شلیل؛ هلوی بدون کُرک و درمان گرمازدگی

شلیل میوه‌ای از خانواده‌ی هلو، معطر، لذیذ، آبدار، شیرین و به رنگ سرخ است که متخصصان تغذیه آن را بومی کشور چین دانسته و قدمتی بیش از ۲۰ قرن را برای این میوه‌ی خارق‌العاده تخمین زده‌اند. همچنین ایشان معتقدند که این خوراکی طبیعی و محبوب توسط بازرگانان فعال در جاده‌ی ابریشم از کشور چین به ایران، یونان و روم کهن آورده شده است. گفته می‌شود بهترین و مرغوب‌ترین نوع آن در ایران کشت شده و علاوه بر مصرف داخلی به دیگر کشورهای سراسر جهان نیز صادر می‌شود. جالب است بدانید در بسیاری از مناطق ایران از شلیل به نام شفتالو نیز یاد می‌شود. برخی از محققان صنعت غذا و خوراکی‌های طبیعی معتقدند این میوه‌ی تابستانی را می‌توان از کهن‌ترین میوه‌های جهان برشمرد که امروزه نیز به دلیل طعم، عطر، خواص و ویژگی‌های قابل توجه آن همچنان مورد استقبال و مصرف مردم سراسر جهان قرار می‌گیرد.

امروزه بیش از ۱۵۰ گونه‌ی مختلف از شلیل را می‌توان یافت که از لحاظ رنگ، طعم، شکل ظاهری و بافت با یکدیگر متفاوت هستند. آن‌ها نسبت به انواعی که در گذشته پرورش می‌یافتند، از نظر طعم، عطر و اندازه تفاوت دارند. به گونه‌ای که هسته‌ی شلیل‌های امروزی نسبت به گذشته، دارای عمری طولانی‌تر بوده و میوه‌ی آن نیز از طعم و ظاهری بهتر و زیباتر برخوردار است. انواعی از این میوه‌ی تابستانی را در ایران و سراسر جهان پرورش می‌دهند که می‌توان به شبرنگ (این گونه از شلیل در وسعت فراوانی تهیه می‌شود و درخت آن به سرعت زیادی رشد می‌کند. گوشتی زرد رنگ و پوستی بدون کرک و قرمز رنگ دارد و هسته‌اش نیز به گوشت میوه متصل است)، شلیل مغان، رد گلد، شلیل شمس، شلیل سفید و برخی دیگر از گونه‌های دیگر اشاره کرد که دارای رشد کندتری نسبت به سایر انواع مختلف شلیل هستند.

در میوه‌ی شلیل، مقدار فراوانی از ویتامین‌ها از جمله ویتامین ث و آ یافت می‌شود که مصرف آن‌ها برای جلوگیری از گرمازدگی یا هنگام بروز این عارضه‌ی خطرناک، بسیار مفید و مناسب است. بنابراین در گرمای فصل تابستان که به علت تابش مستقیم خورشید به سطح زمین، دما تا حد چشم‌گیری افزایش می‌یابد، می‌توان با مصرف شلیل تا حدود قابل توجهی از ایجاد گرمازدگی پیشگیری کرد. همچنین شلیل را می‌توان منبع بسیار خوبی از بتاکاروتن معرفی کرد که با خاصیت آنتی‌اکسیدانی قدرتمند خود، سطح ایمنی بدن را تا مقدار فوق‌العاده‌ای افزایش داده و از ایجاد بیماری‌های مختلفی جلوگیر خواهد کرد.

در این میوه‌ی خوش‌رنگ و خوشمزه، مواد مغذی بسیاری وجود دارد که هر کدام برای سلامت جسم و روح بدن انسان‌ها لازم و ضروری است. این میوه عاری از سدیم و کلسترول بوده و منبع خوبی برای تامین انواع ویتامین مورد نیاز بدن به شمار می‌رود. به گونه‌ای که با مصرف هر واحد از آن که حدود ۱۴۰ گرم وزن دارد، می‌توان ۴ درصد از ویتامین آ و ۱۵ درصد ویتامین ث مورد نیاز روزانه‌ی بدن را تامین کرد. همچنین این میوه ۲ درصد آهن، ۱۶ میلی‌گرم کربوهیدرات، ۲ گرم فیبر، ۱۴ گرم قند، ۱ گرم پروتئین و ۷۰ کالری انرژی را در خود جای داده است که با مصرف آن نیازهای یک روز انسان را برآورده خواهد کرد.

