درس‌های گردشگری از پیاده روی تاریخی اربعین ۹۴
از نقطه نظر کارشناسان و فعالان صنعت گردشگری، هر رویدادی که در کشور و حتی در دنیا رخ می دهد، از جنبه‌های سفر، تفریح و گردشگری قابل بررسی و تامل همه‌جانبه است. در واقع تئوریسین‌های گردشگری کشورها و طراحان مقاصد گردشگری، تلاش دارند تا با ظرفیت‌سازی طبیعی و غیر طبیعی از میراث‌های مادی و معنوی کشور خود، راهکاری برای ثروت آفرینی مولد از توانمندی‌های اقلیمی کشورشان ایجاد کنند. هر رویدادی می‌تواند در مختصات گردشگری و فضای فرصت‌آفرینی این حوزه مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. پیاده‌روی چندی پیش اربعین حسینی، یکی از آن مواردی است که باید به آن توجه کرد.
سامانه سماح سازمان حج، امسال شاهد ثبت نام میلیونی متقاضیان شرکت‌کننده در راهپیمایی عظیم اربعین بود. راهپیمایی که بازتاب بین‌المللی پیدا کرد و حیرت جهانیان را به همراه داشت.
در بزرگ‌ترین گردهمایی سالانه ایرانیان پیش از راهپیمایی میلیونی ۲۲ بهمن امسال، میلیون ها ایرانی دل داده به امام حسین(ع)، راهپیمایی اربعین حسینی را از مرزهای ایران به مقصد کربلای معلی برگزار کردند. این راهپیمایی باشکوه که از مدت‌ها قبل تدارک دیده شده بود، با همراهی صدها هزار زائر از کشورهای مختلف جهان نیز همراه شد. در واقع روزهای پایانی سال ۲۰۱۵ میلادی که یکی از سال‌های مهم اسلام هراسی در دنیا بود، شاهد گردهمایی بزرگ شیعیان در عراق شد، آن هم نزدیک مرزهای حغرافیایی گروهک تروریستی داعش که تحت سماح پدافند هوایی خاتم الانبیای ایران و همیاری نیروهای امنیتی دو کشور، بدون کمترین آسیبی برگزار شد.
این راهپیمایی بزرگ خودجوش غیر سازمان یافته، در بالاترین سطح تعامل میان افرادی که از ملیت‌های مختلف به سمت کربلا در حرکت بودند، صورت گرفت. پیر و جوان از قشرهای مختلف مردم، برای این راهپیمایی عظیم که در سال‌های اخیر بی سابقه گزارش شده بود، ثبت نام و بعضا بدون روادید در آن شرکت کردند. خیلی از مردمی که از ایران رفته بودند، هنگام سفر در شهرهای کشورمان به کمتر از اقامت در هتل ۴ ستاره راضی نیستند. اما در این راهپیمایی و سفر مذهبی و معنوی، خار مغیلان را به تن خریدند و غمی هم بر آن‌ها چیره نشد. آیا این همان ملتی نیست که برای گردش داخلی، نیازمند امکانات زیاد و انتظارات خاصی است که به حق هم هست؟ قطعا چرا. شاید در سال‌های آینده، با تسهیل در صدور روادید و ارتقای سطح کیفی و کمی برگزاری این رویداد بزرگ، قشرهای بیشتری از مردم در این راهپیمایی و حرکت تفریحی مذهبی خودجوش شرکت کنند. بنابراین، نمی توان این رویداد را فقط مختص به قشرهای خاصی از مردم در نقاط مشخصی از کشور نسبت داد.
از نقطه نظر گردشگری و مسائل مربوط به آن، ۱۰ درس مهم را می توان از راهپیمایی باشکوه اربعین حسینی دریافت که از فعالان علمی و آکادمیک این رشته دعوت می‌کنیم که برای موشکافی و بررسی ابعاد بیشتر این موضوعات در رونق گردشگری کشور، تلاش کنند. کجارو تلاش دارد تا بازتاب‌های داخلی و بین المللی رویدادهای ملی کشورمان را در صحنه گردشگری ایران، مورد واکاوی قرار دهد.
۱- بارز شدن مسئولیت اجتماعی مجموعه‌های فعال در عرصه گردشگری و سفر مانند بانک‌ها و موسسات خدماتی
بسیاری از سازمان‌های دولتی و خصوصی کشور، با استقرار موکب‌های خدماتی، طیف گسترده‌ای از خدمات در عرصه‌های مختلف را در اختیار زوار قرار دادند. مسئولیت اجتماعی (CSR) بسیاری از سازمان‌های ایرانی در عرصه حمایت از گردشگران داخلی و بین المللی می‌تواند مدیریت و در عرصه‌های دیگر استفاده شود. برای سال آینده، می‌توان بخش‌های فعال سازمان‌ها و موسسات دولتی را که داعیه مسوولیت اجتماعی دارند، بهتر و بیشتر در این وادی فعال کرد تا همیاری در فعالیت‌های عمومی به خصوص گردشگری را به عنوان شاخصی در سنجش رفتار سازمانی مراکز دولتی کشور در عرصه CSR دانست. قطعا، بحث CSR در گردشگری به خصوص گردشگری سبز، می‌بایست از نقطه نظر آکادمیک هم مورد نظر تئوریسین‌های این عرصه در کشور نیز قرار بگیرد تا در مقالات و پایان‌نامه‌های گردشگری ایران، شاهد انعکاس این موضوعات و ارائه راه حل‌ها باشیم.
