تحول بزرگ در تاریخ بشر: انسان‌ها از چه زمانی شروع به پختن غذا کردند؟

پخت غذا نه‌تنها به تغذیه انسان‌ کمک کرده است، بلکه به‌عنوان یکی از عوامل اصلی در تکامل او نیز شناخته می‌شود. تحقیقات جدید در زمینه باستان‌شناسی و زیست‌شناسی نشان می‌دهند که احتمالا انسان‌های اولیه، از بیش از دو میلیون سال پیش، شروع به پخت و پز کرده‌اند. پخت غذا باعث می‌شود که بدن انسان‌ها انرژی بیشتری از خوراک جذب کند و این انرژی اضافی، برای رشد مغز و تکامل ویژگی‌های انسانی، ضروری به نظر می‌رسد.

شواهدی همچون یافتن آثار آتش، وجود خاکستر در غارهای باستانی و نیز تغییرات در ساختار دندان‌ها، نشان می‌دهند که انسان‌های اولیه نه‌تنها از آتش استفاده می‌کردند، بلکه آتش به یکی از ابزارهای اصلی در فرایند پخت غذا تبدیل شده بود. این تغییرات به‌طور چشمگیری روی تکامل بدن انسان تاثیر گذاشت و به یکی از مهم‌ترین دلایل تفاوت‌های فیزیولوژیکی بین انسان‌ها و سایر موجودات تبدیل شد. در این نوشتار، به‌طور مختصر به تاریخچه پخت غذا و تاثیر آن بر بدن انسان خواهیم پرداخت.

پختن غذا اهمیت زیادی دارد؛ در واقع، برخی از محققان معتقدند که این همان چیزی است که به اجداد انسان امکان داد تا کالری اضافی مورد نیاز برای رشد مغزهای بزرگ‌تر را تامین کنند؛ اما این سوال پیش می‌آید که پختن غذا چه زمانی اختراع شد؟

زمان دقیق آن مشخص نیست؛ اما شواهد حاکی از آن است که انسان‌ها حداقل ۵۰,۰۰۰ سال پیش و حتی به احتمال زیاد تا دو میلیون سال پیش، غذا می‌پختند. این شواهد از دو حوزه علمی باستان‌شناسی و زیست‌شناسی به دست آمده‌اند.

منبع عکس: Evolution Of The Progress؛ پدیدآورنده: هوش مصنوعی

از جمله شواهد باستان‌شناسی برای پخت و پز، دانه‌های نشاسته پخته شده‌ای است که در پلاک دندانی یا رسوب دندانی سخت‌، یافت شده‌اند. به گفته «ریچارد رانگهام» (Richard Wrangham)، استاد بازنشسته انسان‌شناسی زیستی در دانشگاه هاروارد و نویسنده کتاب «افروختن آتش: چگونه آشپزی ما را انسان کرد» (Catching Fire: How Cooking Made Us Human)، مردم می‌توانند این دانه‌ها را در دندان‌هایی پیدا کنند که ۵۰,۰۰۰ سال قدمت دارند.

شواهد پیش از آن اما، چندان واضح نیست. به‌طور کلی، دانشمندان به‌دنبال نشانه‌هایی از کنترل آتش توسط انسان‌ها هستند؛ اما شواهد وجود آتش تحت کنترل، همیشه به‌معنای پخت و پز در نظر گرفته نمی‌شود؛ چراکه به‌عنوان مثال، ممکن است که انسان‌های نخستین، از آن آتش برای گرم شدن یا ساخت ابزار استفاده کرده باشند.

«بتان لینسکات» (Bethan Linscott)، ژئوشیمیدان باستان‌شناس از دانشگاه آکسفورد می‌گوید:

شواهدی از آتش در سراسر تاریخ باستان‌شناسی دیده می‌شود؛ اما چالش اصلی این است که تشخیص دهیم، آیا این آتش تحت کنترل بوده یا تنها از یک آتش‌سوزی طبیعی گرفته شده است. در واقع این امکان وجود دارد که یک آتش‌سوزی طبیعی در محیط پراکنده شده باشد و انسان‌های نخستین، تکه‌های نیم‌سوخته آن را برداشته و از آن، برای ساخت ابزار یا حتی پخت غذا استفاده کرده باشند.