نوعی بیماری چشمی که از اهمیت بسیاری نیز برخوردار است و از آن به استحاله یا تخریب لکه زرد یاد می‌شود، با گذشت عمر و افزایش سن در انسان‌ها پدیدار خواهد شد. این بیماری از اصلی‌ترین دلایل کم شدن بینایی سالمندان بوده و متاسفانه تا به امروز دلیل واقعی و اصلی آن توسط پزشکان و متخصصان چشم کشف نشده است. ماکولا یا لکه زرد در افراد بالای ۵۵ سال سن، باعث کم شدن دید شده و در واقع با ایجاد اختلال در دید مرکزی که برای انجام بسیاری از کارهای روزانه و فعالیت‌هایی مانند رانندگی کردن، خواندن و... به آن نیاز خواهد بود، مشکلاتی جدی را به وجود می‌آورد و متاسفانه به تدریج باعث نابینایی خواهد شد. اما خوشبختانه شلیل و مصرف این میوه‌ی تابستانی، یکی از بهترین راهکارهای جلوگیری از ابتلا به این بیماری ناخوشایند است. در این میوه می‌توان مقدار قابل توجهی از ترکیبات فیتوکمیکال مانند لیکوپن (نوعی رنگدانه‌ی طبیعی است که از خانواده‌ی فیتوکمیکال‌ها بوده و بر خلاف کاروتنوئیدها به ویتامین آ تبدیل نمی‌شود. این ماده‌ی ارزشمند از قدرتمندترین آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی محسوب می‌شود و از سلول‌های بدن در مقابل صدمات ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند) و لوتئین است و همین امر از دلایل رنگ قرمز و زرد این میوه‌ی خوشمزه و معطر به شمار می‌رود.

مصرف شلیل به دلیل حضور انواع ویتامین‌ها، مواد مغذی و املاح معدنی فواید و خواص ارزشمندی را برای تامین سلامتی انسان‌ها در خود جای داده است که به دفعات توسط پزشکان تغذیه و سلامتی به افراد به ویژه جوانان و میانسالان توصیه شده است. دانشمندان معتقدند درصد احتمال بروز به بیماری‌های خطرناکی مانند بیماری‌های قلبی و عروقی و همچنین سرطان با استفاده‌ی متعادل شلیل تا حدود قابل توجهی کاهش خواهد یافت. همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، این میوه سرشار از ترکیبات فیتوکمیکال بوده که در حفظ یا بهبود سلامتی بدن نقش بسزایی را ایفا می‌کند.

متاسفانه با تغییرات به وجود آمده در محیط زیست، نوع زندگی بشر و رشد سریع تولید انواع آلاینده‌های محیطی، بسیاری از بیماری‌های خطرناک از جمله انواع سکته، در بین مردم شیوع یافته و سلامتی و عمر انسان‌ها را تهدید می‌کند. اما با پژوهش‌های انجام شده روی شلیل، دانشمندان و متخصصان تغذیه و سلامتی به این نتیجه دست یافتند که این میوه‌ی پرخاصیت منبع فوق‌العاده‌ای از فیبر و پتاسیم است و مصرف آن‌ها برای حفظ سلامتی بدن بسیار مفید و پرفایده خواهد بود. فیبرهای موجود در شلیل، باعث پاکسازی کولون شده و سلامت آن‌ها را تضمین می‌کند. از طرفی پتاسیم موجود در این میوه، باعث ایجاد سرزندگی و شادابی در مصرف‌کننده شده و باعث کنترل فشار خون خواهد شد. همین امر از مهم‌ترین عوامل جلوگیری بروز سکته‌ی مغزی در بشر معرفی شده که تا حد قابل توجهی آن را کاهش خواهد داد؛ بنابراین افرادی که از فشار خون بالا رنج می‌برند، بهتر است در حد متعادل و با مشورت پزشک معالج، شلیل مصرف کنند تا خطر ابتلا به سکته‌ی مغزی را تا حد چشم‌گیری کاهش دهند.

