تووالو؛ کشوری در حال غرق شدن

اقیانوس به عنوان عاملی قدرتمند، می‌تواند به سرعت موجب تغییراتی در خشکی‌های نزدیک خود شود. تغییرات آب و هوایی که در پی فعالیت‌های انسانی بیشتر شده، اختلالاتی در وضعیت اقیانوس به وجود آورده است. این تغییرات، خطراتی برای خشکی‌های نزدیک اقیانوس و نیز ذخایر آب شیرین آن به همراه خواهد داشت. اقیانوس همچنین دی اکسید کربن را جذب می‌کند که خود عاملی برای افزایش دمای هوا، افزایش میزان اسید آب‌های شور و فرسایش صخره‌های زیر دریا می‌شود. این موضوع، صنعت ماهیگیری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد که ادامه‌ی حیات بسیاری از جزایر متکی به آن را نیز تهدید می‌کند. «ائتلاف جزایر کوچک» متشکل از ۴۴ کشور است که در حال مبارزه با این وضعیت وحشتناک برای ادامه‌ی بقای خود هستند.

تووالو به عنوان عضوی از ائتلاف جزایر کوچک، یکی از اولین کشورهای دنیا است که مجبور به رویارویی با شرایط خطرناک و دشوار فرو رفتن به زیر آب است. علی‌رغم تلاش‌های بی‌وقفه در سطوح بین‌المللی برای کنترل تأثیرات جوی بر این جزیره، تووالو و دیگر جزایر کم‌ارتفاع در حال غرق شدن هستند. تووالو اولین قربانی تغییرات آب و هوایی به وجود آمده به دست بشر است که ممکن است زمینه را برای غرق شدن دیگر کشورهای محصور در اقیانوس جهان نیز فراهم کند.

تهدید آب‌های شور

کشور تووالو که مابین جزایر معروفی مانند استرالیا و هاوایی قرار گرفته، در محاصره‌ی هزاران کیلومتر آب‌های آزاد واقع است. مساحت تووالو به اندازه‌ی یک دهمِ واشنگتن است. این کشور متشکل از سه جزیره‌ی صخره‌ای و شش جزیره‌ی مرجانی در جنوب اقیانوس آرام است که بالاترین ارتفاعش از سطح دریا حدوداً ۵ متر است. بیشتر مردم تووالو در ارتفاع کمتر از ۲ متر از سطح دریا زندگی می‌کنند. به همین دلیل، سازمان ملل متحد از تووالو با عنوان اولین کشوری که در پی تغییرات آب و هوایی به کلی زیر آب فرو خواهد رفت، یاد می‌کند. اگرچه قبل از وقوع این اتفاق، مشکلات موجود دیگر در این جزیره، مانع از ادامه‌ی حیات جمعیت آن خواهد شد.

بالا آمدن آب اقیانوس موجب از بین رفتن ذخایر آب شیرین تووالو خواهد شد که یکی از اولین خطرات جدی پیش روی مردم این کشور است. با افزایش طوفان‌های دریایی، سیستم فاضلاب و لوله‌کشی آب این جزیره به وسیله‌ی آب شور دریا آلوده خواهد شد که خود موجب بروز اختلالاتی در فرآیند تصفیه‌ی صحیح آب می‌شود. سپس، آب‌های آلوده‌ی فاضلاب و آب شور دریا وارد منابع آب شیرین جزیره شده و اندک ذخایر آن را نیز به کلی از بین می‌برد.

آلودگی آب تووالو، خطری برای صنعت کشاورزی این کشور نیز محسوب می‌شود. تغییرات آب و هوایی موجب افزایش وقوع خشکسالی‌های گاه و بی‌گاه در جزایر شمالی این کشور شده و شرایط را برای کشت محصولات کشاورزی و نگهداری حیوانات دامی دشوار کرده است. ذخایر محدود آب شیرین تووالو که در پی خشکسالی و آلودگی آب به وجود آمده، شرایط را برای تهیه‌ی غذا در این کشور بدون واردات آن حتی قبل از اتمام منابع آب، بسیار سخت خواهد کرد.

شور شدن زمین‌های حاصلخیز، تمیز شدن اقیانوس

با بالا آمدن آب اقیانوس و غرق شدن جزیره، آب دریا نیز کم‌کم جای آب شیرین را خواهد گرفت؛ آب دریا موجب آلودگی ذخایر آب شیرین جزیره و پس از آن، به از بین رفتن این منابع حیاتی منتهی می‌شود. البته این اتفاق بدون مقدمه رخ نخواهد داد؛ هم‌اکنون نیز امواج معمولی دریایی، فجایعی در تووالو به وجود آورده است.

