ورامین در یک نگاه

ورامین شهرستانی است که همه تهرانی‌ها با آن آشنایی دارند. ورامین در نزدیکی تهران واقع شده و امروز به یکی از شهرستان‌های مجزای تهران تبدیل شده است. ورامین از جنوب به دریاچه نمک، از شمال به دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز، از غرب به حسن‌آباد قم و از شرق نیز به گرمسار منتهی می‌شود.

جغرافیا

ورامین از شمال به لواسان، از جنوب به كوير، از غرب به غار وفشاپويه (پشاپويه) و از شرق به خوار یا گرمسار محدود است. این شهر از سطح دريا بيشتر از ۹۵۰ متر ارتفاع دارد، در شمال آن کوه‌های البرز و قله دماوند قرار دارد؛ و در جنوب و مخصوصا جنوب غربی شهر، تپه‌های مرتفعی در انتهای افق دیده می‌شود. زمین‌های ورامین بسیار حاصل‌خیز است و توانایی كافی برای كشت و زرع دارد، ولی در قسمت‌هایی به‌واسطه وجود خاک رس، ساخت كوره‌های آجرپزی جای كشاورزی را گرفته است.

به‌طورکلی آب و هوای ورامین معتدل خشک است، در تابستان به‌دلیل وزش بادهای محلی درجه حرارت گاهی اوقات از ۴۰ درجه سانتی‌گراد بیشتر می‌شود و حتی از تهران گرم‌تر می‌شود و در زمستان میزان دما به چندين درجه زير صفر می‌رسد و سوز سرمای آن به‌واسطه فضای باز و آزادی كه دارد بسيار زياد است. فصل‌های بهار و پائيز ورامین ملايم و معتدل است.

تاریخچه

در رابطه با وجه‌تسمیه ورامین حکایات زیادی روایت شده است که به چند روایت اشاره می‌کنیم:

• در کتاب مذهبی زرتشت، وندیداد، ذکر شده است، در مجاورت روستای عسگرآباد ورامین که در آن فریدون قاتل ضحاک متولد شده است که مشابهت زیادی به‌عنوان «ورامین» دارد؛ یعنی همان شهری که به‌عنوان چهاردهمین کشور از ۱۶ کشور اهورامزدا بوده است. اگرچه برخی این قلعه را متعلق به دوران ساسانی و اشکانی می‌دانند.
• بعضی ورامین را تغییریافته واژه «بهرام» می‌دانند، به همین دلیل از نام بهرام گور که او در باتلاق کویر ورامین فرورفته است، انتخاب شده است. قبل از قرچک هم منطقه‌ای به نام «بهرام» وجود دارد که نیزار های بزرگی دارد و ذکر کرده‌اند که بهرام گور در این نیزار گم شده و امروزه هم ایستگاه راه‌آهن به نام بهرام در این محل احداث شده است. همچنین قصر بهرام یا همان رباط شاه‌عباسی که در کویر قرار دارد، مشابهت زیادی به این نقل‌قول‌ها دارد.

مسجد جامع ورامین

• در برهان قاطع در رابطه با ورامین آمده: ورام بر وزن سلام، چیزهایی که وزن و سهل را گویند ورامین شهری است مشهور ازملک ری.
• واژه ورامین در فرهنگ اوستایی به‌معنای پناهگاه، نگهدار و یاری است و این ادعا هم می‌تواند با واژه ورامین منطبق باشد.

حدس و گمان‌های زیادی در رابطه با نقل شده است که به بررسی همین تعداد از آن کفایت می‌کنیم.

فرهنگ و مردم‌شناسی

زبان

مردم بومی شهر ورامین به زبان فارسی صحبت می‌کنند و مهم‌ترین نکته در لهجه آن‌ها به‌کارگیری پسوند ک برای فعل سوم شخص مفرد و گاهی برای اسم‌ها «فاعل و مفعول» به کار می‌رود که نشان‌دهنده کوچک کردن نیست. در طول تاریخ گروه‌های قومیتی مختلفی از جمله لر، ترک، کرد و عرب نیز به این منطقه کوچ کرده‌اند.

آداب و رسوم

یکی از ایامی که در ورامین با آداب و رسوم خاصی انجام می‌شود، ایام ماه رمضان است. خانه‌تکانی یکی از مهم‌ترین رسوم مردم ورامین در ماه رمضان است، گویی در این شهرستان یک عید دیگر نیز از راه رسیده است و طی آن خانم‌های خانه‌دار تمامی وسایل خانه را از گردوغبار می‌زدایند و محیط خانه را نیز به مکانی پاکیزه برای روزه‌داران تبدیل می‌کنند.

هنوز در اغلب روستاهای شهرستان ورامین نزدیک سحر افرادی فانوس به دست در کوچه موقع سحر را به مردم اطلاع می‌دهند.

مشاهیر

ورامین در طول تاریخ درزمینه هنرهای تزئینی، کاشی‌کاری، گچ‌بری، آجرکاری، خوشنویسی، معماری، شعر و شاعری، عرفان و فلسفه، فقه و کلام و سیاست بزرگان زیادی را در خود پرورش داده است.

دو داستان سگ ولگرد و شب‌های ورامین (از مجموعه داستان سایه‌روشن) از صادق هدایت در ورامین اتفاق می‌دهند. در هر دو ورامین نمادی از جامعه ایران است.

جاذبه های گردشگری

در منطقه ورامین قلعه‌های زیادی با نام گبری وجود دارد که نشانه زرتشتی بودن مردم این منطقه در قبل از اسلام است. حمدالله مستوفی در سده هشتم یعنی پیش از صفویه در گزارش از ورامین گفته مردم منطقه شیعه دوازده‌امامی هستند. گروهی از مردم که بیشتر ساکن روستای خورین بوده علی اللهی هستند.

امامزاده سکینه بانو

یکی از مهم‌ترین بناهای ورامین، مسجد جامع ورامین است. این مسجد مربوط به دوره ایلخانی است و ساخت آن در دوره سلطان محمد خدابنده آغاز و در دوره پسرش به پایان رسیده است. این مسجد از جمله مساجد چهار ایوانی ایران است که هنر آجرکاری، کاشی‌کاری، گچ‌بری و سوزن‌کاری محراب این بنا از زیباترین نمونه‌های هنر معماری بعد از اسلام در ایران است. این اثر تاریخی در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع ورامین

از دیگر بناهای مهم ورامین می‌توانیم به برج علا الدوله، امامزاده یحیی، امامزاده شاه حسین و آرامگاه امامزاده حسین رضا اشاره کنیم.

صنایع دستی

کارگاه‌های شیشه‌گری, سفالگری و مصنوعات سنگی ورامین از دیرباز فعالیت دارند و امروز هم از جمله فعالیت‌های چشمگیر شهرستان هستند. علاوه بر این‌ها رشته‌های معرق, منبت و سبدبافی از جمله رشته‌های رایج صنایع‌دستی در شهرستان ورامین هستند.

غذای محلی

آش گوجه

از جمله غذاهای سنتی ورامین می‌توان به آش گوجه، اشکنه و شیش انداز اشاره کرد.