روزشمار: ۴ شهریور؛ شهریور روز، جشن شهریورگان

محبوبه پوریوسفی
محبوبه پوریوسفی یکشنبه، ۴ شهریور ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۰۰
روزشمار: ۴ شهریور؛ شهریور روز، جشن شهریورگان

چهارمین روز از ماه شهریور در گاهشماری زرتشتی، جشن شهریورگان است. در گاهشماری خیامی به‌دلیل ۳۱ روزه بودن ۶ ماه نخست سال، این جشن ۵ روز به جلو برده شده و در سی ام مرداد ماه است.

شهریورگان یا آذرجشن از جمله جشن‌های دوازدگانه سال ایران باستان بوده است و از شمار جشن‌های آتش بوده است. روز چهارم از هر ماه به نام شهریور استو چهارم ماه شهریور جشن شهریورگان است. امروزه زرتشتیان این جشن را به‌عنوان روز پدر در نظر می‌گیرند. زیرا شهریور امشاسپند ویژگی نرینه دارد. در باور زرتشتی سه امشاسپند ویژگی نرینه (وهومن و اشاوهیشتا و خشتره وئیریه) و سه امشاسپند ویژگی مادینه (سپنته آرمئیتی و خورداد و امرداد) دارند. بنابراین، شهریور که نماد مردانه است و هم نمادی از نیرومند در کنار فروتنی و دهشمندی و شهریاری بر خویشتن است، می‌تواند بهترین توصیف از پدران نیکو باشد.

همچنین، برخی‌ها این روز را روز زادروز کوروش می‌دانند. امروزه در جشن شهریورگان زرتشتیان در نیایشگاه‌ها گرد هم آمده و به شادی و همچنین نیایش همگانی می‌پردازند.

ما نیز این روز را به پدران عزیز میهن شادباش می‌گوییم.

جشن شهریور

واژه شهریور در گات‌ها «خشتره وئیریه» است که بعدها به‌شکل ساده شده شهریور تبدیل شده است. «خشتره» به‌معنای شهریاری و «وئیریه» به‌معنای آرزو شده است. بنابراین، خشتره وئیریه به گفتار ساده «شهریاری آرزو شده» می‌شود.

به موجب یزدان‌شناسی اوستایی، شهریور میان امشاسپندان یا ملائک و ایزدان شش‌گانه از لحاظ مرتبه و مقام دومین است. اول بهمن و دوم شهریور. این نام در اوستا خشتر وئیریه آمده که جزء اول به معنی کشور و پادشاهی و جزء دوم به معنی آرزو شده است. پس رویهم به معنی پادشاهی یا کشور آرزو شده و مجازاً به مفهوم عام از آن بهشت نیز اراده شده است.

چنانکه همه امشاسپندان دارای دو وجه مینوی و زمینی هستند این امشاسپند در جهان مینوی نماینده قدرت و شهریاری مطلقه اهورامزدا و در زمین نگاهبانی و سرپرست فلزات و جنگ ابزارها و سلاح‌ها به او محول است. ما نمی‌دانیم چرا شهریورگان از شمار جشن‌های آتش به شمار می‌رفته است.

چنانکه گفته شد اين فرشته مظهر سلطنت آسمانی و قدرت رحمانی است و هميشه خواهان فر و بزرگی و نيرومندی است. در جهان مادی، نگهبان زر و سيم و فلزات ديگر و دستگير بينوايان و فرشته رحم و مروت است. پادشاهان دادگر تحت و حمايت اين فرشته مقتدر هستند. نظر به همين صفات پاک است که ايرانيان قديم اين روز را جشن می‌گرفتند و به فقرا طعام می‌دادند. چون اين جشن به پادشاهان دادگر بستگی دارد که نماينده سلطنت آسمانی هستند، لذا معمولا در اين جشن بايد به حضور پادشاهان بروند و شادباش بگويند.

