علی اکبر صنعتی هنرمندی که مجسمه هایش روح دارد

چنانچه به آثار هنری و نمونه‌های بی‌نظیری از هنر مجسمه با موضوعات اجتماعی ورئال علاقه‌مند هستید می‌توانید از طریق تور تهران گردی به یکی از موزه‌های تاریخی تهران به اسم موزه صنعتی رفته و علاوه بر بازدید از موزه صنعتی که به‌تازگی مرمت شده از آثار هنری - تاریخی آن نیز لذت ببرید.

 زندگینامه استاد علی اکبرصنعتی

مرحوم علی اکبر صنعتی در سال ۱۲۹۵ در کرمان به دنیا آمد. در شش ماهگی پدرش را از دست داد و مادرش چون تهیدست بود او را به مرحوم حاج علی اكبر صنعتی‌زاده موسس پرورشگاه صنعتی کرمان می‌سپارد حاج علی اکبر صنعتی زاده مرد خیر سرپرستی فرزند یتیم را به عهده می‌گیرد.

سیدعلی اكبر از همان كودكی ذوق نقاشی را در خود احساس می‌كند. از آنجایی که هنگام ثبت نام برای شرکت در کلاس ابتدایی نیاز به شناسنامه بود و گروهی از شاگردان پرورشگاه از جمله سید علی اکبر صنعتی‌زاده هم فاقد شناسنامه بودند، مرحوم حاج اکبر صنعتی نماینده اداره آمار و ثبت احوال را به پرورشگاه دعوت و از او خواست که برای شاگردان پرورشگاه که فاقد شناسنامه بودند با فامیل صنعتی‌زاده شناسنامه صادر کند. سید علی اکبر صنعتی دوران تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زمان زندگی در پرورشگاه به پایان رساند.  

سید علی اکبر صنعتی ضمن تحصیل در پرورشگاه با توجه به عشق و علاقه وافری که به فنون نقاشی و مجسمه‌سازی داشت، در حد توان به خلق آثار ارزشمند در پرورشگاه دست یافت. مرحوم حاج اکبر صنعتی (موسس پرورشگاه) که از علاقه و استعداد او در این زمینه، با نقاشی‌هایی که روی دیوار یتیم‌خانه می‌کشید و مجسمه‌هایی که با گل می‌ساخت پی برد، همواره موجبات تسهیل در کار و تشویق او برای خلق آثار زمینه‌ای را فراهم می‌کرد و این تحولی درزندگی او بود .

آثار مجسمه علی اکبر صنعتی ، عکس از: شایان محرابی

به هر حال سید علی اکبر صنعتی‌زاده با توجه به علاقه‌ی زیادش در این مورد کوشش می کرد خود را به تهران برساند. سرانجام پس از تحصیلات ابتدایی حاج اكبر او را نزد پسرش به تهران می‌فرستد و در این هنگام به او می‌گوید: «حواست باشد پسر جان این پول حق همه برادر، خواهر‌های تو است که در این پرورشگاه زندگی می‌کنند. پس مواظب باش آن را هدر ندهی و هنری را بیاموزی که آن‌ها هم به تو افتخار کنند.»

این‌ها حرف‌های سرپرست علی اکبر صنعتی در زمانی بود که می‌خواست او را برای ادامه تحصیل به تهران بفرستد. بعد از آن که پول ثبت نام در مدرسه هنر کمال‌الملک را در جیبش گذاشته بود، چنین گفته بود. علی اکبر جوان هم این توصیه را گوش کرد و تمام عمر با به‌ کارگیری آن زندگی کرد. طی ۱۲ سال در مدرسه كمال‌الملك در مدرسه صنایع مستظرفه که در آن سال‌ها به همت مرحوم محمد غفاری معروف به کمال‌الملک تاسیس شده بود، به ادامه تحصیل مشغول شده و نزد استادان نام آوری چون ابوالحسن خان صدیقی که بعد از کمال‌الملک ریاست مدرسه صنایع مستظرفه را به عهده داشت، علی‌محمد حیدریان، حسین خان‌شیخی و علی رخسار، آمورش دیده و به خلق آثاری ارزشمند در زمینه‌های نقاشی و مجسمه‌سازی پرداخت. در آن زمان با آلبرت هوفمان نقاش آلمانی آشنا و شش ماه، عصرها بعد از تعطیل شدن کلاس‌های مدرسه، به خانه او می‌رفت و تعلیم آبرنگ می‌گرفت. در سال ۱۳۱۹ به درجه لیسانس در نقاشی نائل می‌شود. در همان سال به كرمان می‌آید و برحسب وظیفه و ادای دین نسبت به پرورشگاهی كه در آن پرورش یافته بود تعداد ۴۰ تن از كودكان یتیم پرورشگاه را انتخاب کرده و به آن‌ها تعلیم نقاشی می‌دهد كه تعدادی از آن‌ها در این زمینه به موفقیت دست یافتند.  