مصرف میوه‌ی شلیل به دلیل حضور قابل توجهی از ویتامین ث، گزینه‌ای مناسب جهت سلامت جسم انسان محسوب می‌شود. در واقع ویتامین ث از لایه‌های محافظ بدن مراقبت کرده و پوست بدن را شاداب و سرزنده نگه می‌دارد. با این عمل کمک شایانی به جلوگیری از پیری زودرس پوست کرده و به ویژه در گرمای تابستان و هنگام تماس با اشعه‌ی خطرناک خورشید، مانع از آسیب رسیدن به پوست می‌شود. به گونه‌ای که نقش مهم و ارزنده‌ای را در باطراوت و جوان نگه داشتن پوست بدن خصوصا پوست صورت ایفا می‌کند.

همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، این میوه‌ی مغذی از مقدار بسیار کمی کالری و فاقد کلسترول و چربی است و مصرف آن برای بیماران با چربی خون بالا و همچنین افرادی که از اضافه‌ی وزن رنج می‌برند، بسیار مفید خواهد بود. بسیاری از پزشکان و متخصصان تغذیه و سلامتی، مصرف این میوه را به افرادی که از رژیم‌های مخصوص لاغری استفاده می‌کنند توصیه کرده و میل کردن متعادل آن را از گزینه‌های مناسب جهت کم کردن وزن و سوزاندن چربی اضافی بدن ذکر می‌کنند.

متاسفانه دیابت بیماری است که در بین جوامع مختلف بشر، به سرعت در حال افزایش است. این عارضه‌ در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته و گفته می‌شود که حدود ۱۰ درصد از جمعیت بالغ ایران به دیابت مبتلا هستند. البته با پیشگیری‌های مناسب و به موقع می‌توان این آمار را تا حد چشم‌گیری کاهش داد و از حدود ۷۰ درصد ابتلا به آن جلوگیری کرد. رژیم غذایی خوب و مصرف انواع خوراکی‌ها و میوه‌هایی که حاوی قند کم‌تر یا قند طبیعی که با جذب آن توسط بدن، باعث تولید قند مضر و خطرناک نمی‌شود، از بهترین راه‌کارهای پیشگیری از بروز دیابت محسوب می‌شوند. شلیل به دلیل دارا بودن فیبر بالا باعث کاهش جذب مواد مغذی مخصوصا انواع قند شده و همین امر در ممانعت از ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهد. همچنین فیبر موجود در شلیل حساسیت بدن به انسولین را تا اندازه‌ی قابل توجهی افزایش می‌دهد و گزینه‌ای مفید برای افراد دیابتی به شمار می‌آید، چرا که با خوردن شلیل می‌توانند در کنترل قند خون نقش بسزایی را ایفا کنند.

از دیگر ویژگی‌های شلیل، خواص بخش‌های مختلف این میوه‌ی لذیذ و آبدار تابستانی است که مورد توجه کارشناسان تغذیه و پزشکان طب سنتی قرار گرفته است. قسمت‌هایی از جمله ساقه و برگ این میوه‌، برخوردار از فواید درمانی و دارویی است که با مصرف آن‌ها به حفظ سلامت و تندرستی بدن کمک شایانی خواهد شد.

پزشکان فعال در طب سنتی معتقدند که برگ شلیل را می‌توان به‌عنوان یک مسکن و آرام‌کننده‌ی برخی از دردهای ایجاد شده توسط برخی از بیماری‌ها در نظر گرفت و استفاده کرد. همچنین هنگام بروز تب و بالا رفتن دمای بدن، استفاده از برگ این میوه‌ی پرطرفدار تاثیر شگرفی در کاهش تب خواهد داشت. از دیگر خواص درمانی برگ شلیل، کاهش حالت تهوع در بانوان باردار است. به ویژه هنگام صبح و با مصرف مقدار مناسبی از برگ شلیل می‌توان مانع بروز این عارضه‌ی نامطلوب شد. البته نباید استفاده‌ی درست و صحیح آن را فراموش کرد و بهتر است با نظر پزشک به مصرف آن اقدام کرد، چرا که این قسمت از شلیل خاصیت ادرارآوری داشته و مصرف نامتعادل آن باعث ایجاد کم‌آبی در بدن خواهد شد. گاهی اوقات نیز برای درمان برخی از زخم‌ها، برگ شلیل را پودر کرده و به‌عنوان مرهم روی بخش آسیب دیده قرار می‌دهند. در کنار خواص بی‌نظیر برگ شلیل، ساقه‌ی این میوه نیز کاربردهای فراوانی دارد که می‌توان به تهیه‌ی نوعی صمغ قوی و نیرومند اشاره کرد که دارای خاصیت چسبندگی قابل توجهی است.

