دامغان یکی از شهرهای کهن و میراثدار تمدن پارتیان و جزی استان سمنان است. این شهر تاریخی که در گذشته با نام صددروازه شهرت داشته است، یکی از مهمترین پایتختهای اشکانیان به شمار میرفت. این شهر دورههای تاریخی بسیاری به خود دیده است. در دوره اسلامی بویژه در دوره سلجوقی و دوره مغول نیز بهعنوان یکی از مراکز مهم ایران شناخته میشد. کهن بودن و بافت تاریخی شهر دامغان سبب میشود که جذابیت شهر چندین برابر شود. از طرفی علاقهمندان و محققان تاریخ و آثار باستانی ایران را بهسمت خود جذب میکند. دامغان یکی از شهرهایی است که آثار تاریخی آن بویژه تپه حصار و محصولات اقتصادی آن بهخصوص پسته، سبب شهرتش شدهاند.
با دامغان بیشتر آشنا شوید:
درباره دامغان
عکس از ویکیمدیا (عکاس: Dardodel)
شهر دامغان دارای وسعت ۱۲هزار و ۱۱۰ کیلومتر مربعی است. حدود این شهر از طرف شمال به خط الراس و به کوههای البرز و از طرف شرق به شهرستان شاهرود ختم میشود. دامغان از جنوب به دشت کویر مرکزی ایران و از غرب نیز به شهرستان سمنان میرسد. ارتفاع شهر از سطح دریا ۱۱۷۰ متر و اختلاف ساعت آن با تهران ۱۱ دقیقه و ۵ ثانیه است. شهر دامغان دارای تابستانهای معتدل و زمستانهای سرد است، به همین دلیل در فصول گرم سال از خنکترین شهرهای ایران به شمار میرود.
شهر دامغان چون از شمال به البرز و از جنوب به کویر متصل است، دارای دو نوع آب و هوا است به همین دلیل دارای خاک حاصلخیز برای کشت برخی میوهها است. مهمترین محصول این شهر پسته است که شهرت بسیاری در ایران دارد. علاوه بر پسته، خربزه و انگور را میتوان از محصولات باکیفیت این شهر دانست.
جمعیت آن ۵۹۳ هزار نفر است. مردم این شهر به زبان فارسی و لهجه دامغانی صحبت میکنند. از چهرههای فرهنگی این شهر میتوان به شاعر مشهور، منوچهری دامغانی اشاره کرد که بیشتر شعرهایش درباره طبیعت سروده شدهاند و پدیدآورنده قالب مسمط بوده است.
دامغان را میتوان بر اساس سابقه آن یکی از شهرهای مذهبی ایران دانست. اهالی این شهر دارای مذهب شیعه هستند. بیشتر رسم و رسوماتی که در این شهر وجود دارد، مربوط به ماه رمضان است، برای مثال در این شهر رسم بر این است که در شب اول ماه رمضان کشمش پلو پخت میشود. پخت انواع نانهای روغنی و شیرینی در ماه رمضان در شهر دامغان، یکی دیگر از رسوم مردم این شهر است. از دیگر رسوم معروف شهر دامغان مراسم گلغلتان نوزادان است که در اولین بهار زندگی آنها صورت میگیرد. در این مراسم زنان برای چیدن گل به باغ میروند و با خواندن ذکرهای مختلف شروع به چیدن گلهای محمدی میکنند و با آوردن گلها به منزل، نوزاد را در مراسمی با گل شستوشو میدهند.
آب و هوای دامغان
عکس از ویکیمدیا (عکاس: Hessammir)
ارتفاع شهر از سطح دریا ۱۱۷۰ متر، شهر دامغان دارای تابستانهای معتدل و زمستانهای سرد است به همین دلیل در فصول گرم سال از خنکترین شهرهای ایران به شمار میرود. شهر دامغان چون از شمال به البرز و از جنوب به کویر متصل است دارای دو نوع آب و هواست.
تاریخچه دامغان
عکس از گوگلمپ (عکاس: behzad samaeafar)
در مورد نام شهر و وجه تسمیه آن میتوان گفت که نام این شهر مرکب از دو بخش ده و مغان است. به نظر میرسد در گذشتههای دور ساکنان این شهر را روحانیون که در زمان ماد به مغ مشهور بودهاند و همچنین در دوره هخامنشیان امور دینی را بر عهده داشتهاند، در این شهر ساکن بوده و این شهر رنگ و بوی مذهبی داشته است. این شهر در منابع باستانی ایران با نام «کومس» نیز آمده است. برخی بر این عقیدهاند که کومس بهمعنای شهری است که ۹۹ نگهبان بر دروازههای آن وجود دارد. این شهر در دوره پارتها با نام فارسی صددروازه در همین مفهوم نامیده میشد.
شهر صددروازه از شهرهای اصلی اشکانیان محسوب میشد. بنابراین به نظر میرسد که بیشترین شهرت و پیشرفت شهر در دوره باستان در همین عصر، شکل گرفته باشد. این شهر تا پایان دوره ساسانی نیز موقعیت خود را بهعنوان یکی از پایتختهای زمستانی حفظ کرد. دامغان در دوره اسلامی بهعنوان یکی از پایگاههای مهم اسماعیلیه محسوب میشد. شهر دامغان در دوره مغول مانند سایر شهرهای شرق ایران مورد حمله و ویرانی قرار گرفت. در سایر دورههای تاریخی نیز شهر دامغان یکی از مراکز مهم ایران به شمار میآمد.
