زغال‌ اخته؛ آنتی‌ اکسیدانی قدرتمند در مبارزه با انواع سرطان

زغال‌اخته که با نام علمی Cornus mas شناخته می‌شود، درختچه‌ای است بلند (در برخی از گونه‌های آن درخت کوچک بوده و به خزان کننده یا درخت برگ‌ریز شهرت دارد) که گیاه‌شناسان آن را در گروه خانواده‌ی گیاهان گل‌دار دولپه‌ای معرفی کرده‌اند. این میوه در راسته‌ی زغال‌اخته‌سانان و سرده‌ی سیاه توسعه جای گرفته است. این گیاه بومی برخی از کشورهای غرب آسیا از جمله ارمنستان، ایران، آذربایجان و بخشی از نواحی اروپای جنوبی است.درخت این میوه، دارای پوستی به رنگ قهوه‌ای، برگ‌هایی به شکل تخم‌مرغ با انتهایی تیز (نوک‌دار) است که هر برگ از سه تا پنج رگبرگ تشکیل شده است. هنگام شکوفه‌ دادن این درخت، می‌‌توان گل‌هایی کوچک و به رنگ زرد را مشاهده کرد که در اواخر فصل زمستان روی شاخه‌های درخت رشد می‌کنند. میوه‌ نیز به صورت آویزان به شکل بیضی و با رنگ زیبای سرخ تیره است که اندازه‌ی آن حدود ۱۲ میلی‌متر برآورد شده است. میوه‌ آن با طعمی ترش به انواع گوناگون از جمله کمپوت، مربا، دسر، خشک، بستنی، نوشیدنی و... مورد مصرف قرار می‌گیرد. جالب است بدانید چوب درخت زغال‌اخته به دلیل چگالی بالا، ابزار مناسبی برای ساخت قایق یا وسایل شناور در آب نیست و از این رو در تهیه‌ و تولید قطعات و دسته ابزارهای ماشین از اهمیت و جایگاه ارزشمندی برخوردار است.

محققان و کارشناسان تغذیه و سلامتی دریافتند در زغال‌اخته مقدار فراوانی انواع آنتوسیانین‌ها مانند فلاونوئیدها مخصوصا خانواده‌ی فلاون و ایزوفلاون، اسیدهای آلی، آنتی‌اکسیدان ملاتونین و کاروتنوئیدها وجود دارد که باعث اهمیت ارزش غذایی آن می‌شود، زیرا حضور این آنتی‌اکسیدان‌های ارزشمند، مقاومت سیستم ایمنی بدن را در مقابل بسیاری از بیماری‌های غیر مسری که بر اثر حضور رادیکال‌های آزاد ایجاد می‌شوند، افزایش داده و در جلوگیری از آسیب سلول‌ها و بافت‌های بدن توسط این رادیکال‌های مضر تاثیر بسزایی می‌گذارد. پزشکان معتقدند رادیکال‌های آزاد یا در بدن تولید شده یا از طریق عوامل محیطی وارد بدن می‌شوند و می‌توانند با صدمه رساندن به بافت‌ها و سلول‌های بدن باعث بروز بیماری‌هایی از جمله بیماری‌های قلبی، انواع سرطان، دیابت، آرتروز، آرتریت و تصلب شرایین شوند، اما خوشبختانه آنتی‌اکسیدان‌ها مانند فلاونوئیدها، ویتامین ث، ویتامین ای، ملاتونین و آنتوسیانین‌ها باعث از بین رفتن این مواد خطرناک شده و بروز انواع بیماری در بدن را غیرممکن می‌سازند.

همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، در زغال‌اخته مواد مغذی ارزشمندی مانند انواع آنتی‌اکسیدان‌ها وجود دارد که ایمنی بدن را در ابتلا به انواع بیماری‌ها از جمله سرطان افزایش خواهد داد. این مواد مغذی از رشد و پرورش سرطان‌هایی مانند ریه، سرطان روده‌ی بزرگ (کولون)، سرطان پروستات، سرطان پوست، سرطان شُش و سرطان خون جلوگیری می‌کنند. همچنین از مهم‌ترین ویژگی‌های بارز در این میوه‌، توان بالای آن در پیشگیری از منتقل شدن سرطان در دیگر نقاط بدن است. البته برای این امر باید از خود میوه‌ی زغال‌اخته استفاده کرد.

