استان گلستان به مرکزیت شهر گرگان، از استان‌های سرسبز ایران به حساب می‌آید که همچون فرشی سبز رنگ در شمال ایران می‌درخشد. این استان در گذشته ایالت گرگان و سپس استرآباد نام داشت؛ بعدها در نوشته‌های دوران اولیه اسلامی جرجان خوانده شد و از اسفند ۱۳۱۶ گرگان نام گرفت. گلستان تا سال ۱۳۷۶ بخشی از استان مازندران بود؛ اما بعد از آن به‌صورت استانی مستقل به نام استان گلستان درآمد.
استان گلستان از شمال به کشور ترکمنستان، از غرب به استان مازندران و دریای خزر، از جنوب به استان سمنان و از شرق به استان خراسان شمالی محدود میشود. جمعیت استان بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۱,۸۶۸,۸۱۹ نفر است که حدود ۳۹ درصد از جمعیت استان را مردم اهل تسنن و حدود ۶۱ درصد را اهل تشیع تشکیل می‌دهند. برای اینکه استان گلستان را بهتر بشناسیم، به طور مختصر اطلاعاتی از این استان را در اختیار علاقمندان قرار می‌دهیم.
با استان گلستان بیشتر آشنا شوید:
آب و هوای استان گلستان
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Saeed K)
بخش زیادی از پهنه‌ی استان گلستان به‌صورت جلگه است که بیش از دو سوم آن، آبوهوای خشک و نیمه‌خشک دارد که هر چه به‌سوی شمال و مرز ترکمنستان نزدیک شوید، بر خشکی آن افزوده میشود. یک‌سوم دیگر، آبوهوای معتدل دارد و بیشتر شهرها و روستاهای استان نیز در این ناحیه‌ی سرسبز جای گرفته‌اند.
استان گلستان در فصل زمستان، آبوهوای سردی دارد و در فصل تابستان هم اکثر نقاط آن به‌غیر از بخش‌های ییلاقی، گرم و بسیار خشک هستند. با اینکه سفر به گلستان در تمامی فصول امکان‌پذیر است؛ ولی بهار و پاییز به‌عنوان بهترین زمان سفر به گلستان به شمار می‌رود.
جاهای دیدنی استان گلستان
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: علیرضا خیرخواه)
هر سال خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی با سفر به شهرهای ترکمن نشین استان گلستان، از جاهای دیدنی استان گلستان، شهرها و مناطق مختلف، پارک‌های طبیعی زیبا و طبیعت بکر این استان بازدید می‌کنند.
جاذبه های فرهنگی و تاریخی استان گلستان
استان گلستان یکی از استان‌های نسبتا نوپای ایران است؛ هرچند پیشینه تاریخی و فرهنگی ارزشمندی دارد که نمود آن را می‌توان در بناهایی نظیر برج گنبد قابوس، کاخ موزه گرگان، مسجد جامع گرگان، بازار نعلبندان گرگان، مدرسه عمادیه گرگان، پل تاریخی آق‌قلا، گورستان تاریخی خالد نبی و خانه امیر لطیفی گرگان مشاهده کرد.
جاذبه های طبیعی استان گلستان
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Vahid Vahid)
گلستان از استان‌های سرسبز و زیبای شمالی کشورمان است که به واسطه وجود جنگل های هیرکانی، قدیمی‌ترین جنگل‌های دنیا در ایران، جاذبه‌های طبیعی متعددی دارد. همچنین تنوع اقلیمی این استان نیز از دیدنی‌هایی است که حیرت اغلب بازدیدکنندگان را بر می‌انگیزد. با سفری کوتاه از جنوب استان گلستان و دامنه‌های رشته‌کوه البرز به طرف شمال، تا مرز ترکمنستان پیش می‌روید و طبیعت سرسبز و مرطوب جنگل‌های هیرکانی اندک اندک جای خود را به دشت‌های وسیع ترکمن صحرا و کویرهای خشک با رمل‌های شنی می‌دهد. پارک ملی گلستان، چشمه گل رامیان، پارک جنگلی ناهارخوران، جنگل شصت کلا، آبشار شصت کلاته، پارک جنگلی النگدره، آبشارهای دره تل‌‌انبار، جنگل و آبشار زیارت گرگان، پارک جنگلی تنگه چهل چای و پارک جنگلی مرتفع هزارپیچ از معروف‌ترین جاذبه‌های منحصربه‌فرد و طبیعی این استان به شمار می‌روند.