لینسکات در ادامه می‌افزاید:

یکی از نکات کلیدی هنگام جست‌و‌جوی شواهدی از کنترل آتش، وجود ساختارهای مشخص سوختن است؛ به‌طور مثال، ممکن است که سنگ‌ها به‌صورت دایره‌ای چیده شده باشند و مقداری خاکستر در مرکز آن وجود داشته باشد. همچنین، امکان دارد که برخی از ساختارهای سیلیکایی باقی‌مانده از گیاهان مرده یا به اصطلاح، «فیتولیت‌ها» (Phytolith)، آثار سوخته و اشیای دیگر نیز در اطراف آن دیده شود.

منبع عکس: EducaHistoria؛ پدیدآورنده: هوش مصنوعی

محققان و باستان‌شناسان، شواهدی از استفاده از آتش را در مکان‌هایی کشف کرده‌اند که قدمت آن‌ها به قبل از ظهور انسان امروزی یا در واقع، انسان‌ خردمند (Homo sapiens) بازمی‌گردد؛ به این معنی که انسان‌های اولیه نیز از آتش استفاده می‌کردند. به‌عنوان مثال، تیم تحقیقاتی مستقر در غار قسیم (Qesem)، نشانه‌هایی از یک آتشدان ۳۰۰ هزار ساله در کنار بقایای حیوانات شکارشده پیدا کرده‌اند. همچنین، در یکی از غارهای منطقه سافک (Suffolk) در انگلستان، یک آتشدان ۴۰۰ هزار ساله حاوی استخوان‌های سوخته و سنگ‌های چخماق مرتبط با ابزارسازی کشف شده است.

حتی پیش از آن، کشف خاکستر موجود در «غار واندرورک» (Wonderwerk Cave) در آفریقای جنوبی، دانشمندان را به این باور رساند که پخت غذا حتی یک میلیون سال پیش نیز انجام می‌شده است. «ریچارد رانگهام» دراین‌باره می‌گوید:

این غار بسیار عمیق است؛ حدود ۳۰ متر عمق دارد. بنابراین، به‌هیچ‌وجه ممکن نیست که این خاکستر در یک میلیون سال پیش، توسط یک فرایند طبیعی تولید شده باشد.

منبع عکس: a.woodsman؛ نام عکاس: نامشخص

شواهدی از آتش کنترل‌شده در کنیا نیز وجود دارد که قدمت آن به ۱٫۶ میلیون سال پیش باز می‌گردد. همچنین، پژوهشگران در یکی از محوطه‌های باستانی، شواهدی قانع‌کننده‌تر از پخت‌وپز در ۷۸۰,۰۰۰ سال پیش کشف کردند. آن‌ها نه‌تنها دایره‌هایی از سنگ را یافتند که نشان‌دهنده یک آتشدان بود، بلکه بقایای استخوان ماهی‌هایی را نیز شناسایی کردند که نشانه‌هایی از حرارت‌دیدگی در آن‌ها به چشم می‌خورد.

منبع عکس‌های گالری: npr ،New Scientist،Maine Public ،Ancient Origins؛ نام عکاس: نامشخص

بر اساس یافته‌های موجود، شواهد بیولوژیکی از زمان آغاز پخت غذا در نحوه تکامل بدن انسان وجود دارد. ریچارد رانگهام معتقد است:

ما به‌عنوان یک گونه، متفاوت از هرگونه دیگری روی زمین هستیم؛ چراکه از نظر بیولوژیکی، با خوردن غذای پخته شده، سازگار شده‌ایم. به‌عنوان مثال، در مطالعه‌ای که روی افرادی انجام شد که رژیم غذایی خام داشتند، محققان دریافتند که شرکت‌کنندگان، تمایل به کاهش وزن دارند و یک‌ سوم از زنان نیز دوران قاعدگی خود را متوقف کرده‌اند. پس این سوال پیش می‌آید که این تغییر، چه زمانی اتفاق افتاده است؟