درسال ۱۳۲۴ به تهران می‌رود و با كوشش عبدالحسین صنعتی‌زاده موزه‌ای در میدان توپخانه (موزه صنعتی تهران) ساخته و به هلال احمر واگذار می‌كند. این موزه به‌عنوان اولین موزه مردمی در سال ۱۳۲۵ هجری شمسی با برگزاری نمایشگاهی افتتاح و با استقبال بسیار زیادی روبه‌رو شد. دیگری نیز در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی در خیابان كالج تولستوی دائر شد که تمامأ اختصاص به نمایش آثار خود استاد داشت.

در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ شمسی بین مصدق و شاه درگیری پیش آمد و حکومت مصدق با کودتا برکنار شد، عده‌ای آدم جاهل و ناآگاه به نمایشگاه هجوم آورند و مجسمه های بی‌گناه استاد را شکستند. قصد آن‌ها شکستن مجسمه‌هایی بود که بالاجبار علی اکبر از شاه ساخته بود اما اکثر مجسمه‌های نمایشگاه خرد شد، تابلوهای آن شکست و از بین رفت.

بعد از آن علی اکبر مدتی را با نا امیدی گذراند اما به خود دلداری داد و تصمیم گرفت به جبران آن بپردازد. او هر مجسمه و تابلویی که امکان مرمت داشت - تا آنجا که توانست - از نو ساخت. "دوباره از نو" با دو سال تلاش مداوم، مجسه هایی از شخصیت‌های بزرگ ایران و جهان ساخت و در آن جا به نمایش گذاشت.

كه برخی از آن آثار در مهرماه ۱۳۵۶ برای افتتاح موزه كرمان به این شهر منتقل شدند. در سال ۱۳۵۲ ش عبدالحسین صنعتی زاده پسر حاج اكبر (موسس پرورشگاه) از دنیا می‌رود و چهار سال بعد از مرگ وی با كوشش نوه حاج اكبر (همایون صنعتی زاده) و جمعی از دوستداران هنر، موزه هنرهای معاصر (موزه صنعتی) کرمان افتتاح می‌شود.

در این موزه تعدادی از تابلوها و مجسمه‌های استاد، نمونه‌های ارزنده دیگری از آثار هنرمندانی مانند كمال‌الملك و شاگردان او و همچنین سایر هنرمندان معاصر ایرانی و خارجی به‌صورت دائم به نمایش گذاشته شد. آنچه مسلم است به خاطر نیت پاك و خیرخواهانه و خدمات ارزنده و انسانی حاج اكبرصنعتی زاده و بزرگداشت و احترام نیم قرن هنرآفرینی و خلاقیت هنری استاد سیدعلی اكبر صنعتی این محل دائر می‌شود كه هم اكنون نیز پابرجاست و مورد استقبال عموم است.

عکس از: مجله تندیس

سبک هنری استاد صنعتی

مرحوم صنعتی از نخستین مجسمه‌سازان و نقاشان واقع‌گرای دوره معاصر محسوب می‌شود که جدا از مهارت‌های به حق تحسین آمیزش در عرصه مجسمه‌سازی، وی را باید از هنرمندان خلاق معاصر و حتی از بانیان شیوه‌ی تازه‌ای در حیطه نقاشی آبرنگ شناخت. شیوه  او را باید مکتبی دانست در عرصه‌ی نگاه تازه به نقاشی آبرنگ که سبب ساز پیروان بسیاری در شیوه‌ی صنعتی شد. علی اکبر صنعتی طی چند دهه فعالیت هنری بیش از ۲۰۰۰ تابلوی رنگ و روغن، آبرنگ، موزاییک از سنگ و حدود ۴۰۰ مجسمه پدید آورد.

از مشهور‌ترین کارهای او فرشته عدالت است که در ورودی کاخ دادگستری تهران قرار گرفته و آن را به‌همراه استاد ابوالحسن صدیقی و ارژنگ رحیم زاده طراحی و ساختند.