در سال ۱۹۷۲، طوفانی دریایی با نمک‌آلود کردن خاک‌های حاصلخیز تووالو، موجب از بین رفتن محصولات مهم کشاورزی و درختان این کشور شد. یکی از محصولات کشاورزی حیاتی تووالو، یعنی «تاروی باتلاقی» که مانند برنج، داخل آب و حفره‌ها رشد می‌کند، نسبت به امواج دریایی بسیار حساس است؛ از این رو آب دریا خطری جدی برای آن محسوب می‌شود. بسیاری از ساکنان تووالو، علاوه بر تخریب کامل خانه‌هایشان در فونافوتی پایتخت این کشور، با مشکل کمبود غذا نیز دست و پنجه نرم می‌کنند. افزایش دمای هوا و اسیدی شدن آب‌های شیرین جزیره به وسیله‌ی آب اقیانوس، نگرانی‌های دیگری در زمینه‌ی کمبود محصولات غذایی مردم تووالو ایجاد کرده است. انتظار می‌رود تغییرات آب و هوایی که در پی فعالیت‌های انسانی به وجود آمده، موجب افزایش گرما و دی اکسید کربن جذب شده توسط اقیانوس شده و به بالا رفتن سطح اسید و نیز میزان دمای متوسط آب دریا منجر شود. افزایش سطح اسید آب، موجب ضعیف شدن مرجان‌های دریایی و سخت‌پوستان شده و زندگی جانورانی که به گرما حساس هستند را به مخاطره می‌اندازد.

از بین رفتن موجودات دریایی که قابل خوردن هستند، نگرانی و تنش‌هایی در زمینه‌ی کمبود غذا به وجود خواهد آورد. فرسایش دیواره‌های مرجانی جزیره، از مقاومت آن در مقابل امواج دریایی و سونامی کاسته و موجب افزایش خسارات احتمالی به هنگام وقوع حادثه خواهد شد.

تخریب کشور و خطر از بین رفتن فرهنگ آن

تووالو کشوری دارای فرهنگ و مواضع سیاسی صلح‌آمیز است. در واقع، این کشور حتی نیروی ارتش هم ندارد. با این حال، اگر شرایط دشواری در تووالو پیش آید، ممکن است بقای فرهنگ این کشور نیز به خطر افتد.

کمبود آب و غذا در تووالو موجب بروز خطرات دیگری نظیر ابتلا به بیماری‌های گوناگون در پی تغذیه‌ی ضعیف یا آب آلوده نیز خواهد شد. دور بودن جزیره‌ی تووالو و موقعیت جغرافیایی آن، مانع از فرار به هنگام و نیز دریافت بدون دردسر کمک‌های بین‌المللی می‌شود. احتمال وقوع فجایعی مانند سونامی و طوفان‌های دریایی که ممکن است در پی تغییرات آب و هوایی در تووالو به وجود آید نیز بسیار بالا است. تعداد کسانی که هر روز از تووالو به نیوزلند مهاجرت می‌کنند، بیشتر و بیشتر می‌شود. مهاجران، رفته رفته با آداب و رسوم کشور جدیدشان آمیخته شده و فرهنگ خود را از یاد خواهند برد. با فرو رفتن کامل تووالو در آب، مردم این کشور مجبور به ترک آن شده و به کشورهای دیگر مهاجرت خواهند کرد.

کاهش سطح بهداشت همگانی و نیز در آب فرو رفتن تووالو، نگرانی‌هایی در زمینه‌ی از بین رفتن فرهنگ جمعیت ۱۰,۷۸۲ نفری این جزیره ایجاد می‌کند. بیشتر مردم این کشور ریشه‌ی پلی‌نزی داشته و تعداد اندکی نیز از نوادگان ساکنان میکرونزی هستند. فرهنگ مردم تووالو، در پی کمبود منابع، در معرض خطرات دریایی بودن و مهاجرت به دیگر کشورها، ممکن است به کلی از بین برود.

نجات تووالو

سازمان ملل متحد، جلساتی در زمینه‌ی تغییرات آب و هوایی برگزار کرده است که تمرکز آن بر کاهش میزان گازهای گلخانه‌ای تولید شده توسط کشورهایی است که بیشترین استفاده از سوخت‌های فسیلی را دارند. کاسته شدن میزان گازهای گلخانه‌ای در جو زمین، موجب کاهش گرمای بیش از حد و اسیدی‌تر شدن آب اقیانوس‌ها می‌شود؛ همان دلایلی که موجب وقوع شرایط دشوار در تووالو و دیگر جزایر مشابه آن شده است.