سوغات استان گلستان
عکس از وب‌سایت hsaatchi.com (عکاس: نامشخص)
برای بسیاری از گردشگران استان گلستان، این پرسش به وجود می‌آید که سوغات گلستان چیست؟ این استان نیز درست مثل سایر نقاط ایران، سوغات و صنایع‌دستی منحصر‌به‌فردی دارد که می‌تواند یادگاری‌های ارزشمندی از این خطه از ایران باشند. سوغاتی‌های خوراکی گلستان شامل حلوای آماج، نان زنجبیلی، نان شیرمال، سرغربیلی، نان پادرازی، جزحلوا و... می‌شوند. معروف‌ترین صنایع دستی گلستان هم عبارت‌اند از ابریشم‌بافی، قالی ترکمن، زیورآلات ترکمنی، شال‌های رنگارنگ زنان ترکمن و... . گیاهان دارویی استان گلستان نیز به دلیل پوشش گیاهی این منطقه، از تنوع قابل توجهی برخوردار است.
غذاهای محلی استان گلستان
عکس از وب‌سایت salamdonya.com (عکاس: نامشخص)
استان گلستان به‌لطف طبیعت سرسبز، قومیت‌های گوناگون و هم‌جواری با دریای خزر، از فرهنگ و ذائقه‌ی غذایی خاصی برخوردار است. از غذاهای سنتی استان گلستان می‌توان به مرغانه تچین، خورش ساک، ماش پتی خارش، کئی ترشک، چکدرمه، باسترمه، بروک و نان محلی اشاره کرد. انواع آش‌ها نظیر هلی آش، گوجه آش، آش ماست، شیر آش، ماش آش و اسبه آش نیز در رژیم غذایی مردم گلستان به چشم می‌خورد.
در این میان چکدرمه را شاید بتوان مشهورترین غذای محلی استان گلستان در نظر گرفت که ترکیب پلو و گوشت است. چکدرمه غذای مخصوص بندر ترکمن و آق قلا به شمار می‌رود که درمراسم‌‌ها و جشن‌های خاص با آن از میهمانان پذیرایی می‌کرده‌اند.
طعم ترش به‌وفور در سفره‌ی گلستانی‌ها یافت میشود. انار ترشی، آب نارنج، آب‌غوره، آب‌لیمو، انار تیم (ناردان) و... به‌عنوان چاشنی غذاها هستند و سیر سركه، بانجام سركه (سركه بادامجان) و یارم مسی (سركه با سیب زمینی ترش) نیز به میزان قابل‌توجهی در غذاها به کار می‌رود.
تهیه انواع بورانی نیز در میان ساکنان استان گلستان نیز رواج دارد که پرطرفدارترین آنها، کئی بورانی (بورانی کدو) و ابناق بورانی (بورانی اسفناج) هستند.
اقامت در استان گلستان
عکس از وب‌سایت khaterateziba.com (عکاس: نامشخص)
هتل های استان گلستان از تنوع بسیار بالایی برخوردارند؛ اما آنچه در تمام این هتل‌ها به چشم می‌خورد، بهره‌مندی از مناظر زیبای طبیعت و جنگل در طول مدت اقامت است. بسته به علاقه‌مندی شما به طبیعت، لوکس بودن هتل، دسترسی آسان به مرکز شهر و موارد دیگر، گزینه‌های بسیاری جهت اقامت در هتل‌های گلستان وجود دارد.
از هتل‌های استان می‌توان به هتل پارتیا از هتل‌های پنج ستاره گرگان، هتل شهاب ناهارخوران، هتل کانیار در شهرستان علی آباد کتول و هتل قصر در مینودشت اشاره کرد.
اقامتگاه‌های بوم‌گردی در استان گلستان نیز تجربه‌ی واقعی زندگی روستایی در طبیعت بکر منطقه را پیشکش گردشگران می‌کنند. با روی کار آمدن این اقامتگاه‌ها، سفرها کمی ارزان‌تر شده است و گردشگران می‌توانند با گویش و شیوه‌ی زندگی مردم هر منطقه بیشتر آشنا شوند، از غذاهای محلی آنها استفاده و سوغات و صنایع‌دستی آن منطقه را خریداری کنند.
