نایین یکی از شهرهای زیبای استان اصفهان است که اثر مهم تاریخی به نام «مسجد جامع نایین» را در دل خود جای داده است. نایین قدمتی برابر به ۳۰۰۰ سال دارد و بر اساس برخی شواهد مسجد جامع این شهر بهعنوان دومین مسجد ایران شناخته میشود (در برخی منابع اولین مسجد ذکر شده است). نایین آب و هوایی گرم و خشک دارد و فرش نایین و عبای آن شهرتی جهانی دارد.
نایین را بهتر بشناسید:
درباره نایین
عکس از گوگلمپ (عکاس: Francesco Catani)
نایین شهری کویری است و روی زمینی صاف واقعشده است. ارتفاع نایین از سطح دریا برابر با ۱۵۸۰ متر است. نایین از جنوب غربی به رشتهکوه «کوه سر» با ارتفاع ۲۳۳۰ متر منتهی میشود که بهعنوان بلندترین رشتهکوه منطقه شناختهشده است. همچنین در جنوب غربی نایین، کوههای پرویز و بنوید واقعشدهاند. بنا بر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان نایین در سال ۱۳۸۵ برابر با ۵۵ هزار نفر اعلام شد.
جالب است بدانید که زبان نایینی یکی از زبانهای مهم ایران مرکزی است که در واقع از شاخههای زبان ایرانی غربی بوده و در شهر نایین استان اصفهان به این زبان صحبت میشود. البته برخی محققان بر این باور هستند که در نایین گویش خاص دیده میشود و نمیتوان نام زبان را روی آن گذاشت.
وجه تسمیه نایین
در رابطه با وجهتسمیه نایین، روایات زیادی وجود دارد؛ یکی از این روایات علت نامگذاری نایین را گیاهی باتلاقی با نام «نی» عنوان میکند.
علیرضا عرب بافرانی در کتاب «عروس کویر» در رابطه با وجهتسمیه نایین از قول محمدتقی جامع نایینی مینویسند:
وجه دیگر که تا حدودی ضعیف به نظر میرسد، این است که نایین به معنی جمال کلمهای عبری است و یکی از شهرهای فلسطین هم به همین نام بوده است.
بر اساس نظریه محمدتقی جامع نایینی، شهری با نان «هوم» در نزدیکی نایین امروزی قرار داشته که مردمانی زرتشتی داشته. فردی با نام «نائن» پسر نوح این شهر را تحت سلطه خود درآورده و در نزدیکی هوم شهری با نام خود، بناکرده است که درگذر زمان به «نایین» تبدیل شده است.
نظریات زیادی در رابطه با وجهتسمیه نایین وجود دارد که ما به این بررسی کوتاه بسنده میکنیم.
تاریخچه نایین
عکس از گوگلمپ (عکاس: D M)
نایین یکی از ۵ ولایت استان کوره (فارس) پایتخت هخامنشیان بوده و بهعنوان یکی از شهرهای مهم در طول تاریخ از آن یادشده است. در عصر حکومت سلطان محمد خدابنده نایین اهمیت زیادی پیدا کرد و سلطان محمد مساجد و بناهای باارزشی از جمله مسجد بابا عبدالله را در شهر بنا کرد. در عصر صفوی نایین دوباره در مرکز توجه قرار گرفت و صفویان بر و باروی نایین را مرمت کردند. در سال ۱۰۰۰ هجری شمسی، اصفهان پایتخت شد و نایین هم به یکی از شهرهای این استان تبدیل شد، قبل از این تاریخ نایین در تقسیمبندی استان یزد قرار داشت.
در منابع بسیاری به وجود آتشکدهها و قلعههای نظامی در منطقه نایین، اشاره شده است.
آداب و رسوم مردم نایین
نایین لباس محلی خاصی ندارد و از پوشش محلی اصفهان در این شهر هم استفاده میشود. لباس اصیل زنان اصفهانی شامل دامن مخمل، پیراهن، شلوار نخلی و چارقد میشود. لباس مردان اصفهانی شامل پیراهن، جلیقه، کلاه نمدی و در فصل زمستان قبا میشود.
مراسم محرم و عزاداری امام حسین (ع) در نایین به سبک خاصي برگزار میشود. چند روز قبل از محرم چند نوجوانان دو عدد چوب را که به «چقچقی» معروف است، دست گرفته و به هم زده و اين شعر را میخوانند:
نذر حسین و عباس، یه دوملچو در انداز
مردم به این صورت از آغاز محرم باخبر میشوند و هر کس بهاندازه توانايی مالی خود کمکهای از قبیل پول، برنج، چای، قند و... برای عزاداری محرم اهدا میکند.
در شب پنجم محرم دو عَلَمْ را که با پارچههای رنگین تزیین شده است، به حسينيه میآورند و سینهزنان دور علم جمع شده نوحه میخوانند. از شب ششم به بعد در پايان مراسم زنجيرزنی در حسینیهها عزاداران به دو گروه تقسيم میشوند و دایرهوار ايستاده و با فرياد حسين سينه میزنند که اين مراسم را «جوش» میگویند. پس از پايان نوحهسرایی، دوازده بند محتشم کاشانی توسط دو نفر خوانده میشود.
صنایع دستی نایین
عکس از گوگلمپ (عکاس: بابک رمضانی فر)
مهمترین صنعت دستی نایین، «عبا بافی» است که امروزه این صنعت کهن درخطر قرار دارد و در بیشتر روستاها استادکارهای مسنی وجود دارد که دیگر توانایی کار ندارند. بهدلیل شرایط بد بازار این صنعت و مشکلات اقتصادی جوانان کمتر به سراغ یادگیری آن میآیند و شاید در آیندهای نهچندان دور دیگر عبا بافی در نایین پیدا نشود!
از دیگر صنایع دستی نایین میتوان به قالیبافی، کاشی سازی، شالبافی، کوزهگری و سفالگری اشاره کرد.
سوغات و غذای محلی نایین
سوغاتیهای خوشمزه نایین عبارت است از پسته، گندمک، برنجک، لبنیات محلی و دیگر سوغاتیهای که جنبه درمانی دارند شامل کتیرا و داروهای گیاهی میشود. از غذاهای محلی نایین باید از آش جو، کالاجوش و اشکنه یاد کنیم.
عکس از وبسایت irancook.ir (عکاس: نامشخص)
جاهای دیدنی نایین
نایین شهری است پر از بنای تاریخی، بدون شک مهمترین و تأثیرگذارترین بنای تاریخی نایین، «مسجد جامع» آن است. این مسجد با الگوبرداری از مسجد پیامبر در مدینه ساخته شده است و شیوه معماری آن خراسانی است. در دوران حکومت آلبویه و آل کاکویه بخشهایی به مسجد اضافه شده است و بخش شبستان جنوبی را میتوان قدیمیترین بخش مسجد دانست.
دیگر بناهای تاریخی و جاهای دیدنی نایین عبارتاند از بازار نایین، مصلی شهر نایین، خانه پیرنیا (موزه کویر)، خانه تاریخی فاطمی، نارین قلعه یا نارنج قلعه، قلعه عاشوراگاه، آبانبار معصوم خانی، حمام قدیمی نوآباد، حمام قدیمی کلوان، مسجد شیخ مغربی و مسجد خواجه خضر.
از جمله جاذبههای تاریخی نایین میتوان به منطقه شکارممنوع عباسآباد، غار اژدها، روستای مشکنان و روستای بادافشان اشاره کرد.
نویسنده: فاطمه محمدی
عکسهای گالری از ویکیمدیا؛ عکاسان: Diego Delso، Aliafsah، NAEINSUN