ابوريحان در صفحه ۲۵۱ ترجمه آثار و الباقيه می‌نويسد ((شهريور ماه روز چهارم آن شهريور روز است و آن به مناسبت توافق دو اسم جشن است و آن را شهريورگان گويند . معنی شهريور دوستی و آرزو است، شهريور فرشته ای است که به جواهر هفت‌گانه از قبيل طلا و نقره و ديگر فلزات که برقراری صنعت و دوام دنيا و مردم به آن‌ها بستگی دارد موکل است))

برای جشن شهريورگان از دو گونه ديگر می‌توان برتری قائل شد:

اول اينکه در اين ماه محصولات کشت و زرع جمع آوری می‌شود و چون معمولا برای به دست آوردن نتيجه هر کاری جشن و شادی لازم است، لذا شهريورگان به مناسبت نتيجه گرفتن از نعمت کشت و کار و به دست آوردن محصولات به‌خصوص برای کشاورزان بهترين جشن وشادی است و در واقع جشن سر خرمن است.دوم اينکه در اين ماه پاييزه‌کاری شروع می‌شود و چون معمولا هر کار نيکی را با شادی بايد آغاز کرد از اين لحاظ جشن شهريورگان را می‌توان آغاز فصل جديد ديگری از هنگام کشت و زرع دانست و آنرا مورد احترام قرار داد با دلايلی که ذکر شد جشن شهريورگان به‌خصوص برای کشاورزان از لحاظ جمع‌آوری محصول و به دست آوردن خرمن و همچنين از دیدگاه شروع به کار پاييزه بهترين جشن و شادمانی است و به همين جهت نسبت به آن احترام زيادی قائل بودند و با شادی فراوان مراسم آنرا به‌جای می‌آوردند.

در جشن شهریورگان مردم در خانه‌ها آتش می‌افروختند و ستایش خداوند و شکر نعمت‌های او را به‌جای می‌آوردند. در خانه‌ها اغلب مهمانی برپا کرده و خوراک‌های متنوع و ویژه تدارک می‌دیدند و به مناسبت تغییر هوا، شب‌هنگام در بام‌ها نیز آتش روشن می‌کردند. امروزه متأسفانه بقایای جشن شهریورگان نیز میان زرتشتیان فراموش شده و فقط برخی از خانواده‌های قدیم در کرمان به گونه محدودی این جشن باستانی ایرانی را برگزار می‌کنند.

در همین روز:

  • زادروز داراب (کوروش)
  • روز پدر در ایران باستان
  • روز کارمند
  • افتتاح راه‌آهن سراسری ايران (۱۳۱۷ شمسی)
  • صدور قطعنامه ۶۲۰ شورای امنيت عليه كاربرد سلاح شيميایی توسط عراق (۱۳۶۷ شمسی)
  • درگذشت «مهدی اخوان ثالث» شاعر معاصر (۱۳۶۹ شمسی)
  • تولد «مرتضی مميز»، گرافیست برتر ایران (۱۳۱۵ شمسی)
  • حمله «سلطان محمود غزنوی» به سيستان و انقراض سلسله‏ صفاريان (۳۸۹ قمری)
  • تولد «خواجه نظام‌الملک» وزير دانشمند سلجوقی (۴۰۸ قمری)
  • کتابخانه ملی کنگره آمریکا در واشنگتن دی‌سی، توسط نیروهای بریتانیا تخریب شد. (۱۸۱۴ میلادی)
  • • روز ملی و استقلال «اروگوئه» از استعمار اسپانيا (۱۸۲۵ میلادی)
  • حمله نيروهای شوروی و انگليس به ايران در جريان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۱ میلادی)
  • تسليم رومانی به متفقين و اعلان جنگ به آلمان در جريان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۴ میلادی)
  • روز استقلال «روسيه سفيد» (بلاروس) از اتحاد جماهير شوروی سابق (۱۹۹۱ میلادی)

مطالب مرتبط:

دیدگاه