باکتری‌هایی مانند اشرشیاکلی از مهم‌ترین عوامل ایجاد عفونت‌های مجاری ادراری به شمار می‌روند، به گونه‌ای که حدود ۸۵درصد احتمال بروز این مشکلات به وجود این باکتری‌ها بستگی دارد. خوشبختانه پژوهشگران طی تحقیقات صورت گرفته بر میوه‌ی زغال‌اخته به حضور اسید بنزوئیک در این میوه پی برده و معتقدند این ماده‌ی مفید، در درمان و پیشگیری عفونت‌های ناشی از التهاب مثانه که متاسفانه بیشتر در بانوان مشاهده می‌شود، نقش مهم و بسزایی را ایفا می‌کند. البته گزارش‌ها حاکی از آن است پلیمری ناشناخته در زغال‌اخته وجود دارد که باعث ایجاد این تاثیر شگفت‌انگیز می‌شود. در واقع این موکول از چسبیدن و وصل شدن اشرشیاکلی به جداره‌ی مثانه و مجاری ادراری ممانعت کرده و مانع از رشد و تکثیر باکتری‌های ناقل این بیماری شده و در نتیجه از ایجاد عفونت‌ها پیشگیری می‌کند. البته باید در نظر داشت زغال‌اخته به تنهایی نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای انواع آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده‌ی پزشک معالج شود، ولی مصرف مداوم آن در این‌گونه بیماران بی‌تاثیر نخواهد بود و باعث تقویت اثرات این‌گونه داروهای مصرفی خواهد شد.

محققان طب سنتی و مدرن با انجام آزمایش‌های مختلف در افرادی که از اضافه‌وزن رنج می‌برند، متوجه شدند زغال‌اخته همانند نوعی تنظیم‌کننده‌ی انسولین در بدن انسان رفتار کرده و اثرات ناشی از انسولین و تجمع چربی‌ها را کاهش خواهد داد. با این عمل، نقش پررنگی در محو کردن چربی‌های اضافی بدن ایفا می‌کند. همچنین از دیگر خصوصیات جالب و قابل توجه زغال‌اخته این است که به دفع چربی‌های انباشته شده و سموم مضر ایجاد شده در بدن انسان کمک شایانی خواهد کرد، چرا که زمانی جمع شدن این مواد در بدن باعث ایجاد التهاب و محبوس شدن آب در بدن خواهد شد که یکی از عوامل بروز اضافه وزن به شمار می‌روند. جالب است بدانید پلی فنول‌های موجود در زغال‌اخته قادر به تاثیرگذاری بر سلول‌های چربی هستند و باعث کاهش تعداد این سلول‌ها خواهند شد.

زغال‌اخته میوه‌ای است که حاوی انواع آنتی‌اکسیدان بوده و همین امر ارزش غذایی آن را دو چندان می‌سازد. جالب است بدانید در این میوه‌ نوعی آنتی‌اکسیدان طبیعی وجود دارد که متخصصان حوزه‌ی سلامت آن را آنتوسیانین معرفی کرده‌اند. این نوع ماده‌ی مغذی در انواع میوه‌ها و سبزی‌هایی با رنگ‌های تیره مشاهده می‌شود. آنتوسیانین اثر شگفت‌انگیزی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی داشته و مصرف آن در ممانعت از بروز این بیماری‌های خطرناک، بسیار ارزشمند و تاثیرگذار است. همچنین انواع آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زغال‌اخته، باعث تغییر در نوع عملکرد بدن انسان در رابطه با تجمع و بازیافت گلوکز و قند خون شده و همین امر از دلایل کاهش ابتلا به بیماری‌های دیابتی و قلبی می‌شود. همچنین نتایجی جالب در مورد فواید مصرف زغال‌اخته در سلامت بدن و جلوگیری از چاقی به‌دست ‌آمده است که می‌توان به کاهش کلسترول و چربی‌های شکمی اشاره کرد که از عوامل بروز بیماری‌های دیابتی و قلبی است.