رستوران های استان گلستان
عکس از باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: نامشخص)
استان‌های شمالی کشور و به‌خصوص استان گلستان به‌خاطر غذاهای لذیذ محلی، محبوبیت زیادی بین مسافران دارند. برای چشیدن غذاهای محلی می‌توانید به رستوران های استان گلستان نظیر رستوران عمارت، رستوران بارانک و اکبرجوجه در گرگان، رستوران کاسپین در بندرترکمن، رستوران گندم گنبد کاووس و... سر بزنید.
اگر از علاقه‌مندان به غذاهای فست‌فودی هستید، فست فود چین دکا و فست فود ۴۴۴ در گرگان، فست فود و رستوران باباطاهر گرگان و کافه فست فود هرمس علی آباد کتول از گزینه‌های پیش روی شما هستند.
شهرها و روستاهای استان گلستان
استان گلستان از ۱۴ شهرستان و ۲۶ شهر تشکیل شده است که شهرستان‌های آن عبارت‌اند از: آزادشهر، آق قلا، گرگان، گنبد کاووس، بندر ترکمن، گمیش تپه، رامیان، کردکوی، بندرگز، علی‌آباد کتول، گالیکش، کلاله، مراوه تپه و مینودشت.
بیشتر شهرهای کنونی استان از قدمت چندانی برخوردار نیستند و از بزرگ‌شدن روستاها به وجود آمده‌اند و به‌عبارتی روستاشهر به‌شمار می‌آیند. با این همه، شهرهای گرگان و گنبدکاووس ریشه‌ی تاریخی دارند. روستاهای استان گلستان، متمرکز و نزدیک به هم هستند که در راستای جاده‌ها و رودها، به‌شکل طولی و در بخش‌های کوهستانی به‌صورت پلکانی هستند. به‌عنوان مثال، روستای فارسیان گلستان که به‌علت بافت پلکانی به ماسوله گلستان نیز معروف است، در شهرستان آزادشهر قرار دارد.
گرگان
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: ایوب فارابی)
شهر گرگان مرکز استان گلستان است و در قسمت شرقی شمال ایران قرار دارد. نام فعلی گرگان که جایگزین نام کهنش یعنی استرآباد شده، در واقع برگرفته از جرجان است و گرگان از شهریور ۱۳۱۶ برای این شهر استفاده شد. بافت تاریخی گرگان با مساحتی بالغ بر ۱۵۰ هکتار، سومین بافت با ارزش و دارای سبک معماری پس از یزد و اصفهان است که وسیع‌ترین بافت تاریخی شمال ایران به شمار می‌رود.
گردشگرانی که به این شهر سفر می‌کنند، می‌توانند از پارک جنگلی النگ دره، روستای شاه کوه، کاروان‌سرای قزلق، موزه صنایع‌دستی گرگان، بازار نعلبندان، امامزاده نور و تپه‌ی باستانی و تاریخی تورنگ تپه دیدن کنند.
گنبد کاووس
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: خشایار خسروانی)
شهر گنبد کاووس در قسمت شمالی و مرکزی استان گلستان واقع شده است و از شمال به کشور ترکمنستان، از جنوب به شهرستان‌های آزادشهر و رامیان، از شرق به شهرستان‌های مراوه تپه، کلاله و مینودشت و از غرب به شهرستان آق قلا محدود میشود. گنبد کاووس یا گنبد قابوس که مردم ملی آن را به اختصار «گنبد» می‌نامند، در گذشته، جرجان خوانده می‌شد. کاوش‌های باستان‌شناسی، پیشینه تمدن این منطقه را پنج تا ۶ هزار سال اعلام کرده‌اند.
این شهر جاذبه‌های گردشگری و طبیعی زیبایی دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از گنبد قابوس، تالاب آلماگل، روستای هیوه چی بالا، زیارتگاه خالد نبی، دریاچه مصنوعی گنبدکاووس و بازارچه مرزی اینچه برون.
