آبادان در یک نگاه
نام آبادان با نفت و البته جنگ گره خورده است. وجود پالایشگاه نفت در این شهر طی سالها کاری کرد که آبادان به شهری متمایز و مدرن تبدیل شود.
مقالههای مرتبط:
آبادان روزی یکی از مدرنترین شهر ایران و خاورمیانه بود. آبادان شهر نخستینها است؛ نخستین پالایشگاه خاورمیانه و ایران، نخستین آتشنشانی ایران، خط اتوبوس درون شهری، سینمای روباز، پیتزا فروشی، کودکستان، تاکسی تلفنی، پیست ماشینسواری، موتورسواری، گلف، اسکواش و سالن بیلیارد و نخستین پتروشیمی ایران، گوشهای از گذشتهی این شهر هستند.
آبادان در برابر جنگهای جهانی و جنگ تحمیلی تاب آورد، اگرچه زخمهای جنگ را در کوچه و خیابان آن میشود دید. این شهر همچنان با داشتن پالایشگاه و شرکت پتروشیمی، قطب اقتصادی کشور به شمار میرود.
جغرافیای آبادان
عکس: خبرگزاری مهر
آبادان یکی از شهرهای مهم استان خوزستان و جنوبیترین نقطهی استان است. از شمال به شادگان، از جنوب و شرق به خلیجفارس و از غرب به اروندرود و آن سوی رود، به عراق میرسد.
از سال ۱۳۸۲ منطقهی آزاد تجاری و اقتصادی اروند در این منطقه شکل گرفته که شامل آبادان، خرمشهر، شلمچه و جزیره مینو است.
این شهر در دشت قرار گرفته و اقلیم آن شبیه منطقهای استوایی است. بیشترین گرمای آبادان در تیر و مرداد است که تا ۵۸ درجه میرسد. سردترین ماه بهمن است که هوا تا صفر درجه سانتیگراد سرد میشود. آبادان شهر مرطوبی است. در زمستان رطوبت به ۸۹ درصد یا بالاتر میرسد.
رودخانههای اروندرود و بهمنشیر در این شهر وجود دارند که هر دو به خلیجفارس میریزند.
نام آبادان
خاراکس اسپاسینو نخستین نامی است که برای این منطقه در تاریخ پیدا میکنیم. این نام بهخاطر وجود فرمانروای سلوکیان برگزیده شده بود. آبادان به اشکانیان که رسید، پرات شده بود. ساسانیان آبادان را وهمن اردشیر نامیدند که هنوز در این شهر زنده است و نام رودخانه بهمنشیر یادگار همان دوره محسوب میشود. ابّله یا آپولونیاتیس یا آپولوگوس آخرین نام پیش از اسلام در این منطقه است.
شهر پس از ورود اسلام عَبادان نام گرفت. این واژه معرب واژهی آپفادانا، آپانا و آرپفانا به شمار میرود که در قرن چهارم میلادی برای این منطقه مورد استفاده بوده است. معنی آپفانا، محلی برای نگهبانی و پاسداری از آب بود. از منابع قرون وسطی تا دورهی معاصر تنها واژهی عبادان را میبینیم. در سدهی دوم و سوم قمری این منطقه جزیرةالخضر هم نامیده میشد.
بهرام فرهوشی، زبانشناس معاصر، باور دارد آبادان امروزیشده واژهی اُپاتان است. «اُ» بهمعنای آب، «پات» به معنی پاییدن و «ان» که پسوند نسبت است. در دوره پهلوی اول، عبادان به آبادان تغییر کرد.
تاریخ آبادان
دانشکده نفت آبادان
تاریخنویسان معتقد هستند پیش از هردوت، مورخ معروف یونانی، آبادان منطقهای آباد بود و مردم در آن زندگی میکردند.
کهنترین شهری که در این منطقه وجود داشته، شهر خاراکس اسپاسینو بوده است. در دورهی اشکانیان، شهر پرات به مکان مهمی تبدیل شده بود. دوران اشکانیان که به پایان رسید، ساسانیان در این منطقه شهری به نام وهمن اردشیر ساختند. بندر مهم دورهی ساسانی، یعنی بندر ابّله در همین منطقه بوده است.
تاریخ نشان میدهد که ابّله مهمترین بندر منطقهی بینالنهرین در اواخر دورهی باستان بوده است. ابّله احتمالا معادل عربی آپولونیاتیس یا آپولوگوس بوده است.
در دورهی اسلامی منطقهی آبادان به عبادان تغییر نام داد و حومهی بصره تلقی میشد. بهتدریج آبادان به شهر کوچکی تبدیل شد که بارانداز بود و به کشتیهای گذری تدارکات میرساند. در واقع آبادان جایی بوده که خاک ایران به پایان میرسید. محصول آبادان در این دوره نمک و حصیر بود.
آبادان در قرن سیزدهم میلادی در حد قصبه تنزل کرد؛ اما این شهر در قرن چهاردم میلادی مالیات ۴۴۱ هزار دیناری در دورهی ایلخانی پرداخت کرده است. این مبلغ کلان بوده، پس میشود برداشت کرد که آبادان در آن دوره از لحاظ بازرگانی موفق بوده است.