پزشکان معتقدند با مصرف زغال‌اخته می‌توان در بهبود مشکل ناشی از تنگ شدن عروق، گام مهمی برداشت. مصرف زغال‌اخته می‌تواند نقش بزرگی در گشاد شدن عروق خونی تنگ شده ایفا کند که به وسیله‌ی رسوب کردن کلسترول و تصلب شراین به‌وجود آمده است، چراکه باز کردن یا به اصطلاح گشاد کردن این عروق، اصلی‌ترین بخش درمان و بهبود این بیماری خطرناک است.

از مهم‌ترین عوامل پوسیدگی و خرابی دندان‌ها، چسبیدن انواع باکتری‌ به این بخش از دهان انسان است. دانشمندان دریافته‌اند نوعی ترکیب فوق‌العاده در زغال‌اخته وجود دارد که از چسبیدن این مواد خطرناک به دندان‌ها جلوگیری کرده و مانع ایجاد پلاک در آن‌ها می‌شود. البته نباید در مصرف این میوه برای سلامت دندان‌ها غیرمنطقی و عجولانه رفتار کرد، چراکه قند موجود در این میوه، باعث پوسیدگی و خرابی دندان‌ها شود. بنابراین توصیه می‌شود قبل از هر اقدامی در این زمینه با پزشک و متخصص دهان و دندان مشورت کنید.

در دوران بارداری، بانوان به مواد مغذی و مفید بسیاری برای سلامت خود و جنین نیازمندند که باعث ایجاد مشغله‌های ذهنی در این افراد می‌شود. زغال‌اخته یکی از خوراکی‌های طبیعی و ارزشمندی است که مصرف آن به سلامت این عزیزان کمک بسزایی خواهد کرد، چراکه این میوه‌ی لذیذ و مطبوع سرشار از فیبر بوده و از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از ایجاد یبوست در مادران باردار خواهد بود. همچنین زغال‌اخته در کاهش وزن و پیشگیری از چاقی نقش بسزایی را ایفا می‌کند که مصرف آن در بانوان بارداری که نباید دچار اضافه وزن کاذب شوند، توصیه می‌شود. برخی از پزشکان طب سنتی و مدرن نیز معتقدند مصرف زغال‌اخته در جلوگیری از بروز زردی نوزادان مهم و تاثیرگذار است و به همین دلیل حضور این میوه را در سبد غذایی مادران باردار توصیه می‌کنند. البته با تمام خواص درمانی و دارویی زغال‌اخته نباید در مصرف آن زیاده‌روی کرد.

در کنار تمامی ویژگی‌های خوب و مثبت زغال‌اخته، پزشکان و متخصصان حوزه‌ی سلامتی و بهداشت، مصرف این میوه‌ی ارزشمند را در برخی موارد و برای بعضی از افراد، مضر اعلام کرده‌اند که در ادامه به بیان مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

۱. افرادی که دچار تهوع و استفراغ هستند، نباید پس از بروز این حالت از زغال‌اخته استفاده کنند.

۲. زغال‌اخته دارای طبیعتی سرد و خشک است و مصرف نامتعادل آن برای افراد سرد مزاج توصیه نمی‌شود.

۳. در زغال‌اخته میزان بالایی از اگزالات وجود دارد که استفاده از این میوه برای افراد مبتلا به سنگ‌های اگزالاته مضر خواهد بود.

۴. زغال‌اخته‌ی کال سرشار از اسید است و میل کردن آن به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.

۵. از دیگر ویژگی‌های زغال‌اخته اثر رقیق‌کنندگی خون است. به همین علت مصرف آن در افرادی که در حال مصرف داروهای رقیق‌‌کننده‌ خون هستند، توصیه نمی‌شود.

مواد لازم

زغال‌اخته ۱ پیمانه، موز ۱ عدد، یخ ۲ پیمانه، بستنی ساده ۱ پیمانه، آبلیموی تازه ۱ قاشق غذاخوری، شکر ۲ قاشق غذاخوری، آب سرد ۲ پیمانه

طرز تهیه

آب، تکه‌های یخ، زغال‌اخته‌های شسته و هسته‌ی گرفته شده، بستنی، موزهای از قبل خورد شده، شکر و آب‌لیمو را درون دستگاه مخلوط‌کن ریخته و آن را روشن کنید. تا زمانی که مخلوطی یک‌دست به‌دست آید به مخلوط کردن آن‌‌ها ادامه دهید. سپس ماده‌ی به‌دست آمده را درون لیوان‌های مخصوص سرو اسموتی ریخته و با تکه‌های موز یا تعدادی زغال‌اخته تزئین کنید. می‌توانید برای غلیظ‌تر بودن اسموتی، از بستنی و یخ‌های بیشتری نیز استفاده کنید. این نوشیدنی بسیار خوشمزه و خنک است و به دلیل خاصیت ضد عطشی این میوه‌، گزینه‌ای مناسب برای رفع تشنگی در فصول گرم سال خواهد شد.