منبع عکس: Live Science؛ نام عکاس: نامشخص

بر اساس گفته‌های رانگهام، این احتمال وجود دارد که پخت و پز، حتی پیش از ظهور انسان مدرن آغاز شده باشد. انسان‌ راست‌قامت یا «هومو ارکتوس» (Homo erectus)، اولین گونه‌ای بود که نسبت به اجداد نخستین‌ خود، بدنی با ویژگی‌های انسانی‌تر داشت. برخی از این ویژگی‌ها نشان می‌دهند که اعضای این‌گونه ممکن است، نخستین گروهی بوده باشند که غذا را می‌پختند.

از سوی دیگر، یکی از تفاوت‌های مهم میان انسان‌های امروزی و خویشاوندان اولیه را اندازه دستگاه گوارش آن‌ها می‌دانند. از آنجا که پخت‌ و پز باعث می‌شود که غذا راحت‌تر هضم شود، روده‌های انسان مدرن نسبت به انسان‌های اولیه، کوچک‌تر شده است. رانگهام در توضیح این امر می‌گوید:

«کولون» (colon)، روده بزرگ ما و آخرین بخش روده، حدود دو ‌سوم کوچک‌تر از چیزی است که در گونه‌های دیگر موجودات نخستین دیده می‌شود. این تفاوت باعث شده است که شکم ما نسبتا صاف باشد؛ در حالی که برخی از حیوانات پس از خوردن یک وعده غذایی حجیم، شکمی برآمده دارند.

بر اساس گفته‌های این پژوهشگر، اولین موجودات غیر انسانی برای سازگاری با روده‌های بزرگ‌تر، لگن‌های پهن و دنده‌های باز شده داشتند؛ اما اجداد انسان، حدود دو میلیون سال پیش، این ویژگی‌ها را از دست دادند. او در ادامه می‌افزاید:

اتفاق دیگری که در آن زمان رخ داد، بزرگ‌ترین کاهش اندازه دندان‌های آسیاب در تاریخ تکامل انسان بود. این تغییر نشان‌دهنده‌ این است که رژیم غذایی انسان، به‌طرز چشمگیری تغییر کرده است؛ به‌طور خاص، غذاها نرم‌تر و برای جویدن، راحت‌تر شده‌اند. بنابراین داستان بزرگ اینجا است که پخت غذا حدود ۱٫۹ میلیون سال پیش و با پیدایش انسان‌ راست‌قامت آغاز شد؛ گونه‌ای که بیشترین شباهت را در تکامل، به انسان امروزی دارد. من فکر می‌کنم که شما می‌توانید یک داستان بسیار قانع‌ کننده ارائه دهید که بر اساس آن، پخت غذا و کنترل آتش، مسئول تکامل انسان راست قامت به حساب می‌‌آید.

منبع عکس: Adobe Stock؛ پدیدآورنده: هوش مصنوعی

با این حال، این ایده که انسان راست قامت، اولین آشپز بوده باشد، بدون شواهدی از استفاده کنترل‌شده از آتش در آن زمان، هنوز جای بحث دارد. به گفته «بتان لینسکات»، هنوز بسیاری از پژوهشگران در حال تحقیق روی این موضوع هستند و او تصور می‌کند که این روند، برای مدت طولانی ادامه خواهد داشت؛ چراکه از نظر وی، مشخص نیست که آیا آن‌ها قادر خواهند بود تا به‌طور دقیق، زمان این تغییرات را مشخص کنند یا در نهایت، به نتیجه‌ای نخواهند رسید.

منبع عکس‌های گالری: Science Museum of Virginia؛ Ancient Origins؛ Earth.com؛ نام عکاس: نامشخص

نظر شما در مورد اولین نشانه‌های پخت غذا توسط انسان چیست؟ فکر می‌کنید که شواهد جدید، می‌تواند این روند را روشن‌تر کند؟ لطفا نگاه و نظر ازشمند خود را با ما و سایر همراهان کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس کاور: Emergency Food Supplies؛ پدیدآورنده: هوش مصنوعی