۲- بالاترین سطح تعامل و همدلی بین اقشار مختلف مردم در این سفر تفریحی و مذهبی ۸۰ کیلومتری چند روزه
راهپیمایی اربعین، نشان داد که میلیون‌ها نفر با رویکرد مذهبی و حتی تفریحی، می‌توانند سازماندهی شده و در میان شهرها و روستاها و در سفر بیابانی، با کمترین چالش و مشکلی، لذت سفری پیاده و چند روزه را در اختیار داشته که شاید هیچ‌گاه نتوانند جای دیگری در دنیا، چنین تجربه ای را داشته باشند. بنابراین، سفرهای گردشی بین شهری و پیاده محور توسط ارگان‌های مختلف کشور با همیاری سازمان میراث فرهنگی، در بستر سفرهای خانوادگی و گروهی، قابلیت پیاده‌سازی دارد. تجربه اربعین نشان داد که می توان به موفقیت و کارایی چنین سفرهایی حتی با نیت‌های غیر مذهبی در قالب برنامه‌ریزی های گسترده ملی، امید بست. پیاده‌روی خانوادگی جمعه‌ها که توسط بسیج در استان‌ها هدایت می‌شود، تجربه موفق دیگری است.
۳- توانمندی نظام بانکی کشور در استقرار باجه‌های خودپرداز ارزی در طول مسیر
بانک ها توانستند باجه‌های بسیاری را برای خدمات رسانی مستقر و تجهیز کنند. این ظرفیت را می توان در میان شهرهای کشور برای خدمات رسانی بهتر به گردشگران ایرانی و بین‌المللی نیز مستقر نمود. خدمات‌دهی خوب بانک‌ها در حماسه گردشی اربعین، نشان داد که می توان از این تجربه و مدیریت میدانی، برای استقرار ظرفیت‌های بانکی در روستاها و جاده‌ها و مکان‌هایی که شاید نیاز به کارهای بانکی در فعالیت‌های پیاده‌روی بین شهرها باشد، استفاده کرد.
۴-امکان‌پذیر بودن پوشش اینترنتی کل مسیر و بارز شدن اهمیت اطلاع‌رسانی اینترنتی
اهمیت پوشش اینترنتی و اطلاع‌رسانی مجازی در این راهپیمایی عظیم، نمود عینی پیدا کرد. این تجربه به ما می‌آموزد که برای جذب گردشگر و تداوم اطلاع‌رسانی به آن و تسهیل صنعت گردشگری در کشورمان، پوشش وای فای سراسری ایران باید به قدرت ادامه یابد. توسعه گردشگری ایران در سال‌های آینده، بدون پوشش اینترنتی پرسرعت و گسترده در ایران، امکان پذیر نیست. باید در سال آینده، در مسیر توسعه توان گردشگری داخلی کشور، توسعه اینترنت وای فای را تقویت کرد و از اپراتورها خواست تا مکان‌های کم پوشش را تقویت کنند.
۵- اهمیت اطلاع‌رسانی اینترنتی در ثبت نام گردشگران و زائران در این حرکت و شاخص‌های گردشگری مجازی
راهپیمایی اربعین نشان داد که گردشگری مجازی از زمان ثبت نام تا ساماندهی و پوشش‌های اینترنتی، می‌تواند خدمات گسترده ای به گردشگران ارائه کند که بایدبه ظرفیت‌های فرصت‌ساز آن توجه کرد. اهمیت نقش گردشگری مجازی حتی در فعالیت‌های مذهبی، بیش از پیش بر مسئولان آشکار شد. دولت می‌بایست همه ظرفیت‌های خود را برای توسعه و به روزرسانی پرتال‌های گردشگری خود به کار گیرد. هیچ سایت دولتی گردشگری نباید از ضعف اطلاع‌رسانی و ضعف تعامل با کاربران داخلی و بین المللی رنج ببرد. همه این نواقص را باید کارگروهی بررسی و دنبال کند.
۶- اشتیاق آحاد مختلف مردم به سفرهای دسته جمعی و گروهی مخصوصا در بستر خانواده
راهپیمایی اربعین آشکار ساخت که چه اندازه مردم برای سفرهای خانوادگی و دسته جمعی اشتیاق دارند و باید از این آمادگی و اشتیاق برای توسعه سفرهای دسته جمعی خانوادگی در شهرهای مختلف ایران در راستای توسعه گردشگری استفاده نمود. پیاده‌روی اربعین، علاقه‌مندی مردم ایران به سفرهای گروهی را نشان می دهد که این سفرها می‌تواند در قالب تورهای آموزشی، گردشگری و زیارتی در ماه‌های مختلف سال، با حضور صدها هزار نفری، مدیریت و راهبری شود. توسعه گردشگری روستایی و توزیع عادلانه ثروت و درآمد ملی، از این راه امکان‌پذیر خواهد بود.