مواد لازم

شکر ۱ پیمانه، خامه‌ی زده شده نصف پیمانه، فندق تازه به میزان دلخواه، پودر ژلاتین ۲ قاشق سوپخوری، زغال‌اخته‌ی پوره شده ۱/۵ پیمانه، وانیل به میزان لازم

طرز تهیه

ابتدا زغال‌اخته‌‌ها را به‌خوبی شسته و هسته‌ی آن‌ها را خارج کنید. سپس آن را درون مخلوط‌کن ریخته و به‌صورت پوره درآورید. زمانی که ماده‌ای یکدست به دست آمد، آن‌ها را با شکر مخلوط کرده و درون ظرف مناسبی ریخته و روی حرارت ملایم قرار دهید. هر چند دقیقه یک‌بار، مواد را هم بزنید تا ته نگیرد. زمانی که زغال‌اخته‌ها له شدند، حرارت را خاموش کرده و ظرف را از روی گاز بردارید. اجازه دهید تا حرارت مواد کاهش یابد،سپس آن‌ را داخل صافی با سوراخ‌های ریز ریخته و با فشار دادن انتهای قاشق به مواد، آن را از درون صافی عبور دهید. با این عمل سسی خوش‌رنگ و یکدست به دست می‌آید. در این مرحله، درون ظرفی مناسب، سس به دست آمده را با خامه‌ی زده شده مخلوط کرده و وانیل را نیز اضافه کنید. اکنون ژلاتینی را که به روش بن ماری تهیه کرده‌اید به ترکیب خود اضافه کرده و به‌خوبی آن‌ها را با یکدیگر مخلوط کنید. سپس فندق‌های خورد شده را به ماده‌ی خود اضافه کنید و آن را درون قالب موردنظر خود بریزید. آن را درون یخچال قرار داده و اجازه دهید به مدت ۴ تا ۵ ساعت بماند. هنگامی که دسر خود را گرفت یا به اصطلاح بسته شد، آن را از درون قالب خارج کنید. اکنون دسر شما آماده‌ی سرو است.

مواد لازم

شکر ۲۵۰ گرم، نعناع چند برگ، سرکه‌ی انگور ۱ پیمانه، زغال‌اخته‌ی تازه (یا زغال‌اخته‌ی فریزشده) نیم کیلو

طرز تهیه

ابتدا سرکه‌ی انگور و شکر را درون ظرف مناسبی ریخته و به آن یک پیمانه آب را اضافه کنید. سپس آن را روی حرارت قرار دهید و اجازه دهید به جوش آید. سپس زغال‌اخته‌ها را به ترکیب به دست آمده اضافه کرده و بازهم به جوشاندن مواد ادامه دهید. حرارت را خاموش کرده و مواد به دست آمده را داخل مخلوط‌کن ریخته و با یکدیگر به‌خوبی مخلوط کنید. زمانی که ترکیب صاف و یکدستی به دست آمد، آن را از صافی عبور داده و اجازه دهید سرد شود. در این مرحله مواد را درون ظرفی پهن و کم عمق ریخته و داخل فریزر بگذارید. صبر کنید تا مواد یخ بسته و منجمد شود. سعی کنید هر بیست دقیقه یک‌ بار، آن را از فریزر خارج کرده و با استفاده از چنگال آن را هم بزنید و دوباره داخل فریزر قرار دهید. با این عمل سرما را به طور یکسان به تمامی قسمت‌های دسر خود می‌رسانید و باعث می‌شوید مواد به‌خوبی یخ بزند. در مرحله‌ی آخر گرانیته‌ها را درون لیوان‌های مخصوص ریخته و با تعدادی برگ نعناع تزئین کنید.