در کنار تمامی خواص درمانی و دارویی شلیل، برخی از قسمت‌های این میوه از دید پزشکان و متخصصان طب تغذیه و سلامتی، بسیار خطرناک و کشنده معرفی شده‌اند. هسته‌ی شلیل، به دلیل دارا بودن ماده‌ای خطرناک به نام آمیگدالین، برای سلامتی انسان‌ها مضر اعلام شده است. پزشکان بر این باورند که این ماده در بدن انسان به تولید سمی قوی به نام سیایند کرده و با مصرف آن بروز بیماری‌های خطرناک حتمی است. حتی در برخی از موارد این مواد به قدری بر بدن تاثیر منفی و مخربی می‌گذارد که باعث مرگ و کشته شدن مصرف‌کننده خواهد شد؛ بنابراین توصیه می‌شود هرگز به میل کردن هسته‌ی شلیل فکر هم نکنید.

۱) تصفیه‌‌کننده‌ی قوی خون

۲) مسکن سرفه

۳) ضد اسپاسم

۴) قطع‌کننده‌ی خونریزی به‌ویژه خونریزی رحم

۵) عالی جهت جلوگیری از بوی بد دهان

۶) مناسب جهت رفع ورم پروستات

۷) مفید در پیشگیری از رماتیسم

مواد لازم

۱۰۰ گرم آرد برنج، ۱۵۰ گرم پودر نشاسته، ۵۰۰ گرم شکر، نصف پیمانه گلاب، ۴ پیمانه شیر، ۴ پیمانه آب، شلیل پوره شده ۳ عدد، توت‌فرنگی برش خورده ۱ عدد متوسط، پودر پسته جهت تزئین مقداری، لیموی تازه ۱ عدد

طرز تهیه

در مرحله‌ی نخست، پودر نشاسته و ۴ پیمانه آب را درون ظرفی مناسب ریخته و حل کنید. سپس درون ظرفی دیگر آرد برنج را نیز با ۴ پیمانه‌ شیر مخلوط کرده و مخلوط یکدستی به دست آورید. در این مرحله، نشاسته‌ی محلول و مخلوط آرد برنج و شیر را با یکدیگر ترکیب کرده و روی حرارتی متوسط قرار دهید. مواد را مرتبا هم بزنید تا ته نگیرد و به صورت ترکیبی غلیظ و یکدست مانند فرنی تبدیل شود. زمانی که که مواد شما غلیظ شد، شکر، گلاب و شلیل‌های پوره شده را به مواد اضافه کرده و تا زمانی که به مایعی غلیظ و کرم مانند تبدیل شود، به هم زدن ادامه دهید. در این قسمت، مواد به دست آمده را درون ظرف بزرگی ریخته و داخل فریزر قرار دهید. اجازه دهید تا مواد به خوبی یخ ببندند. مواد را از فریزر خارج کرده و درون ظروف مورد نظر (بهتر است درون لیوان‌های مخصوص بستنی ریخته شود)، ریخته و با برش‌هایی از توت‌فرنگی و لیموی تازه تزئین کنید. در آخر مقداری پودر پسته روی یخ‌ در بهشت بریزید و میل کنید.

