۳۳۰۰ پیش از میلاد قرار داشت.

عبدی تصریح کرد:

در سال‌های اخیر با کاوش در محوطه های باستانی تپه مهرعلی دشت سده در شمال فارس و تل نورآباد و تل اسپید دشت نورآباد در غرب فارس تا اندازه ای به اطلاعات ما درباره دوره لپویی افزوده شده، منتهی برخی پرسشهای کلیدی درباره این دوره، از قبیل گاه‌نگاری مطلق، اقتصاد معیشتی، ساختار اجتماعی و تشکیلات سیاسی آن کماکان در هاله‌ای از ابهام بود.

به گفته وی، در مرحلۀ جدید «پروژۀ باستان شناسی فارس» پس از ده سال وقفه بعد از کاوش در ملیان در سال ۱۳۸۳بر اساس مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی با کمک دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت در مرداد و شهریور ۱۳۹۴ هیأتی عازم کاوش تپۀ لپویی شد. سرپرست هیئت کاوش در تپه لپویی اهداف اصلی این هیئت را، پیدا کردن مدارکی برای پاسخ مقدماتی به پاره‌ای از پرسش‌های پیش گفته و تعیین عرصه و حریم تپۀ لپویی ("تپۀ شنگولی" به لفظ محلی) به‌منظور جلوگیری از تخریب تنها تپۀ باقی مانده از مجموعه‌ای که سامنر در سال ۱۳۴۶ شناسایی و ثبت کرده بود اعلام کرد. او افزود:

کاوش در تپۀ لپویی در بیستم مرداد ۱۳۹۴ با گشودن یک تاشه (واژۀ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای "ترانشه") به ابعاد ۲ در ۵ متر به نام TT۱ آغاز شدو پس از زدودن خاک سطحی به عمق ۳۵ تا ۵۵ سانتی متر که محتوی قطعات سفال بود نهشتهای باستانی آشکار شد.

عبدی خاطرنشان کرد که با وجود تلاش و دقت فراوان به‌جز یک آتشدان نعل اسبی شکل چینه ای اثری از پدیدارهای معماری پیدا نشد و محدودۀ اطراف این آتشدان آکنده از خاک مخلوط با خاکستر بود که برای شناورسازی جمع آوری شد. او افزود:

لایۀ زیرین نهشتی متراکم از آوار فشرده با اندکی یافته‌های باستانی بود که سوای چند مکانه (واژۀ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای "لوکوس") در آن اثر دیگری پیدا نشد.

عبدی تصریح کرد :

در لایۀ زیرین آن سازۀ حرارتی دیگری با ساختاری کاملاً متفاوت پیدا شد که عبارت بود از لایه ای از خاکستر که روی آن به‌شکل نامرتب قطعات متعدد سنگهایی به اندازۀ تقریبی مشت انسان چیده شده بود.

وی با بیان اینکه قسمت زیرین این سنگها حرارت دیده و سوخته بود اما بر قسمت رویی آن‌ها اثری از سوختگی دیده نمی شداظهار داشت:

این شیوۀ تولید حرارت در محوطه های دورۀ نوسنگی متداول بوده، اما ادامۀ آن‌ها تا دورۀ لپویی پرسش برانگیز است.

او گفت:

نکته دیگر اینکه هیچ یک از سنگهای این مورد استفاده نشده و به حال خود رها شده بودند.

عبدی افزود:

در حدود ده متری شمال شرقی تاشۀ اول تاشۀ دوم (TT۲) به ابعاد ۲ در ۴ متر باز شد و پس از برداشتن لایۀ سطحی تکه های یک خمرۀ بزرگ آشکار شد که به دقت خاک‌برداری و تمام نهشت درون آن برای شناورسازی جمع آوری شد.

او تصریح کرد:

با توجه به اینکه چند قطعه سفال از همین جنس در دیوارۀ جنوبی تاشه مشاهده شد به گمان اینکه این تکه سفالها به این خمره تعلق دارند تاشه یک متر به‌سمت جنوب گسترش یافت، اما با خاک‌برداری در این محدوده مشخص شد که این تکه سفالها در واقع به خمره ای دیگر تعلق دارند که آن نیز به‌طور کامل خاک‌برداری و نهشت درونش برای شناورسازی جمع آوری شد.

عبدی خاطر نشان ساخت که به این امید که این دو خمرۀ بزرگ در کنار دیواری قرار دارند تاشه یک متر به‌سمت جنوب و شرق گسترش یافت، اما در اینجا نیز با وجود کنکاش فراوان به‌جز نهشت فشرده با اندکی یافته‌های باستانی به هیچ‌گونه پدیدار (واژۀ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای "فیچر") برنخوردیم. او اظهار داشت:

در روزهای پایانی فصل کاوش در گوشۀ شرقی-شمال شرقی تاشه پدیداری ظاهر شد که احتمالاً یک گور چاله ای است ودر جنب غربی گور یک جام به دست آمد که از سفال لپویی است و نشان می‌دهد که به احتمال زیاد گور نیز به این دوره تعلق دارد.

به گفته او اگر این پیش فرض ما درست باشد این نخستین تدفین از دورۀ لپویی است که تابه‌حال شناسایی شده و می‌تواند دریچه ای به روی این دورۀ ناشناخته در تاریخ ایران به روی ما بگشاید. بر اساس این گزارش‌، تپۀ لپویی در ارتفاع ۱۵۷۰متری ازآبهای آزاد در حدود ۱۰کیلومتری شرق رود کر و در فاصلۀ حدود ۲۰۰ متری شمال شهرک لپویی در بخش زرقان در فاصلۀ۳۰ کیلومتری شمال شیراز قرار دارد. جادۀ آسفالته شیراز به هرابال و بیضا از شمال تپه میگذرد و بخشهایی از تپه را از بین برده است.طول تپه در راستای شرقی-غربی ۱۴۰ متر و پهنای آن در راستای شمالی- جنوبی ۱۳۰ متر است و مساحت محوطه حدود ۲ر۱ هکتار و بیشترین ارتفاع آن از زمینهای اطراف اندکی بیش از یک متر است. این محوطه به شمارۀ ۱۶۷۰۳مورخ ۲۰/۶/۱۳۸۵در فهرست آثار ملّی ثبت شده است. زنده یاد ویلیام سامنر طی بررسیهای خود در حوزۀ رود کر در سال ۱۹۶۷ م (۱۳۴۶ ه . ش) مجموعه‌ای متشکل از چند محوطۀ باستانی کوچک بین۵/۰ تا ۵/۱هکتار در مرتع پایین دست روستای وقت لپویی را شناسایی کرد. از قرار معلوم اکثر این محوطه ها تک دوره ای و با سفال سرخرنگ بدون نقش بودند که این سفال پیشتر در دهۀ ۱۹۳۰ م(۱۳۰۹ه.ش) در لایه های به هم ریختۀ فوقانی تل باکون شناسایی و از سوی کاوشگران "باکون الف۵" نامگذاری شده بود. سامنر با بیان وجود ارتباطات لایه نگاشتی و گاهنگاشتی بین سنت سفالگری باکون و این سنت سفالگری، با توجه به ماهیت متفاوت سفال سرخرنگ لپویی آن را سبکی متفاوت از سفال شناخت و مرحله ای از دوره بندی پیش از تاریخ حوزۀ رود کر را با نام "لپویی" معرفی کرد. کاوش در تپه لپویی که در تاریخ ۲۰/۵ /۹۴ با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری شروع شده بود به اتمام رسید. منبع: هنر نیوز و ایران‌دیدار

_{عکس کاور از ایرنا (عکاس: نامشخص)}