بندر ترکمن
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: علیرضا جواهری)
بندر ترکمن، شهری در غرب استان گلستان است که اکثر مردم آن، ترکمن با مذهب سنی هستند. این بندر، از منظرگاه تاریخی شهری قدیمی نیست و در سال ۱۳۰۶ در پی سرکوب عشایر توسط پهلوی اول و با اهداف نظامی تأسیس شد. جالب است بدانید این بندر نخستین شهر کشور است که توسط مهندسان و معماران ایرانی و بلژیکی مطابق با اصول شهرسازی ساخته شده و نقشه آن تار عنکبوتی و بسیار منظم است.
جزیره آشوراده، بزرگ‌ترین جزیره‌ی ایرانی خزر، در محدوده این شهر قرار دارد. از دیگر جاهای دیدنی بندر ترکمن می‌توان به بازارچه ساحلی بندرترکمن، روستای قره قاشلی، منطقه شکار ممنوع صوفیکم، تالاب گمیشان و اسکله تفریحی بندر ترکمن اشاره کرد.
مینودشت
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: حسین استاد)
مینودشت از شهرهای تاریخی استان گلستان در شمال ایران است که در مجاورت جاده تهران - مشهد قرار دارد. این شهرستان در ابتدا به‌صورت یک روستا بوده و اسامی مختلفی همچون کبودجامه، حاجیلر، سنگرلر و سنگر حاجیلر و دشت مینو داشت؛ هرچند در نهایت به‌خاطر طبیعت بکر و چشم‌انداز زیبایش، مینودشت نام گرفت. اگر به این خطه از ایران سفر کردید، بازدید از جاهای دیدنی مینودشت نظیر قلعه سلیمان بوقه، تنگه چهل چای، آبشار لولوم، آق چشمه مینودشت، آبشار حسینا، منطقه جنگلی باقرآباد و... را در برنامه‌ی خود بگنجانید.
آداب و رسوم مردم استان گلستان
عکس از وب‌سایت golestan.irib.ir (عکاس: نامشخص)
استان گلستان با داشتن تاریخ کهن پنج هزار ساله و سکونت اقوام مختلفی چون فارس‌ها، ترکمن‌ها، ارامنه، کردها، بلوچ‌ها، اعراب و.. از تنوع قومی و فرهنگی خاصی برخوردار است، به‌گونه‌ای که می‌توان آن را یک ایران کوچک دانست.
مردم استان گلستان نیز همانند بقیه‌ی استان‌های ایران، آداب‌ورسوم خاص خود را دارند که از لباس‌های محلی تا موسیقی منحصربه‌فرد را شامل میشود. یکی از رسم‌های جالب این خطه از ایران، جشن ۶۳ سالگی است که به زبان ترکمنی به آن «آق قویون» (گوسفند سفید) می‌گویند. در این جشن هر یک از مردان ترکمن که به سن ۶۳ سالگی می‌رسد، با دعوت از نزدیکان و آشنایان، با پخت غذای محلی چکدرمه از آنها پذیرایی می‌کند.
موسیقی سنتی ترکمن نیز از شاخص‌ترین موسیقی‌های سنتی استان گلستان به شمار می‌آید؛ هرچند موسیقی سنتی مازندرانی و سیستانی نیز در این استان مرسوم و متداول است.
در طول تاریخ پرفرازونشیب ایران، زنان ترکمن همواره پوشش خاصی داشته‌اند که اصالت آن همچنان حفظ شده و به‌دلیل ویژگی‌های خاصش، برای بیشتر مردم ایران شناخته شده است. این پوشش بر حسب مقتضیات جغرافیایی، شرایط اجتماعی، اقشار اجتماعی، سن افراد و وضعیت تاهل متفاوت میشود.
امروزه اغلب مردم گلستان به زبان فارسى سخن مىگويند. در برخی شهرستانهاى استان، لهجهها و گويشهاى مختلفى رواج دارد كه با ورود مهاجران در طول سالهاى گذشته، تعداد لهجههاى استان بیشتر شده است. در بخش غربى استان مانند شهرهاى كردكوى و بندر گز و بخش‌هايى از شهرستان گرگان، زبان مازندرانى رواج دارد. در شهرستانهاى گنبد و بندر تركمن و توابع اين دو شهرستان نیز به زبان تركى صحبت میشود. فارس‌ها نیز به دو دسته‌ی بومی و مهاجر تقسیم می‌شوند. فارس‌های بومی، بیشتر به گویش‌های گرگانی، کتولی و مازندرانی تکلم می‌کنند. در حال حاضر به‌جز گویش فارسی گرگانی، گویش‌های سیستانی، مازندرانی و شاهرودی، زبان ترکمنی و قزاقی نیز رایج هستند.