سازمان‌های بشردوستانه‌ای مانند صلیب سرخ، با مردم تووالو در زمینه‌های امنیتی، آمادگی، بهداشتی و آموزشی در حال کار کردن هستند. این سازمان‌ها به مردم جزیره برای مقابله با خطرات احتمالی کمک کرده و در کاشت درخت در مناطق کم‌تراکم نیز آنان را یاری می‌کنند. جمع‌آوری شاخه‌ی درختان از روی زمین و دیگر زباله‌هایی که ممکن است هنگام وقوع طوفان، ضربات شدیدی بر مردم وارد کند، به همراه ساخت سدهای مستحکم برای جلوگیری از امواج سهمگین دریایی را می‌توان از جمله اقدامات مفید در تووالو قلمداد کرد. دانشمندان در حال مطالعه‌ی الگوهای رسوب مرجان‌های این جزیره و شبیه‌سازی شرایط مشابه هستند تا در صورت وقوع خطرات احتمالی، با آمادگی بیشتری به استقبال آن بروند. اگرچه هیچ‌یک از این اقدامات، تضمینی بر نجات کامل تووالو نیست، اما دانشمندان امیدوارند در درازمدت، از تخریب کلی جزیره جلوگیری کنند.

اختلاف نظر

علی‌رغم باور بسیاری از دانشمندان که غرق شدن تووالو را مسلم می‌دانند، تحقیقات دیگری نیز وجود دارد که توسط «پائول کنچ»، استاد دانشکده‌ی محیط زیست دانشگاه اوکلند به انجام رسیده که نشان می‌دهد فرو رفتن این جزیره در آب، حتمی نیست.

مطالعات او بر روی جزایر مرجانی اقیانوس آرام و اقیانوس هند که مجموعاً بیش از ۶۰۰ جزیره را شامل می‌شود، وضعیت آنان به هنگام غرق شدن را بررسی و ارزیابی می‌کند. او دریافت که مساحت تقریباً ۸۰٪ از این جزایر افزایش داشته و مساحت ۲۰٪ از آن‌ها نیز با کاهش روبرو بوده است. این اطلاعات نشان می‌دهد که میزان زمین‌هایی که در پی بالا آمدن آب اقیانوس از دست رفته‌اند، کمتر از میزانی است که انتظار می‌رفت در آب فرو روند.

کنچ به این موضوع نیز اشاره می‌کند که جزایر مرجانی، نسبت به دیگر جزایر، سازگاری بیشتری با اقیانوس‌ها دارند. جزایر مرجانی، با تغییر موضع و مکان به امواج رسوب‌گذار واکنش نشان می‌دهند. برخی از نواحی تووالو طی یک دهه، با افزایشی ۵٫۵ هکتاری روبرو بوده‌اند اما بزرگ‌ترین جزیره‌ی این کشور، یعنی فونافوتی در طول ۴ دهه، تنها ۱۰۶ متر بزرگ‌تر شده است.

آینده‌ای نامشخص

تووالو شرایط دشواری را پشت سر می‌گذارد. در واقع، هیچ تضمینی وجود ندارد که این جزیره بتواند در مقابل امواج اقیانوس دوام بیاورد. برخی از محققان بر این باورند که سطح آب اقیانوس تا سال ۲۱۰۰، در حدود ۲ متر در حوالی تووالو افزایش خواهد یافت و بسیاری از خانه‌ها و زمین‌های نزدیک ساحل را به کلی در بر خواهد گرفت. به نظر می‌رسد تووالو اولین کشوری باشد که غرق می‌شود. این موضوع زنگ خطری برای دیگر کشورها و جزایری است که ارتفاع کمی از سطح دریا دارند.

کشورهایی که عضو «ائتلاف جزایر کوچک» هستند، نگرانی‌های خود را در نشست‌های سازمان ملل متحد چندین بار مطرح کرده‌اند و از عدم پیشرفت وضعیت گازهای گلخانه‌ای نارضایتی خود را اعلام کرده‌اند. در یکی از جدیدترین نشست‌های سازمان ملل در پایتخت کشور پرو، یعنی لیما، صحبت‌هایی در زمینه‌ی توسعه‌ی سیاست‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای و نیز پرداخت غرامت به کشورهایی که کمترین استفاده از سوخت‌های فسیلی را دارند، انجام شد.

در این میان، مردم تووالو کماکان با خطر غرق شدن کشورشان و نیز کمبود آب و غذا دست و پنجه نرم می‌کنند.

نخست وزیر کشور تووالو، در نشست لیما، وضعیت اسفناک کشور خود را چنین بیان کرد:

اگر کشور شما با خطر محو شدن از صحنه‌ی روزگار مواجه بود، چه می‌کردید؟