۷- اشتیاق مشارکت افراد غیر مذهبی در حرکت‌های تفریحی گروهی حتی با رویکردهای مذهبی
همراهی قشرهای مختلف مردم حتی افراد غیر مذهبی نشان می‌دهد که حتی گردشگری مذهبی در ایران می تواند در صورت بسترآفرینی مطلوب، زمینه را برای همراهی افرادی که تمایلات مذهبی هم ندارند، فراهم کند. پتانسیل غیر مذهبی‌ها در همراهی در فعالیت‌های ملی و گروهی گردشگری، یکی از بازتاب‌های حماسه اربعین ۹۴ بود که باید مسوولان گردشگری کشور، به آن توجه کنند.
۸- ظرفیت‌های تبلیغاتی مستقیم و غیر مستقیم در رویدادهای بزرگ بین‌المللی و حتی ملی برای ایران
در این رویداد بزرگ سفر و تفریح و حرکت مذهبی، بخش‌های مختلف کشور به اطلاع‌رسانی پرداختند. این ظرفیت‌های بین‌المللی را برای معرفی قابلیت‌های گردشگری کشور باید در نظر داشت و در خصوص آن برنامه‌ریزی نمود. تنها اکسپوی میلان و نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری نیستند که برای صنعت توریسم ایران فرصت‌آفرین هستند. تورهای کویر گردی، راهپیمایی بین شهرها و روستاها، می‌تواند الهام بخشی موفق از حماسه اربعین ۹۴ باشد که باید به آن توجه داشت.
۹-اهمیت گردشگری روستایی در راهپیمایی‌ها و رویدادهای بزرگ بین المللی بین شهری
می توان گردشگری روستایی را با برگزاری تورهای راهپیمایی ۱۰ تا ۲۰ کیلومتری برنامه‌ریزی شده در ایران نیز با الگو برداری از راهپیمایی موفقیت آمیز اربعین، در دستور کار قرار دارد. گردشگری روستایی ایران، مقوله مهمی است که برای نجات روستاها و ارج نهادن به صنایع دستی و فرهنگ روستا در کشور ۴ اقلیم ایران، می‌بایست با الهام از فواید گردشگری اربعین، مورد توجه قرار بگیرد.
۱۰-فرصت آفرینی راهپیمایی‌های بزرگ مانند اربعین حسینی در معرفی بهتر و بیشتر ایران به مخاطبان
راهپیمایی اربعین حسینی نشان داد که حتی تدارک رالی‌ها و راهپیمایی‌های بزرگ با رویکرد بین المللی در شهرهای مختلف کشور، تاثیر زیادی در معرفی ظرفیت‌های گردشگری ایران به کشورها و رونق گردشگری را سبب می شود. این پتانسیل‌ها را باید تئوریسین‌های گردشگری کشور در نظر داشته باشند. رالی سازی در عرصه‌های مختلف، آن هم در اقلیم ۴ فصل ایران، رفتاری فرصت آفرین در گردشگری ایران است که نباید فراموش کنیم. از اربعین سال‌های آینده باید بهتر و بیشتر برای معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، هنری، تاریخی و باستانی خود استفاده کنیم. این فرصت ارزشمند تبلیغاتی را نهادهای مختلف دولتی و خصوصی فرهنگی و گردشگری کشورمان، آن هم در فضای ایران هراسی موجود نباید از دست بدهند. حتما در سال‌های آینده، توجه جهانی به این راهپیمایی و گردش میلیونی مسلمانان، افزایش خواهد یافت و ثبت جهانی احتمالی آن نیز، مزید بر علت خواهد شد.
راهپیمایی اربعین ۹۴، مبنی حداقل ۱۰ نکته اساسی بود که تلاش کردیم در این یادداشت به آن بپردازیم. قطعا، توجه به اثرات و ارزش‌های فرهنگی، مذهبی و حتی گردشگری که این راهپیمایی می تواند برای کشورمان به ارمغان آورد، مقولاتی هست که در مختصات گردشگری داخلی و بین المللی ایران، باید به آن توجه داشت. کجارو، آماده دریافت نظرات و راهکارهای فعالان گردشگری کشور برای طرح ایده‌ها در خصوص توسعه گردشگری داخلی ایران از طریق دستاوردهای رویدادهای ملی و بین المللی است که می تواند رونق‌بخش فضای گردشگری ایران باشد.
به نظر شما، راهپیمایی اربعین ۹۵، چه فرصت هایی برای گردشگری ایران به ارمغان خواهد آورد؟
تهیه شده در کجارو
دیدگاه