راهنمای سفر به استان گلستان
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: پرنیان کریمی)
به منظور دسترسی به استان گلستان می‌توانید از هواپیما، قطار، اتوبوس یا خودروی شخصی استفاده کنید که در ادامه توضیح مختصری درباه آنها ارائه خواهیم کرد.
سفر هوایی به استان گلستان
فرودگاه بین‌المللی گرگان تنها راه دسترسی هوایی به استان گلستان است. این فرودگاه یکی از مرزهای هوایی ایران محسوب میشود و به همین دلیل، پروازهای متقاضیان گلستانی سفر به حج و عتبات عالیات از طریق آن انجام میشود. ترمینال فرودگاه نیز به‌دلیل انجام پروازهای حجاج دارای امکانات رفاهی مناسبی همانند شعبه‌های بانک، رستوران و کافه، اتاق مادر و کودک، اینترنت پرسرعت رایگان و خدمات ویژه‌ی افراد توانخواه و کم‌توان است.
فاصله‌ی هوایی این فرودگاه تا حریم هوایی تهران معادل ۲۹۹ کیلومتر است که حدود ۵۵ دقیقه‌ی پروازی طول می‌کشد؛ علاوه بر این هر روز پروازهای مستقیمی از تهران به فرودگاه گرگان و برعکس انجام میشود. همچنین از دیگر شهرهای بزرگ نیز برنامه‌های پروازی منظمی توسط شرکت‌های هواپیمایی مختلف به این شهر وجود دارد.
سفر زمینی به استان گلستان
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: محمد مهیمنی)
استان گلستان از طریق راه‌آهن سراسری (راه‌آهن شمال) از شهر گرگان تا بندر ترکمن و از آنجا به ساری و سوادکوه و گرمسار و تهران متصل شده و همه ساله به‌دلیل موقعیت خوب استان در مسیر مسافران عازم به مشهد از سمت استان مازندران، پذیرای هزاران گردشگر ایرانی است.
اگر قصد مسافرت به گرگان با خودروی شخصی را دارید، از تهران مسیر جاده فیروزکوه را انتخاب کنید که پس از گذر از قائم‌شهر، ساری و بهشهر به استان گلستن وارد خواهید شد. مسیر دیگری که برای دسترسی به شرق استان گلستان فراهم است، مسیر گرمسار، سمنان، شاهرود و آزادشهر است. مسیر جاده چالوس نیز از شهرهای آمل، بابل، ساری و بهشهر می‌گذرد که می‌تواند از گزینه‌های سفر با خودرو باشد. اما به واسطه پیچ و خم‌ها جاده جالوس و میانگین سرعت کمتر، مدت زمان بیشتری در راه خواهید بود.
برای سفر به گرگان از استان شمال غربی کشور همچون آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی، دو راه پیش رو دارید که مسیر اول از دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز و شهرهای میانه، زنجان، قزوین، تهران، قائم‌شهر، ساری، بهشهر و گرگان می‌گذرد؛ مسیر دوم با گذر از دامنه‌های شمالی رشته‌کوه البرز، جنگل‌های سرسبز و جاده کناره دریای خزر در بخش‌هایی از مسیر جذابیت‌های بصری بیشتری داشته و از شهرهای میانه، زنجان، لاهیجان، رامسر، چالوس، آمل، بابل، ساری، بهشهر و گرگان می‌گذرد. در صورتی که ساکن شهرهای مرکزی و جنوبی ایران هستید، باید از به‌سمت اصفهان حرکت کنید و از کاشان، قم و شاهرود عبور کنید تا به گرگان برسید. علاوه بر این می‌توانید از اهواز به اراک بروید و در ادامه راهی قم، تهران، ساری و گرگان شوید.
فاصله تهران تا گرگان حدود ۴۰۰ کیلومتر است که با اتوبوس در شرایط عادی حدود ۵٫۵ طول می‌کشد و از شهرهای قائم شهر، ساری و بهشهر می‌گذرد.