استاد صنعتی در نیمه دوم عمر، میان نقاشی رنگ و روغن و آبرنگ؛ به فکر اعتبار بخشیدن به نقاشی آبرنگ افتاد. به‌گونه‌ای که آرام آرام آبرنگ‌هایش منزلت مکتب شدن را یافت. مکتب نوین آبرنگ استاد سید علی اکبر صنعتی، تحولی بود بنیادین و شگفت‌انگیز که بی اغراق نسلی را در عرصه نقاشی رهرو خویش ساخت. او تنها هنرمندی در ایران است که نامش روی دو موزه ثبت شده است.

عکس از: شایان محرابی

از تابـلوهای آبرنگ او می‌توان به آقا سیدحسن، به شوق پرواز، یک جهان رنـگ و نقش، زنـدگی بـا آبرنگ، شبان و موسی، کوه و دشت، می‌شود دوست داشت، زندگی در مرداب، اسب تنها در دشت، عاشقان گل، آن یادها که رفت، سپیده دم دهکده، یاد ایام کودکی، باغ بی‌حصار، پناه ، جمعه سبز و ... اشاره کرد.

عکس از : شایان محرابی

در کرمان هم علاوه برمجسمه و تابلوهایی که مرحوم صنعتی زاده در آغاز فعالیت خود، یعنی بعد از سال‌های ۱۳۲۰ تهیه و درسالن پرورشگاه جای داده بود، توسط حسن حبیبی معاون رئیس‌جمهوری وقت تعدادی مجسمه و تابلو از آثار سید علی اکبر صنعتی زاده به مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال خریداری و در سالن پرورشگاه صنعتی در ردیف دیگر آثار موجود قرار داده شد و موزه جالبی تشکیل شد که همه‌روزه مورد بازدید گردشگران و پژوهشگران قرار می گیرد. علی اکبر صنعتی در طول سالیان زندگی خویش در تهران، نمایشگاه‌هایی دائمی تشکیل داد و در ۱۳ فروردین ۱۳۸۵ در ۹۰ سالگی در تهران چشم از جهان فروبست. پیکر استاد علی اکبر صنعتی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

موزه صنعتی تهران 

موزه استاد علی اکبر صنعتی در سال ۱۳۲۵ تاسیس شد. ساختمان این موزه که متعلق به دوره قاجاراست در ضلع شمال غربی میدان توپخانه (امام خمینی) قراردارد. این موزه دارای سالن تئاتر، شهر فرنگ، نمایشگاه تک چهرها و موزه مردم‌شناسی است . در سال ۱۳۲۴ به کوشش عبدالحسین صنعتی زاده، پسر حاج علی اکبر صنعتی زاده بنیادگذار پرورشگاه صنعتی کرمان، و با آثار علی اکبر صنعتی کرمانی باززنده‌سازی و به موزه و نمایشگاه تبدیل شد.

تصاویری از موزه صنعتی از : کجارو و شایان محرابی

مجددا بعد از سال‌ها در سال ۱۳۹۵ سازمان میراث فرهنگی با همکاری سازمان زیباسازی شهرداری تهران بازسازی و نوسازی بنا و پیکره‌ها را آغاز کرده‌اند. جالب‌ترین بخش این موزهٔ کوچک و قدیمی، پیکرهٔ گروهی از زندانیان سیاسی دوره قاجار است که به‌دست استاد علی اکبر صنعتی به تصویر کشیده شده‌ است.

عکس از : شایان محرابی

این موزه نزدیک به ۶ هزار تابلو و بیش از هزار پیکره و تندیس گچی، سنگی و برنزی از شخصیت‌های علمی و ادبی ایران و تیپ‌های گوناگون اجتماعی آفرید که شماری از آن‌ها در موزه استاد صنعتی نگهداری می‌شود.

 علی اکبر صنعتی در طی ۶۲ سال کار خود، نزدیک به ۱۰۰۰ نگاره و ۴۰۰ پیکره (مجسمه) ساخت. صنعتی از نخستین پیکره‌تراشان و نگارگران سبک رئالیسم معاصر و بنیادگذار نخستین موزهٔ آثار هنری معاصر است. عمارت این پیکرهٔ بزرگ درست در مرکز موزه قرار گرفته است. پیکرهٔ فردوسی، سعدی، مسیح مصلوب، دهخدا، کمال الملک، کریم‌خان‌زند، جواهر لعل نهرو، مهاتما گاندی، لوئی پاستور، ملک الشعرای بهار، شاه عباس و پیکرهٔ بزرگ نادرشاه افشار از دیگر تندریسهایی هستند که در این موزه به چشم می‌آیند. این موزه یکی از مکان‌های دیدنی مرکز شهر تهران است.  

عکس کاور از: شایان محرابی