آداب و رسوم دامغان
عکس از گوگلمپ (عکاس: بغداد السلام)
دقت در فرهنگ مردم شهر نشان میدهد که این مردمان بسیار به امور مذهبی پایبند هستند. بیشتر رسم و رسوماتی که در این شهر وجود دارد مربوط به ماه رمضان است، برای مثال در این شهر رسم بر این است که در شب اول ماه رمضان کشمش پلو پخت میشود. پخت انواع نانهای روغنی و شیرینی در ماه رمضان در شهر دامغان، یکی دیگر از رسوم مردم این شهر است. از دیگر رسوم معروف شهر دامغان مراسم گلغلتان نوزادان است که در اولین بهار زندگی آنها صورت میگیرد. در این مراسم زنان برای چیدن گل به باغ میروند و با خواندن ذکرهای مختلف شروع به چیدن گلهای محمدی میکنند و با آوردن گلها به منزل، نوزاد را در مراسمی با گل شستوشو میدهند.
سوغات و صنایع دستی دامغان
عکس از ویکیپدیا (عکاس: PersianDutchNetwork)
از مهمترین سوغات این شهر میتوان به پسته معروف دامغان اشاره کرد که تقریبا برای همه شناخته شده است. مردمان دامغان رسم شیرینیپزی را در خانههای خود از قدیمالایام تا به امروز مخصوصا در آستانه عید نوروز، حفظ کردهاند. از بین انواع شیرینیهای خانگی، باقلوای دامغان بهدلیل شهر پسته بودنش از شهرت بسیاری برخوردار است. یکی دیگر از سوغات مشهور این شهر سمنو است. زنان دامغان در پختن سمنوی خانگی مهارت خاصی دارند؛ همچنین شیرینیهای دیگری چون تره حلوا، حلوای شیره، حلوای برنج و برشتوک در این شهر مشهور هستند که توسط مردمان این خطه از کویر درست میشوند. همچنین سفالهای این شهر نیز یکی از صنایع دستی معروف دامغان هستند که از لحاظ هنری کمنظیراند.
از غذاهای محلی و معروف شهر دامغان میتوان به ماست جوش اشاره کرد که گردشگران و بازدیدکنندگان شهر دامغان از آن بهعنوان یکی از غذاهای خاص و خوشمزه این شهر یاد میکنند.
اقامت در دامغان
برای اقامت در دامغان هتلهای بسیاری وجود دارد. از معروفترین این هتلها میتوان به هتل امیر و هتل جهانگردی اشاره کرد. هتل جهانگردی نیز معماری شبیه کاروانسرا دارد که موقعیت آن در کنار پارک شهرداری واقع شده است.
جاهای دیدنی دامغان
عکس از ویکیمدیا (عکاس: Dardodel)
از جاهای دیدنی دامغان میتوان به مسجد تاریخانه اشاره کرد. مسجد تاریخانه یک بنای خشت و گلی منحصر به فرد است که بخشهایی از آن از جمله ۱۸ ستون ستبر و اعجابانگیز جلویی آن در حدود ۱۳۰۰ سال قدمت دارند. تاریخانه دومین مسجد قدیمی ایران به شمار میآید. این مسجد روی بقایای یک آتشکدهی قدیمی متعلق به دوران ساسانیان ساخته شده است.
مسجد جامع دامغان با ۱۰۰۰ سال قدمت، یکی دیگر از جاذبههای شهر تاریخی دامغان است. مناره آجری این مسجد یکی از جاذبههای بینظیر شهر دامغان است. از دیگر جاذبههای مذهبی شهر در همان نزدیکی مسجد جامع، میتوان به پیر علمدار اشاره کرد که برج مدور آن در اوایل قرن پنجم هجری بنا شده است. این بنا که دارای سقف مخروطی است با گنبد آجری که کتیبههایی به خط کوفی دارد، پوشیده شده است.
یکی از زیباترین جاذبههای طبیعی شهر دامغان، چشمهعلی است. در این محل بازماندههای یک عمارت کلاهفرنگی متعلق به دوران قاجار به چشم میخورد که در میان انبوهی از درختان بید قرار دارد. این چشمه در حدود ۳۰ کیلومتر از شهر دامغان فاصله دارد. غار چاه دیو و غار شیربند از دیگر جاذبههای طبیعی دامغان هستند. غار چاده دیو در ۱۰ کیلومتری شهر دامغان و در روستای طاق، واقع شده است. این غار در دل چاهی هفت متری قرار دارد. این غار در واقع یک غار زیرزمینی است که درون آن دیده نمیشود، اما برای بازدیدکنندگان شهر دارای جذابیت است.
یکی از قدیمیترین جاذبههای شهر دامغان محوطه تاریخی تپه حصار است. سابقه این تپه که در آن کاوشهای بسیار زیادی انجام گرفته، به هزاره چهارم قبل از میلاد میرسد. اهمیت این تپه تاریخی با یافتن اشیا و آلات جنگی و سفالهای به دست آمده دوچندان شد و نشان داد که دامغان قدمتی بسیار بیشتر از آنچه تصور میشد، دارد.
برج طغرل و برج چهل دختر را میتوان بهعنوان دیگر آثار تاریخ شهر یاد کرد. شهر دامغان دارای بازار و کاروانسرایی معروف نیز هست.
نویسنده: زهرا آذرنیوش
عکسهای گالری از ویکیمدیا، گوگل مپ؛ عکاسان: Dardodel، عادل اوسیا، Dardodel