آبادان معاصر با ورود نفت و ساخت پالایشگاه معنی پیدا میکند. سال ۱۹۰۸ بود که در مسجدسلیمان نفت کشف شد. آبادان بهخاطر نزدیکی به خرمشهر، مسجدسلیمان و اروندرود گزینهی ساخت پالایشگاه بود. در آن زمان شیخ خزعل مالک زمینهای آبادان بود. در نهایت برای اجارهی زمین میان شیخ خزعل و شرکت انگلیسی توافق بهدست آمد. از زمینها نقشهبرداری شد و محوطهی پالایشگاه مشخص شد. پالایشگاه در سال ۱۲۹۱کارش را آغاز کرد.
پس از اینکه شرکت ملی نفت ایران کنترل پالایشگاه آبادان را بهدست گرفت، با ظرفیت روزانه ۶۰۰ هزار بشکه، به بزرگترین پالایشگاه دنیا تبدیل شد.
با آغاز جنگ تحمیلی پالایشگاه آبادان در معرض حملههای بسیار شدیدی قرار گرفت. کارکنان پالایشگاه با شجاعت مثالزدنی شبانهروز تلاش کردند تا چندین میلیارد وسایل پالایشگاه را بهجای امن منتقل کنند. طی سالهای جنگ ۲۴۲ نفر از کارکنان شهید شدند. پس از پایان جنگ بار دیگر پالایشگاه رونق گرفت و همچنان قلب تپندهی اقتصاد به شمار میرود.
در طول جنگ بخش زیادی از فضای سبز شهر و اطراف آن از بین رفت. چنین رخدادی برای شهری که نخل در زندگی مردمش اثربخش بود، زیان بسیاری بهدنبال داشت.
مردم آبادان
سرشماری پیش از آغاز جنگ در سال ۱۳۵۵، جمعیت آبادان را حدود ۲۹۵ هزار نفر نشان میدهد. پس از آغاز جنگ و بهدلیل نزدیکی این شهر به مرز با عراق، آبادان از حالت مسکونی خارج شد. در سال ۱۳۶۵ تنها ۶ نفر در آن زندگی میکردند. از سال ۹۲ به بعد جمعیت شهر به بالای ۳۰۰ هزار نفر رسیده است.
مردم آبادان فرهنگ متمایزی دارند. حضور کشورهای اروپایی در سالهای طولانی و از آن مهمتر، وجود قومیتها، ملیتها و مذهبهای گوناگون، فرهنگی غنی و چندبعدی به آبادان بخشیده است.
انگلیسیها، آمریکاییها، هندیها و دیگر کشورهای خارجی سالها در پالایشگاه آبادان کار کردهاند. از طرفی، مردم از شهرهای اطراف برای کار به آبادان مهاجرت کردند. پس عجیب نیست که واژههای انگلیسی بخشی از زبان گفتار مردم شدهاند؛ هاسپیتال، استور، گرید و آف گرفتن نمونههایی از این واژهها هستند.
پذیرش مردم نسبت دینهای گوناگون زیاد است. شاهد این گفته هم وجود مسجد رنگونیها، مسجد امام موسی بن جعفر (ع) و کلیسای ارمنی گاراپت مقدس در یک منطقه است.
زویا پیرزاد در لابلای ماجراهای کتاب معروفش «چراغها را من خاموش میکنم» با ظرافت زندگی در آبادان، خیابانها و روزمرگیهایش را به تصویر میکشد. علاوه بر پیرزاد، هنرمندان دیگری زادهی آبادان هستند، مانند نجف دریابندری، فیروزه جزایری دوما، امیر نادری، ناصر تقوایی، سیروس مقدم، حمید فرخنژاد، نصرالله رادش، نادر سلیمانی، همایون ارشادی، بیژن امکانیان، داریوش فرهنگ، پرویز دهداری و احمدرضا عابدزاده.
سوغات آبادان
انواع خرمای مرغوب، رطب و دیری را از آبادان میتوانید تهیه کنید. ادویهی بسیار خوشعطروبو، انواع ماهی تازهی جنوب، میگو و انواع محصولات حصیری که از برگ خرما بافته میشوند، سوغات دیگر آبادان هستند.
خوراک محلی آبادان
قلیه ماهی، قلیه میگو، سمبوسه، فلافل، رنگینک، خورش بامیه، پاکوره، دال عدس، ماهی صبور کبابی و آش آبادان از جمله غذاهای محلی این شهر هستند.
دیدنیهای آبادان
موزه آبادان، مسجد رنگونیها، کلیسای ارامنه گاراپت مقدس، موزه نفت، سینما نفت یا تاج سابق، سینما شیرین، بقایای سینما رکس، بازار ته لنجیها، بازارهای قدیمی آبادان مانند کویتیها، اروندرود، رودخانه بهمنشیر، پل کابلی، زیارتگاه سیدعباس، دبیرستان رازی و نخلستانهای آبادان از دیدنیهای این شهر به شمار میروند.
گذشته از اینها، بافت خانههای سازمانی شرکت نفت در آبادان بسیار متفاوت از شهرهای دیگر است و پیادهروی در کوچههای بوارده و بریم و تماشای خانهها خالی از لطف نیست.
دیدگاه