مواد لازم

شیر ۱ پیمانه‌ و نیم، نشاسته‌ی ذرت ۱ قاشق غذاخوری، شکر ۱/۳ پیمانه، وانیل به میزان لازم، پودر کاکائو ۳ قاشق غذاخوری، شلیل پوره شده ۳ عدد، کره ۳ قاشق غذاخوری

طرز تهیه

انواع پودینگ به صورت لایه‌ای تهیه شده و بسیار لذیذ و پرطرفدار است. در تهیه‌ی پودینگ شلیل ابتدا نخستین لایه را تهیه کرده و پس از آن به آماده‌سازی بخش‌های بعدی دسر خواهیم پرداخت. ابتدا شکر، پودر کاکائو، نشاسته‌ی ذرت و شیر را درون ظرف مناسبی ریخته و با یکدیگر مخلوط کرده و روی حرارت متوسط قرار دهید. زمانی که که مواد ترکیبی به صورت مایعی غلیظ و یکدست تبدیل شد، کره و پوره‌ی شلیل را نیز اضافه کرده و از روی حرارت بر دارید.

اکنون زمان تهیه کردن کرم این دسر لذیذ است. برای آماده‌سازی آن به موادی همانند شیر ۱ پیمانه، شکر ۱/۳ پیمانه، پودر کاسترد ۲ قاشق غذاخوری و کره ۱ قاشق غذاخوری نیاز خواهد بود. مواد را درون ظرفی ریخته و با یکدیگر به خوبی مخلوط کنید. سپس روی حرارت قرار دهید تا به غلظت مناسبی برسد. سپس مواد تهیه شده را روی لایه‌ای که قبلا درست کردید بریزید و اجازه دهید تا در دمای یخچال سرد شود.

مواد لازم

شلیل تازه ۴ عدد، قالب‌های یخ چند عدد، شکر ۱ قاشق مرباخوری، موز ۱ عدد متوسط، آب خنک ۲/۳ پیمانه

طرز تهیه

موز را به مدت نیم‌ساعت درون فریزر قرار دهید تا یخ ببندد. سپس شلیل‌ها را به آن اضافه کنید و به همراه شکر، یخ و آب خنک درون مخلوط‌کن ریخته و دستگاه را روشن کنید. اجازه دهید به مدت زمان ۲ الی ۳ دقیقه به خوبی با یکدیگر مخلوط شوند. سپس ظرف مورد نظر جهت میل کردن اسموتی را آماده کرده و مایع به دست آمده را درون ظرف دسر بریزید. روی آن را تعدادی برگ تازه‌ی نعناع قرار دهید و اجازه دهید به مدت زمان ۱۵ دقیقه درون یخچال باقی بماند تا عطر و طعم نعناع به خورد اسموتی رود.

مواد لازم

شکر نصف پیمانه، پودر ژلاتین ۲ قاشق سوپ‌خوری، آب سرد نصف پیمانه، وانیل ۱/۴ قاشق چایخوری، خامه‌ی زده شده ۲۵۰ گرم، شلیل پوره شده و از صافی رد شده ۱ پیمانه، آب ۱ پیمانه، جوهر لیمو ۱/۶ قاشق چایخوری

طرز تهیه

ابتدا شلیل‌ها را از هسته جدا کرده و به پوره تبدیل کنید. سپس آن را از صافی رد کرده تا مایع نسبتا غلیظ و یکدستی به دست آید. مایع شلیل را با یک پیمانه آب و شکر مخلوط کرده و روی حرارت قرار دهید. پس از جوشیدن مواد، ۱/۶ قاشق چایخوری جوهر لیمو را در آب سرد حل کنید و اجازه دهید تا روی حرارت ملایم به جوش آید. پس از جوش آمدن، آن را از روی حرارت برداشته، ژلاتین را نیز به مواد اضافه و تا ولرم شدن مواد ترکیبی صبر کنید. سپس وانیل را اضافه کرده و به آن خامه را نیز بیفزایید. اکنون دسر تهیه شده را درون قالب مخصوص ریخته و داخل یخچال قرار دهید تا خود را بگیرد و به اصطلاح ببندد. می‌توانید برای تزئین از برش‌های شلیل یا توت‌فرنگی نیز استفاده کنید. دسر شلیل آماده‌ی مصرف است.

در این مقاله به معرفی خواص درمانی و دارویی این میوه‌ی لذیذ و مفید پرداختیم. امید است مورد توجه قرار گیرد. منتظر نظرات گرم و سازنده‌ی شما دوستان عزیز کجارویی در ارائه‌ی هرچه بهتر این گونه مقالات هستیم.